دیدبان؛ آستان قدس رضوی به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای مذهبی، نقش قابل توجهی را در عرصه‌های فرهنگی و مذهبی کشور بازی می‌کند. این نهاد همچنین با در دست داشتن مدیریت بیش از 70 شرکت و مؤسسه اقتصادی فعالیت‌های اقتصادی زیادی را در عرصه‌های کشاورزی، عمرانی، خودرو سازی، صنعت و معدن، محصولات غذایی و دارویی و ... در دستور کار دارد.(1) بخش زیادی از این ظرفیت‌ها در جهت محرومیت‌زدایی و کمک به محرومان به کار گرفته می‌شود.(2)
آستان قدس رضوی در عرصه‌ی فرهنگی و آموزشی نیز فعالیت قابل توجهی دارد. دانشگاه بین‌اللملی امام رضا(ع) و دانشگاه علوم رضوی دو نهاد مهم آموزشی هستند که در حوزه‌ی آموزش عالی فعالیت می‌کنند. نهادهای فرهنگی دیگری نیز مانند دارالقرآن، بنیاد کرامت رضوی، مؤسسه تربیت بدنی آستان قدس رضوی و ... زیرنظر این این نهاد فعالیت می‌کنند.(3)
با قوی شدن احتمال انتصاب حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی به عنوان ریاست قوه قضائیه، گمانه زنی‌ها برای جانشین احتمالی وی در آستان قدس رضوی آغاز شده است. از بین افرادی که اسم آن‌ها به عنوان گزینه احتمالی تولیت آستان قدس مطرح است می‌توان به اسامی زیر اشاره کرد.
آیت‌الله سید احمد علم الهدی
ایشان در سال 1323 در شهر مشهد متولد شد، و از سال 1338 در زادگاه به تحصیل دروس حوزوی پرداخته‌است. آیت‌الله علم الهدی از سال 1359 تا 1361 مسؤولیت کمیته انقلاب اسلامی منطقه یک تهران را برعهده داشت و در سال 61 همراه با آیت‌الله مهدوی کنی در تأسیس دانشگاه امام صادق(ع) مشارکت کرد و به مدت 22 سال معان آموزشی این دانشگاه بود. ایشان از سال 1384 امام جمعه مشهد و از سال 1394 نماینده ولی فقیه در استان خراسان رضوی است.
حجت الاسلام سید محمدحسن ابوترابی‌فرد
ایشان متولد 1332 در شهر قم است. سابقه سه دوره نمایندگی مجلس( 82 تا 94) و یک دوره نیابت ریاست مجلس(90 تا 94) را در کارنامه خود دارد. ایشان در بین سال‌های 73 تا 83، مسؤولیت نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه تهران را بر عهده داشتند.
آیت‌الله محسن اراکی
آیت‌الله محسن محمدی عراقی معروف به آیت‌الله اراکی، در سال 1334 در نجف متولد شد. ایشان دارای مدرک دکترای فلسفه تطبیقی از دانشگاه پورتموث لندن است و سال‌ها تجربه تدریس خرج فقه و اصول را در قم دارد. ایشان در سال ۱۳۶۱ ریاست دادگستری خوزستان را به عهده گرفت. همچنین در بین سال‌های ۱۳۶6–۱۳۷5 مسؤولیت نمایندگی ولی فقیه در نیروهای سپاه بدر را نیز بر عهده داشت. آیت‌الله اراکی در سال ۱۳۶۹ از سوی مردم خوزستان به مجلس خبرگان رهبری راه یافت و در سال ۱۳۷۳ش به عنوان نماینده مقام معظم رهبری در اروپا، به انگلیس اعزام شد. ایشان هم‌اکنون دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است و نماینده مجلس خبرگان رهبری است.
حجت‌الاسلام علی محمدی سیرت
ایشان متولد 1339 در شهر اراک است و سابقاً ریاست سازمان اوقاف و امور خیریه کل کشور را برعهده داشت. حجت‌الاسلام محمدی دارای دکترای رشته معارف و علوم سیاسی مؤسسه آموزشی امام خمینی است و سابقه بیش از 10 سال تدریس در دانشکده علوم و دانشکده فنی دانشگاه تهران، دانشسرای عالی علوم استان مرکزی، دانشکده علوم قضایی، دانشکده تربیت معلم و مراکز آموزشی سپاه را دارد. ایشان همچنین در آذر ماه امسال به سمت مشاور عالی نماینده ولی فقیه در سپاه منصوب شد.
آیت‌الله سید احمد حسینی خراسانی
آیت‌الله حسینی خراسانی متولد 1338 در فجر‌آباد از توابع شیروان است. ایشان نماینده مردم خراسان رضوی در مجلس خبرگان رهبری و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است. آیت‌الله حسینی خراسانی در چهاردهمین اجلاسیه بزرگ حوزه علمیه قم استاد نمونه شناخته شد.
آیت‌الله سید مجتبی حسینی
آیت‌الله سید مجتبی حسینی متولد 1333 در شهر مشهد است و در سال 1376 به مدّت هفت سال، نمایندگی رهبری در امور اهل سنت استان سیستان و بلوچستان را بر عهده داشته است. ایشان در سال 1382 به عنوان نماینده رهبری در سوریه منصوب شد و از سال 1395 نماینده مقام معظم رهبری در عراق است. ایشان همچنین نمایندگی مردم خراسان را در مجلس خبرگان رهبری بر عهده دارد.
آیت‌الله جواد مروی
آیت‌الله مروی از اساتید به نام حوزه علمیه قم است که سال‌ها سابقه تدریس خارج فقه و اصول در قم را دارد. ایشان همچنین عضو شورای عالی حوزه علمیه قم و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه هستند.
آیت‌الله سید محمد سعیدی
آیت الله سید محمد سعیدی گلپایگانی متولد 1330 در شهر قم است. ایشان 19 سال سابقه تدریس فقه و اصول در حوزه قم را دارد و هم‌اکنون مسؤولیت امامت جمعه قم و نماینده ولی فقیه در این استان را بر عهده دارد. ایشان همچنین تولیت آستان حضرت معصومه(س) را بر عهده دارد.
برخی از گمانه زنی ها نیز اشاره به احتمال ماندگاری حجت‌السلام سید ابراهیم رئیسی در مقام تولیت آستان قدس رضوی دارد. صفحه اینستاگرام ایشان در روز‌های اخیر تصویری را منتشر کرد که ممکن است پاسخ ایشان به شایعات اخیر درباره‌ی ترک آستان قدس رضوی باشد.(4)
ایشان همچنین در دی ماه در پاسخ به سؤال خبر‌نگار خبرگزاری تسنیم درباره ریاست احتمالی بر قوه قضاییه و ترک آستان قدس رضوی گفت: در حال حاضر مشغول خدمت‌رسانی در آستان قدس رضوی هستم و هیچ حسی جز خدمت در این بارگاه مقدس ندارم.(5)
آستان قدس رضوی یک نهاد مهم مذهبی و اقتصادی است که دامنه فعالیت‌های آن محدود به ایران نمی‌شود. این نهاد می‌تواند نقش تأثیر گذاری در تحولات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جهان تشیع، ایران و به خصوص خراسان رضوی داشته باشد. انتشار اخبار مربوط به تغییر احتمالی تولیت این نهاد توجهات زیادی را به خود جلب کرده‌است و نگاه‌های زیادی در انتظار تعیین سرنوشت این نهاد مهم است.
1- http://www.reo.ir/Introduction/60
2- https://www.farsnews.com/news/13970820001025
3- https://farhangi.aqr.ir
4- https://www.instagram.com/p/BrcLDXNFXiH
5- https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/10/11/1912869