امکان نظام­سازی بر اساس فقه هرچند مورد تردید برخی قرار گرفته است اما اگر فقیه با نگاهی کل نگر و جامع به احکام فقهی بنگرد می ­تواند شاهد نظمی معین در میان احکام باشد. بر این اساس مجتهد باید در پس مفردات احکام فقهی به دنبال کشف آن نظام منسجمی باشد که پاسخگوی نیازهای بشر در عرصه­ های گوناگون حیات اجتماعی است. این قسمت که عناصر ثابتی را شامل است در صورتی می­تواند نقش خود را به خوبی ایفا کند که عنصر انعطاف را در کنار ثابتات لحاظ کند. منطقه الفراغ که توسط ولی امر پر می­شود، تضمین‌کننده پاسخگویی به اقتضاءات تاریخی و اجتماعی است که در هر زمانی ممکن است وجود داشته باشد و بدین ترتیب فقه، یک نظام کامل را که می‌تواند قدرت عرضه اندام در برابر هر نوع نگرش غیردینی داشته باشد، ارائه می‌کند. تبیین چیستی و محدوده منطقه الفراغ هر چند در آثار شهید صدر مورد اشاره قرار گرفته­ است امّا این تببین قابل نقد است. نگارندگان با توجه به دو حوزه منصوص و غیرمنصوص از موضوعات به تبیین جایگاه حقیقی منطقه الفراغ پرداخته­اند و دیدگاهی نو در این زمینه ارائه کرده­اند.

کلیدواژه ها: حوزه منصوص و غیر منصوص؛ شهید صدر؛ عناصر متغیر؛ منطقه الفراغ؛ نظام سازی

نویسندگان:

احسان علی اکبری بابوکانی: استادیار دانشگاه اصفهان

سید محمد صادق طباطبایی: دانشیارگروه حقوق دانشگاه اصفهان

احسان آهنگری: دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

دو فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی - دوره 50، شماره 1، بهار و تابستان 1396.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.