شماری از شهروندان کابل با بیان اینکه تمام اقوام افغانستان گل‌های یک باغ هستند، اظهار داشتند: جنایتکاران دیروز، امروز در بدنه دولت حضور دارند و با همکاری کشور‌های بیگانه دست به اختلافات بین اقوام افغانستان می‌زنند.

دلهره در خانواده‌های ایرانی هنوز موج می‌زند و دولت سعودی نیز در پایین‌ترین سطح ممکن با مقامات ایرانی همکاری می‌کنند، روند شناسایی و اطلاع از حال مفقودان با کندی زیادی انجام می‌پذیرد و به نظر نمی‌رسد بتوان گفت دولت در مورد فاجعه منا عملکرد قابل‌توجهی داشته است.

در نگاه اول به حوادث بزرگ حج ابراهیمی از سال 1357 شمسی به بعد و کشته های 200 - 300 نفره سال های گوناگون، در نگاه خوش بینانه مدیریت غلط جاهلانه و بی ارزشی جان حجاج بیت الله الحرام کاملا مشهود است؛ اما شواهد و قرینه هایی برای تائید مدیریت غلط عامدانه به خصوص در ماجرای حج امسال و فاجعه منا وجود دارد.

در روز نهم مردادماه 1366 شمسی برابر با ششم ذیحجّه سال 1407 قمری، هزاران زائر ایرانی در حال انجام فریضه الهی برائت از مشرکین بودند که به دست ماموران دولت وهابی عربستان سعودی مورد تهاجم قرار گرفته و به شهادت رسیدند.

امروز، 105 سال بعد است. 105 سال از روزی که یکی از بزرگترین درگیری های داخلی تاریخ معاصر ایران رقم خورد تا صبح روز دوم تیرماه 1287 با آتش و گلوله و خون و جنازه شروع شود و رویای آزادی خواهی به استبداد صغیر برسد.