دیدبان؛ جابه جایی فرمانده سپاه در حالتی دور از انتظار و چند روز بعد از قرار دادن سپاه پاسداران از سوی آمریکا در لیست سازمانهای تروریستی بازار گمانه زنی ها را در این مورد داغ کرده است. روز شنبه 31 فروردین آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، طی حکمی سرتیپ حسین سلامی را با اعطای درجه سرلشگری به فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب کرد [1]. در حکم رهبر انقلاب آمده است که این تغییر به درخواست فرمانده سابق سپاه، سرلشگر جعفری انجام شده است. محمد علی جعفری از سال 1386 فرماندهی سپاه را بر عهده داشت. این جابه جایی گمانه زنی هایی را تقویت کرد و در این باره تحلیلها و پیامدهایی بیان شد.

با توجه به اینکه این تغییر با فاصله اندکی بعد از قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در لیست سازمانهای تروریستی از سوی آمریکا اتفاق افتاد و با توجه به رویکرد تهاجمی سردار سلامی نسبت به آمریکا و اسرائیل عده ای بر این باورند که این تغییر در سطح سپاه پاسداران تغییر در رویکرد جمهوری اسلامی ایران است و با این تغییر جمهوری اسلامی ایران راهبرد دفاعی خود را به تهاجمی تغییر داده است و برای تقابل و درگیری با آمریکا آماده می شود [2]. استناد این دسته به موضع گیریهای تند و صریح سردار سلامی فرمانده کنونی سپاه پاسداران است.

سردار سلامی تا الان کمتر در مورد سیاست داخلی اظهار نظر کرده اما تندترین اظهارات را در سیاست خارجی دارد که "انتهای مذاکره و سازش با آمریکا جنگ است"، "دورریز غذای ایرانی‌ها ۵۰ میلیون گرسنه آمریکایی را سیر می‌کند"، "نتانیاهو باید شنا کردن در مدیترانه را یاد بگیرد"، "(صهیونیستها) راهی برای فرار ندارید، به اندازه یک عملیات بیت‌المقدس ما هستید"، "هیچ تصمیمی بدون ایران در منطقه قابل اجرا نیست"، "تحریم‏‌ها مانند سنگ زدن کودکان به یک قطار در حرکت است"، "جواب بازدید از مراکز نظامی را با سرب داغ می‌دهیم"، "پاسخ ما به هرگونه حمله نظامی قطعاً نظامی خواهد بود نه سیاسی"، این تک جمله های ماندگار، تنها بخشی از اظهارات راهبردی سردار سلامی در ایام گذشته و به مناسبت‌های مختلف بوده است [3].

همه اینها نشان از قاطعیت کلام سردار سلامی در برابر آمریکا و اسرائیل و هم­پیمانان آنهاست اما نگاهی به موضع گیریها و اقدامات سردار جعفری در مدت مشابه بیانگر آن است که ایشان نیز دست کمی از سردار سلامی ندارند و این را در حرف و عمل نشان داده اند.

اقتدار سپاه پاسداران در مدت فرماندهی ایشان در سطح منطقه و در جریان جنگ با داعش در سوریه، اقتدار نیروی دریایی سپاه در بازخواست نیروهای آمریکایی در خلیج فارس و آب های ایران و نامه به ترامپ که در آن بیان کرد «آقای ترامپ، آرزوی ملاقات با مقامات ایرانی را به گور خواهید برد» [4] تنها گوشه ای از اظهارات وی در سالهای گذشته بوده است.

برخی دیگر نیز معتقدند که علت این جابه جایی ایجاد انسجام بیشتر در درون کشور بوده است و جابه جایی به دلیل اختلافات سردار جعفری، فرمانده قبلی سپاه با حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران اتفاق افتاده است. اختلافاتی که در قضیه سیل آق قلا به جدل رسانه ای تبدیل شد[5].

شاید در ظاهر این طور القاء شود که بین جعفری و روحانی اختلاف وجود داشته است اما اگر بخواهیم کلی ببینیم متوجه می شویم که این اختلاف بین شخص سردار جعفری با روحانی نبوده است بلکه اختلاف بین سپاه و روحانی بوده است و ناظر به شخص نیست حال آنکه سردار سلامی نیز جزئی از خانواده سپاه است [6].

به نظر نمی رسد که تغییر فرمانده سپاه موجب تغییر راهبردهای این نهاد شود و هدف جمهوری اسلامی از این اتفاق در پیش گرفتن رویکرد تهاجمی باشد. چرا که سردار سلامی پیش از این نیز به مدت 10 سال جانشین سپاه پاسداران بوده است و فردی نیست که به طور کلی و مبنایی با سردار جعفری تفاوت داشته باشد و از جریانی دیگر آمده باشد. بلکه اگر تفاوتی وجود دارد در جزئیات و کلام است نه در اصول و راهبردها.

نکته پایانی که جا دارد به آن اشاره کنیم انتصاب سردار جعفری به عنوان فرمانده قرارگاه فرهنگی و اجتماعی حضرت بقیه الله است. سوالی که وجود دارد این است که این قرارگاه قرار است چه اقداماتی انجام دهد و سازوکار آن به چه صورت است؟

محمد علی پور مختار از نمایندگان مجلس که سابقه حضور 27 ساله در سپاه نیز دارد در این مورد این طور گفته است که: «ما امروز هم با جنگ فرهنگی و هم جنگ روانی در سطوح مختلف اجتماع مواجه هستیم که در مسائل اجتماعی و حاشیه شهرها مشکلات زیادی را ایجاد کرده است. حتی مقام معظم رهبری در این زمینه بارها و بارها جلسه گذاشته است و به نظر می رسد دولت نتوانسته است در این زمینه مشکلات را آن‌طور که باید و شاید حل کند چون پرداختن به آن انرژی زیادی را می‌طلبد و لازم است با حساب و کتاب و دقت زیاد وارد میدان شوند. امروز ما با یک ولنگاری فرهنگی مواجه هستیم و در زمینه اجتماعی ما با آسیب‌های زیادی مواجه هستیم. از طلاق‌ها گرفته تا موضوع حاشیه‌نشینی همه این موارد را شامل می‌شود. همه این موارد موضوعاتی است که می‌تواند مدیریت و کنترل شود لذا با این هدف است که سردار جعفری با توجه علاقمندی که خودشان دارند و همچنین شناختی که از موضوع دارند اظهار تمایل کردند به عنوان فرمانده قرارگاه به این مسئله ورود کنند. مضاف بر آنکه ما به تجربه دیده‌ایم هرگاه سپاه در حوزه‌های مختلف وارد شده است توانسته مسائل و مشکلات را مرتفع کند [7]».

به نظر می رسد که حضرت آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی که به طور جدی دغدغه آسیب های اجتماعی و مشکلات این حوزه را دارند ترجیح دادند تا فردی که مطمئن هستند از پس این مسئولیت بر می آید و با اهداف مجموعه آشنایی کامل دارد را در این منصب بگذارد و چه کسی بهتر از سردار جعفری که خود موسس و از طراحان قرارگاه بوده است.

نویسنده: محمد صادق پور؛ پژوهشگر جامعه شناسی سیاسی

[1] https://www.leader.ir/fa/content/22928

[2] https://www.mehrnews.com/news/4599086

[3] https://www.mashreghnews.ir/news/952785

[4] https://fararu.com/fa/news/369311

[5] http://www.ensafnews.com/67116

[6] https://www.mashreghnews.ir/news/952681

[7] http://www.ensafnews.com/166238