حزب توده در تاریخ 15 اردیبهشت 1362، به دلیل خیانت به آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی، منحل شد. آنچه مطلب حاضر بدان می‌پردازد، بررسی چرایی ناکامی مارکسیسم و به طور ویژه، حزب توده در ایران است.

احسان طبری، از تاسیس حزب توده در نخستین سال‌های دهه سی تا سال ۱۳۶۲ که بازداشت شد، با نفوذترین، معروف ترین و برجسته ترین چهره نظری حزب توده بود که در روز شنبه نهم اردیبهشت 1368 در 72 سالگی درگذشت‌.

بر اساس سناریوی هوشنگ اسدی جنجالی بزرگ ایجاد شد و مسئولان وقت شتابان در سحرگاه به دیدن امام خمینی (ره) رفتند تا ایشان را در جریان «کودتا» قرار دهند. امام آنان را پذیرفتند و داستان را شنیدند و با خونسردی فرمودند: «کودتا شعر است و شعر را باید خواند.»

در صحنه‌ای از قسمت هفدهم سریال شهرزاد، از عکس دوران بازداشت حسین شریعتمداری در زندان ساواک در کنار تصاویری از چند هنرپیشه که نقش اعضای زندانی حزب توده را به عهده داشتند استفاده شده بود.

پس از به سلطنت رسیدن رضاشاه فرقه «جمهوری انقلابی ایران» در رویکردی منفی نسبت به پادشاهی رضاخان بیانیه ای منتشر کرد و در آن اعلام داشت که این واقعه به معنی ادامه تسلط ثروتمندان بر فقرا است و ما خواهان آزادی و استقرار حکومت جمهوری ملی در ایران هستیم .

نفوذ گسترده حزب توده در ارتش شاهنشاهی در شرایطی صورت گرفت که سلطنت طلبی و کمونیسم ستیزی از اصلی ترین آموزش ها و رویکردها در آموزش نیروهای ارتش بود و علاوه بر آن، هر گونه ارتباط با احزاب سیاسی با مجازات های بسیار سنگین مواجه می شد.