دیدبان؛آخرین اجلاس عمومی سازمان ملل در سوم مهرماه سال 1397 برگزار شد که طبق روال مرسوم رئیس جمهور جمهوری اسلامی ایران نیز مانند سایر اعضاء فرصت 15 دقیقه‌ای برای بیان مواضع کشورش داشت. سخنرانی حسن روحانی پر از گلایه بود؛ گلایه از بدعهدی آمریکا عمده سخنرانی او را تشکیل می‌داد. رئیس‌جمهور پس از آنکه تحریم و تکفیر را دو روی یک سکه معرفی کرد، یک جمله ویژه بیان نمود و سریع از آن گذشت: «برای گفت‌و‌گو نیازی به گرفتن عکس‌های دونفره نیست،...»[1]

مرد مذاکره

این جمله شاید در نگاه اول چندان به چشم نیاید ولی این جمله از شخصی که به گفته‌ی هاشمی رفسنجانی در ماجرای معماگونه‌ی مک فارلین از مطلعین و مذاکره‌کنندگان بوده[2]، کمی بیش از حد دقیق به نظر می‌رسد. به گفته‌ی نشریه فارین پالیسی رئیس‌جمهور فعلی ایران که در سال 1365 رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی بوده پس از حضور نمایندگان ریگان -رئیس جمهوری وقت آمریکا- نقش محوری در مذاکرات پنهانی با آن‌ها داشته است و یکی از نمایندگان ایران برای مذاکره با طرف‌های غربی بوده ‌است. هر چند این ادعا توسط معاون حقوقی روحانی در سال 1393 تکذیب شد اما هنوز ابعاد زیادی از این ماجرا پنهان مانده‌ است و نمی‌توان به سادگی از آن گذشت.

مذاکرات پنهانی

شاید اگر مذاکرات با آمریکا و دیگر کشورهای غربی که از سال 1382 آغاز شده‌ است، از همان ابتدا به صورت مخفیانه ادامه پیدا می‌کرد، امروز شاهد رفتار دیگری از آمریکا در مقابل جمهوری اسلامی ایران بودیم؛ چراکه در مذاکرات مخفیانه هر چیزی ممکن است و تعهدات دو طرف نیز تا آن زمان که خودشان بخواهند پنهان خواهد ماند.

 شاید حسن روحانی که از اولین روزهای مذاکرات نقش مهم و محوری ایفا کرده‌است، امروز به این نتیجه رسیده که تنها راه برای ارتباط با غرب، بدون مانع‌تراشی منتقدان و رسانه‌های داخلی مذاکرات پنهان است و شاید در ادامه دولت‌اش تلاش کند مذاکراتی غیر حضوری را طراحی کند و با این جمله در سخنرانی خود قصد داشته تا چراغ سبزی به طرف‌های غربی نشان دهد. احتمالا او که تمام توان دولتش را برای مذاکره با آمریکا و کشورهای غربی گذاشته بود، امروز نمی‌تواند با چیزی غیر از آن دولت‌اش را سر پا نگه دارد.

مذاکرات غیر حضوری

حال سوال اینجاست که منظور از مذاکره غیر حضوری چیست؟ مذاکرات غیرحضوری می‌تواند در قالب‌های مختلفی صورت گیرد. هرچند ممکن است زمان بیشتری نیاز داشته‌باشد ولی نتیجه‌ی مطلوب در آن، دست‌یافتنی‌تر به نظر می‌آید. منظور از مذاکره‌ی غیرحضوری این نیست که دو طرف در مقابل یکدیگر قرار نگیرند و گفت‌وگویی بین آن‌ها در جریان نباشد؛ بلکه بدین معناست که این مذاکرات در پشت تریبون رسانه‌ها و در قالب کلماتی آشنا برای سیاستمداران و ناآشنا برای مردم صورت گیرد؛ این اتفاق ممکن است درجلوی پرده‌ی اجلاس عمومی سازمان ملل رخ دهد یا در قالب یک سخنرانی داخلی. پیام‌های رمزگذاری شده از طریق رسانه‌ها به طرف مقابل خواهند رسید.

نکته آخر

در پایان این احتمال وجود دارد که در آینده‌ای نه چندان دور شاهد شکل جدیدی از مذاکرات بین ایران و طرف‌های غربی باشیم که نه تنها تصویری از آنها منتشر نمی‌شود بلکه شاید تا سالیان دراز ماهیت گفت‌وگوها و تعهدات آن برای کسی نیز مشخص نشود. این به جز مذاکرات پنهانی می‌تواند غیرحضوری و رسانه‌ای نیز باشد.