دیدبان؛ مدتی است که برخی جریان­های سیاسی، مدعی عدم پایبندی نظام به مفاهیم اصلی جمهوری اسلامی با تاکید بر اصل جمهوریت، شده­ اند. لذا لازم شده است تا در یک بررسی اجمالی، نشان دهیم که نظام همانند روزهای اول انقلاب، به مفاهیمی که  پیش از انقلاب توسط امام خمینی (ره) مطرح شده­ است، تاکنون پایبند بوده است.

سعید حجاریان، از اندیشمندان و بزرگان جبهه مشارکت و جریان اصلاحات، در گفت و گو با سرویس مشق نو، تحت عنوان ”انقلاب زودرس، جمهوری نارس" (1)، مشکلات جمهوری اسلامی را با استناد به کتاب مهندس بازرگان تحت عنوان "انقلاب اسلامی، در دو حرکت"، نتیجه عدم نهادسازی بعد از انقلاب می ­داند و این عدم نهادسازی را نتیجه امتداد انقلابی گری می ­داند. به عبارتی دیگر، حجاریان، انقلابی بودن را مساوی بی نظمی می­ داند و این بی نظمی را علّت مشکلات بعد از انقلاب می­ داند و در کمال ناباوری، گاهی این قبیل تفکرات را به امام خمینی(ره) نسبت می ­دهند. این درحالی است که امام خمینی (ره) همواره بر حفظ روحیه انقلابی و انقلابی گری تاکید می ­کردند. به عنوان مثال، ایشان در تاریخ 18 دی 58، در بخشی از سخنرانی در جمع اهالی ارومیه می فرمایند:

لازم است همه شما برادرهای عزیز در هر جا که هستید و با هر شغلی که هستید، همان انقلاب اوّلی و شور انقلابی اوّلی را که داشتند حفظ کنید که امروز احتیاج به آن شور انقلابی از دیروز بیشتر است (2).

مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) نیز همواره روحیه انقلابی و کار جهادی را عامل اصلی پیشرفت می­ دانند و عقب ماندگی­ها و کاستی­ها را نتیجه کنار گذاشتن روحیه انقلابی و کار جهادی می ­دانند. ایشان نه تنها کار جهادی و روحیه انقلابی را مساوی با عدم نظم و ساختارمندی نمی ­دانند بلکه بارها تاکید کرده اند که کار انقلابی باید به بهترین نحو، تمیز و منظم انجام شود. همچنین با نگاهی گذرا درخواهیم یافت که در تاریخ چهل ساله انقلاب در هر نقطه­ ای که پیشرفتی چشم­گیر، سریع­تر از حالت معمول، دقیق و صحیح حاصل شده است نتیجه کار جهادی منظم، دقیق و روحیه انقلابی است. اساساً هرچه امری انقلابی منظم­تر و مُتَشَکِل­تر شود، نتیجه حاصله نشان از پیشرفت بیشتر دارد. به عنوان مثال ایشان در سخنرانی خود در اولین روز سال 1395 در حرم مطهر رضوی می­فرمایند:

کار وقتی با روحیه‌ انقلابی شد، پیشرفت خواهد کرد (3).

حجاریان در ادامه مطلب خود در عبارت "جمهوری اسلامی"، جمهوریت را اصل می­ داند و اسلام را صفتی برای آن بیان می­ کند. او همچنین مسائلی که از قطعیات اسلام است و صراحتاً در آیات قرآن بدان اشاره شده است و در تاریخ به عنوان سیره حکومتی نبوی بیان می ­شود، صرفاً به نگاهی سنتی تقلیل می ­دهد. او همچنین در جمله ­ای اعجاب انگیز می­ گوید «من معتقدم در زمانه کنونی اسلام، از جمله ذخایر تجدیدناپذیر ماست. یعنی چنانچه بی‌اندازه و نادرست از آن استفاده کنیم، به سادگی ته می‌کشد (4)» و به عنوان ارائه یک راهکار می ­گوید که اسلام را از یک ایدئولوژی به صرفاً نوعی اخلاق و فرهنگ، تقلیل دهیم. به عبارتی دیگر، جایگاه جمهوریت در نظام جمهوری اسلامی فعلی را، آن جایگاهی که باید و شاید و آن جایگاهی که امام خمینی در مصاحبه­ های خود بیان فرموده بودند، نمی ­داند. سوال این است که آیا بیان مشهور امام خمینی (ره) را نشنیده اند که فرمودند «جمهوری اسلامی، نه یک کلمه زیاد نه یک کلمه کم»؟. امام خمینی (ره) در تاریخ 20 آبان 57 در مصاحبه با روزنامه النهار فرمودند:

ماهیت جمهوری اسلامی این است با شرایطی که اسلام برای حکومت قرار داده است، با اتکا به آرای عمومی ملّت، حکومت تشکیل شده و مجری احکام اسلام باشد (5).

در بیان امام خمینی (ره)، جمهوری اسلامی از دو اصل جمهوریت و اسلامیت تشکیل شده است نه آن که یکی اصل و دیگری صفتی برای این اصل باشد. جمهوریت شیوه حکومت و اسلام محتوای آن است. امام خمینی (ره) در طول مدتی که در نوفل لوشاتو فرانسه اقامت داشتند، مصاحبه ­های زیادی با خبرنگارانی از کشورهای مختلف داشته اند. ایشان در مصاحبه با خبرنگار تلویزیون سی.بی.اس آمریکا، در تاریخ 15 آبان 57، در پاسخ به سوال خبرنگار مبنی بر دولت پیشنهادی ایشان و نحوه اداره آن بیان فرمودند: "راجع به چگونگی دولت و رژیم، پیشنهاد ما جمهوری اسلامی است و چون ملت، ملت مُسْلم است و ما را هم خدمتگزار خود می‌داند، از این جهت حدس می‌زنیم به پیشنهاد ما رای دهد. ما از طریق رفراندم با ملّت، یک جمهوری اسلامی تشکیل می‌دهیم. و اما شخص؛ این تابع آرای مردم است و الآن شخص معینی در نظر نیست (6)". همچنین ایشان در تاریخ 15 آبان 57 در مصاحبه با مجله المستقبل فرمودند:

حکومت «جمهوری اسلامی» مورد نظر ما از رویه پیامبر اکرم (ص) و امام علی- علیه السلام- الهام خواهد گرفت و متکی به آرای عمومی ملّت خواهد بود و شکل حکومت با مراجعه به آرای ملت تعیین خواهد گردید (7).

همانگونه که امام خمینی (ره) در مصاحبه خود فرمودند، جمهوری اسلامی به عنوان اولین و آخرین رژیم در دنیا است که پذیرش یا رد خود را به رفراندوم همگانی گذاشت و با اکثریت مطلق آرای ملت ایران، به عنوان حکومت مشروع، قانونی و پذیرش شده توسط ملت ایران، انتخاب شد. همچنین قانون اساسی و اصلاح قانون اساسی نیز به رفراندوم همگانی گذاشته شد و توسط ملت ایران انتخاب شد. بنابراین نوع رژِیم، محتوای آن- که جمهوری اسلامی است-، ساختار حقوقی و قانون اساسی آن، با رای مستقیم مردم انتخاب شدند و در این زمینه پایبندی به اصل پذیرش مردم که از اصول جمهوری اسلامی است رعایت شده است.

امام خمینی (ره) انتخاب شخص مسئولین را نیز متکی به رای مردم دانسته اند. با مروری بر تاریخ و روند انتخاب مسئولین از اول انقلاب تا کنون، مشاهده می­ شود که اکثر مسئولین نظام جمهوری اسلامی یا به طور مستقیم و یا به طور غیر مستقیم توسط رای مردم انتخاب شده و می ­شوند. همچنین این روند انتخاب در قانون اساسی­ که خود توسط رای مردم پذیرفته شده است، معین شده است.

همانگونه که در این متن به صورت اجمالی به آن اشاره شد، با نگاهی گذرا در می­ یابیم که نظام جمهوری اسلامی، از ابتدای تشکیل تاکنون، به مفاهیم اصلی خود پایبند بوده است. درست است که امروز، مشکلات بسیاری در حوزه­ های مختلف وجود دارد-به تعبیر رهبر معظم انقلاب، میان بایدها و واقعیت­ها فاصله وجود دارد (8)- اما این واقعیت­ها و مشکلات گوناگون، نشانه آن نیست که نظام از مفاهیم اصلی جمهوریت و اسلام، منحرف شده است. لذا با پایبندی هرچه تمام­تر به مفاهیم اصیل انقلاب، لازم است با سرعت و دقت به سمت حل مشکلات پیش رویم تا ضمن حاصل شدن پیشرفت، به مفاهیم بنیادین انقلاب و نظام جمهوری اسلامی ایران، آسیبی نرسد.

نویسنده: علیرضا علیزاده

1. http://mashghenow.com/انقلاب-زودرس،-جمهوری-نارس

2. صحیفه امام، جلد12

3. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=32695

4. http://mashghenow.com/انقلاب-زودرس،-جمهوری-نارس

5. صحیفه امام، جلد5

6. صحیفه امام، جلد4

7. صحیفه امام، جلد4

8. http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=41673