به گزارش دیدبان،چکیده
علم الهی به ماسوا، در دو حیطۀ «پیش از خَلق» و «پس از خَلق»، مورد کنکاشهای علمی فراوان قرار گرفته است. در این دو حیطه، صفتِ «علم الهی به مخلوقات متکثّر، پیش از خلق آنها»، به جهت آنکه از صفات ذاتی بوده و ذات الهی نیز بسیط و در نهایتِ صرافت است، بیشتر مورد توجه بوده است؛ زیرا اثبات علمِ پیشین به مخلوقاتِ متکثّر در عین بساطتِ ذات، در ابتدا و ظاهر امر، متناقضنما جلوه کرده و از همینرو، در این بستر، دیدگاههای گوناگونی مطرح شدهاند. ملاصدرا و ابن عربی نیز در این مسئله، با نقد گفتار اندیشمندان پیش از خود، به تبیین کیفیت این قسم از علم الهی پرداختهاند. در این پژوهش، ثبوت «علمِ پیشین الهی» مفروض بوده و در پرتو آن، درصدد تبیین کیفیّت این قسم از علم، از منظر این دو اندیشمند هستیم. یافتههای بهدست آمده که با روش تحلیلی - منطقیِ عبارات ملاصدرا و ابن عربی به دست آمدهاند، نشان از اتحاد دو دیدگاه در اکثر مبانی و نتایج و اختلاف در روشِ تبیین دارند. ملاصدرا - همچون ابن عربی - علم پیشین را متحد با ذات و بلکه عین آن دانسته و توجیه کثرت در بساطت ذات را در گروِ تبیین «اعیان ثابته»ای میداند که از مصطلحات ابن عربی در بحث علم پیشینِ الهی است.
کلیدواژه ها: علم پیشین الهی؛ ملاصدرا؛ ابن عربی؛ بساطت ذات؛ عین ثابت
نویسندگان:
محمد حسین وفائیان: داشنجوی دکتری رشته فلسفه و کلام دانشگاه تهران
حسن ابراهیمی: دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه تهران
فصلنامه پژوهش های فلسفی – کلامی - دوره 19، شماره 73، پاییز 1396.