دیدبان؛ نظام انتخاباتی هند پارلمانی است و حزبی که اکثریت آرا را به دست آورد نخست‌وزیر را انتخاب می‌کند. قوه مقننه در هند از دو مجلس به نام‌های لوک سابا (مجلس سفلا) متشکل 545 نماینده و راجیاسابا (مجلس علیا) متشکل از 250 نماینده تشکیل‌شده است. نخست‌وزیر از سوی حزب حاکم در لوک سابا انتخابات می‌شود و ریاست جمهوری نقشی تشریفاتی است. لازم به ذکر است که با توجه به تنوع و میزان جمعیت و همچنین نظام انتخاباتی احزاب در این کشور به سه دسته ملی، ایالتی و محلی تقسیم می‌شود و متن حاضر تنها به بررسی دو حزب عمده ملی که در سال‌های اخیر بیشترین نفوذ و قدرت را داشته‌اند می‌پردازد.
1. حزب کنگره ملی
این حزب در سال 1885 تشکیل شد و پس از ورود ماهاتما گاندی در سال 1914، بیشترین نقش را در استقلال هند ایفا کرد. از همین روی از گذشته دارای نفوذ بسیاری بوده است. به‌گونه‌ای که پس از استقلال هند، حکومت بیش از چهار دهه در قبضه این حزب بوده است. بااین‌وجود در سال‌های اخیر از اعتبار این حزب کاسته شده و این حزب رویاروی خود احزاب رقیب زیادی را برای تصاحب قدرت می‌بیند که مهم‌ترین آن‌ها حزب مردم هند (بهاراتیا جاناتا) است. از مهم‌ترین چهره‌های این حزب می‌توان جواهر لعل نهرو، ایندیرا گاندی و راجیو گاندی را نام برد. رهبر فعلی این حزب راهول گاندی پسر راجیوگاندی است. از مهم‌ترین مؤلفه‌های این حزب می‌توان به دموکراسی، ملی‌گرایی، سکولاریسم و برقراری عدالت اجتماعی اشاره کرد. به‌عبارت‌دیگر هدف اصلی این حزب استقرار دولتی سوسیالیستی است که با تکیه‌بر دموکراسی پارلمانی بتواند فرصت‌های برابری در اختیار مردم قرار دهد. نکته حائز اهمیت دراین‌باره این است، باوجودآنکه این حزب ایدئولوژی نزدیک‌تری با جمهوری اسلامی ایران دارد، اما این حزب مردم هند است که به ایران به‌عنوان یک بازیگر عمده و استراتژیک نگاه ویژه‌ای دارد.
2. حزب مردم هند (بهاراتیا جاناتا)
حزب مردم هند در سال 1980 تأسیس شد و ظرف مدت 20 سال توانست نفوذ و قدرت سیاسی قابل‌توجهی را در محافل سیاسی هند کسب کند. این حزب توانست اولین بار در 1998 نخست‌وزیر را تعیین کند. پیروزی این حزب در این انتخابات مرهون حوادثی بود که در پی تخریب مسجد بابری در 1992 صورت گرفت. مسجد بابری مسجدی متعلق به مسلمانان بود که توسط هندوهای افراطی تخریب شد و نخست‌وزیر وقت متهم به اهمال و سستی در این زمینه شد. در انتخابات 2004 این حزب موفق به حفظ قدرت نشد و تنها 138 کرسی از کرسی‌های مجلس را تصاحب کرد. اما در انتخابات 2014 ائتلاف ملی دموکراتیک به رهبری این حزب توانست 336 کرسی را کسب کند که 282 کرسی آن توسط این حزب تصاحب شد و بدون آنکه در پارلمان ائتلافی تشکیل دهد نخست‌وزیر را تعیین کرد. همچنین در خصوص این حزب می‌توان این نکته را نیز اضافه کرد که رویکردی ضد اسلامی دارد. باوجودآنکه در سال‌های اخیر رویه‌ای معتدل و میانه‌رو اتخاذ کرده است اما در خصوص حادثه‌ای که در سال 2002 برای مسلمان ایالت گچرات رخ داد ابهاماتی جدی متوجه این حزب و نخست‌وزیر فعلی است. خصوصاً آنکه تاکنون از سوی نخست‌وزیر هیچ‌گونه عذرخواهی در این زمینه صورت نگرفته است و همچنین هیچ‌کدام از اعضای این حزب مسلمان نیستند. حادثه گجرات که در سال 2002 به وقوع پیوست منجر به کشتار تعداد زیادی از مسلمانان هند شد. فرماندار ایالت گجرات در آن زمان نخست‌وزیر فعلی هند، مودی، بود. همان‌طور که گفته شد حزب مردم هند در حال حاضر رویکردی واقع‌گرایانه به مسائل داشته و تلاش کرده از افراطی‌گری‌های گذشته دوری کند و این دیدگاه در مسائل سیاست خارجی هند نیز به‌روشنی نمود پیداکرده است. به‌گونه‌ای که از یک‌سو با ایران به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای تعامل دارد و درصدد بهبود روابط با ایران است و از سوی دیگر روابط حسنه‌ای نیز با عربستان دارد که در سفر اخیر بن سلمان، ولیعهد سعودی، جلوه‌ی روشنی به خود گرفت. این در حالی است که این دیدار صریحاً و جدا از سوی حزب رقیب یعنی حزب کنگره ملی محکوم شد و عمده علت مخالف آن نیز به روابط دوستانه پاکستان و عربستان برمی‌گردد: «منافع ملی در مقابل دیپلماسی آغوشی مودی و استقبال گرم از کسی که قرارداد ۲۰ میلیارد دلاری با پاکستان می‌بندد و تلاش‌های ضد ترور پاکستان را می‌ستاید قرار دارد. آیا این رسم یاد کردن از شهدای "پول‌واما" است؟» یکی دیگر از وجهه‌های تمایز بین دو حزب رقیب در هند تلاش در دستیابی به انرژی هسته‌ای است. درحالی‌که حزب کنگره بر استفاده صلح‌آمیز هسته‌ای تأکید دارد حزب مردم هند بر تقویت توان نظامی هسته‌ای اصرار دارد.
پس از روی کار آمدن مودی در 2014 وی ضمن کم‌توجهی به مسائلی همچون دموکراسی با طرح مطالبی پوپولیستی سعی در جذب روستاییان و طبقه پایین جامعه را داشت. اما باوجود گذشت 5 سال از روی کار آمدن مودی موجی از اعتراضات علیه وی در حال شکل‌گیری است. اتهام به نقش داشتن نخست‌وزیر در فساد مالی قرارداد خرید تجهیزات نظامی از فرانسه و اعتصاب یک‌میلیون کارمند بانک در پی تصمیم بانک مرکزی مبنی بر ادغام دو بانک هندی در کنار سیاست‌های ضعیف اقتصادی و کشاورزی که موجب نارضایتی روستاییان بسیاری بوده موجب تشدید مخالفت‌های صورت گرفته در چند ماه اخیر شده است که نشان از ناکارآمدی در چرخش چرخ حکومت هند دارد. دولت نیز به‌جای پاسخگویی به درخواست مردم سعی در محدود کردن محافل انتقادی دارد. به‌گونه‌ای که در مصوبه‌ای جدید دانشگاه‌های هند از نقد دولت ممنوع شدند. بر اساس این مصوبه دانشجویان خاطی از تحصیل محروم می‌شوند. علاوه بر این، ناشران نیز مجاز به نشر هر محتوایی نخواهند بود و در صورت عدم رعایت مصوبه جدید، جریمه خواهند شد.
از همین روی احزاب عمده مخالف دولت در پی تشکیل ائتلافی فراگیر علیه حزب حاکم هستند. باوجودآنکه که حزب حاکم ایجاد ائتلاف متحد علیه خود را رد کرده اما حزب کنگره هم چنان در حال تلاش است و توانسته موفقیت‌هایی نیز به دست آورد؛ برای خیلی این سؤال باقی است در صورت پیروزی چنین ائتلافی چه کسی قدرت را به دست خواهد گرفت؟ لازم به ذکر است که در حال حاضر نیز نخست‌وزیر کنونی محبوب‌ترین سیاستمدار در هند است. به‌هرحال با توجه به سیاست‌های کنونی دولت درصورتی‌که اقدامات لازم از سوی حزب حاکم برای مقابله با ائتلافی فراگیر صورت نگیرد این امکان وجود دارد که حزب کنگره که بزرگ‌ترین حزب هند است قدرت را دوباره به دست آورد.
نویسنده: محمد رحیمی تبار