اختصاصي ديدبان: بر طبق آخرين اخبار، فيلم سينمايي «قلاده‌هاي طلا» ساخته ابوالقاسم طالبي به فروش کل? ميليارد و ??? ميليون تومان رسيده است. استقبال مخاطبان و بالتبع محافل رسانه اي از اين فيلم باعث شده است تا نکات زيادي پيرامون آن گفته شود و حتي آن را اولين فيلمي بدانند که سوژه هايي جذاب را بر بستري تنش زا مطرح مي کند و سعي دارد تصويري از سازمان هاي امنيتي و اطلاعاتي ايران به بيرون درز دهد. اين برداشت ها که حتي از سوي افراد فعال و مطلع در حوزه فرهنگ و رسانه مطرح مي شود با واقعيت سينماي ايران در سال هاي گذشته همخواني ندارد. به عبارت بهتر از آغازين سال هاي پيروزي انقلاب اسلامي، فيلم هاي امنيتي و اطلاعاتي به عنوان يک حوزه موضوعي مهم در سينما خودنمايي مي کرد. البته در آن سال ها بيش از آنکه اين دست از فيلم ها به حوزه ايجابي قدرت امنيتي جمهوري اسلامي بپردازد به صورت خواسته يا ناخواسته در نفي قدرت امنيتي رژيم شاهنشاهي و مظهر کامل آن «ساواک» بود. همين مسئله باعث شد که در يک دهه بيش از بيست فيلم در اين خصوص ساخته شود: راز مينا، شيرين و فرهاد، آرايش مرگ، جاي امن، مرد ناتمام، عشق و مرگ، پنجاه و سه نفر، گودال، گنبد نور، خبرچين، تيرباران، بايکوت، مزدوران، بالاش، قديس، فصل خون، خط قرمز، توجيه، سرباز اسلام، مبارزي در نيمه راه و ... . با نگاهي به فيلمنامه اين فيلم ها بايد گفت بخشي از اين فيلم ها موضوع تصوير ساواک را به صورت موضوعي حاشيه اي و گذرا با گنجاندن شخصيت هاي فرعي مطرح کرده اند. گروه ديگري از اين فيلم ها با سوژه اصلي تعقيب و گريز نيروهاي ساواک و انقلابيون بر پرده سينما رفتند. يکي از نمونه هاي موفق اين گروه را مي توان فيلم تيرباران 1365 به کارگرداني علي اصغر شادروان و بازي شگفت انگيز مجيد مجيدي دانست که پيرامون شخصيت سيدعلي اندرزگو و نحوه شهادت اوست.

گروهي از فيلم ها نيز فضاي خفقان حاکم بر ساواک، شکنجه ها، ضعف اعتقادي و اخلاقي نيروهاي ساواک را برجسته کردند.
حوزه ايجابي تصويرسازي از نيروهاي امنيتي و اطلاعاتي پس از انقلاب اسلامي در دو بخش رشد کرد. بخش اول مقابله با خرابکاري گروهک ها و ترورهاي منافقين در سطح شهر بود. فيلم تعقيب سايه ها 1369 به کارگرداني علي شاه حاتمي يکي از فيلم هاي موفق در اين زمينه بود. عملا در اين حوزه بيش از آنکه وزارت اطلاعات و ساختار آن بازنمايي شود اين کميته انقلاب اسلامي و سپاه پاسداران بودند که ميدان دار برخورد با آشوبگران معرفي و تصويرسازي مي شدند.
بخش دوم حوزه ايجابي تصويرسازي به دفاع مقدس مربوط مي شد. نيروهاي اطلاعات و عمليات و همچنين شناسايي در جبهه ها به نحوي مورد پرداخت رسانه اي قرار مي گرفتند که تداعي کننده اقتدار و توان بالاي حوزه دفاعي و تهاجمي جمهوري اسلامي در برابر دشمنان باشند. فيلم هراس 1366 به نويسندگي و کارگرداني شهريار بحراني در زمينه نفوذ اطلاعات و عمليات سپاه در نيروهاي رژيم بعثي براي يافتن مکان بمباران شيميايي و تخليه مردم از مکان هاي مورد نظر يکي از اين دست فيلم هاست.
به هر حال در اين پژوهش با تأکيد بر « حوزه امنيت شهري و اجتماعي» فيلم هايي را که به بازنمايي تصوير نيروها و سازمان هاي امنيتي در سينماي جمهوري اسلامي ايران پرداخته اند معرفي مي کنيم.

 

 

1
    

 

دست شيطان
    

1360
    

حسين زندباف
    

جاسوسي به عنوان عکاس وارد تهران مي شود تا محل اسکان گروگان هاي لانه جاسوسي را که به شهرهاي اطراف پايتخت منتقل شده اند، شناسايي و به «سازمان سيا» گزارش کند. گروهي از مأموران امنيتي رد جاسوسي را مي گيرند و او را تحت تعقيب و مراقبت قرار مي دهند. اسلايدي که روي آن نوشته شده است: «زمان پيروزي» از سوي نيروهاي امنيتي کدگشايي مي شود و همين مسئله باعث افشاي عمليات و از بين بردن جاسوس مي شود.

 

 

2
    

 

پرچمدار
    

1363
    

شهريار بحراني
    

علي و احمد که هر دو درجبهه فداکاري کرده اند، در تهران مأمور گشت امنيت شهري مي شوند. گروهي از اعضاي منافقين (به اصطلاح مجاهدين خلق) در جريان سرقت از يک بانک با گروه گشت آنان روبرو مي شوند و احمد در جريان درگيري به شهادت مي رسد. در جريان عمليات ناموفق ترور يکي از فرماندهان سپاه، احمد ضربه سنگيني به گروهک منافقين وارد مي آورد و انتقام علي را از آنان مي گيرد.

 

 

 

3
    

 

 

تشکيلات
    

1365
    

منوچهر مصيري
    

يک گروه سلطنت طلب به عمليات ورود و توزيع مواد مخدر مشغولند. محمود، مأمور مبارزه با مواد مخدر مسوول اين پرونده است. تشکيلات سلطنت طلب براي خنثي کردن اقدامات محمود، رويا، همسر سابق او را که به توصيه تشکيلات و سازمان امنيت با محمود ازدواج کرده بوده است به ايران فرامي خواند تا به بهانه فرزندش امير، به محمود نزديک شود و ميزان اطلاعات او را درباره تشکيلات دريابد. اقدامات محمود منجر به قتل سرکرده گروه سلطنت طلب و بازداشت رويا مي شود.

 

 

 

4
    

 

 

دست نوشته ها
    

1365
    

مهرزاد مينويي
    

حسين معتمد، که قبلاً عضو کميته انقلاب اسلامي بوده، به دليل نقض مقررات از کميته اخراج شده و حالا راننده تاکسي است. از يک خانه تيمي منافقين سندي به دست مي آيد که نشان مي دهد نقشه ترور حسين معتمد کشيده شده است. همين مسئله باعث پيوند دوباره حسين معتمد و کميته ميشود. عامل منافقين که رابط معتمد شده بود توسط سازمان کشته، و معتمد دستگير و به يک خانه تيمي برده مي شود. با عمليات کميته افراد اين گروهک از بين مي روند.

 

 

 

5
    

 

 

سازمان 4
    

1366
    

حسن جوانبخش
    

آقا رضا گلايل، از عوامل توزيع هروئين در شهرستان رامسر، پس از کشته شدن پسر برادرش با قاچاقچيان مواد مخدر در مي افتد. قاچاقچيان او را به قتل مي رسانند. در تهران فرزندش حسين به همراه دوستش ناصر، که مأمور کميته است تصميم مي گيرد با نفوذ در شبکه توزيع قاچاقچيان، آن ها را شناسايي و متلاشي کند.پس از شناسايي اعضاي شبکه ي مزبور، که با آن سوي مرزها رابطه دارند، يکي پس از ديگري نابود مي شوند. حسين عضويت در کميته را بر تحصيلات دانشگاهي ارجح مي شمارد و مبارزه با مواد مخدر را پي مي گيرد.

 

 

 

6
    

 

 

 

پرواز پنجم ژوئن
    

1368
    

عليرضا سميع آذر
    

چهار هواپيماربا روز پنجم ژوئن، يک هواپيماي ايراني را مي ربايند. يک افسر امنيتي، هواپيمارباها را خلع سلاح مي کند و هواپيما را به همان مقصدي که هواپيماربايان مي بردند هدايت مي نمايد. طراحان اصلي توطئه، با برگزاري مصاحبه اي مطبوعاتي وانمود مي کنند که همه ي مسافران قصد پناهندگي دارند ولي افسر امنيتي اعلام مي کند که هواپيما را با اين هدف به آن جا آورده است تا معلوم شود مسافران علاقه اي به پناهندگي سياسي ندارند. در ادامه ي ماجرا يکي ازمأموران به همراه فرمانده عمليات هواپيماربايي توسط طراحان پشت پرده کشته مي شوند.

 

 

7

 
    

 

تعقيب سايه ها
    

1369
    

علي شاه حاتمي
    

در پي وقوع انفجار يک خودرو، نيروهاي امنيتي هويت و شماره خودروي عامل اصلي بمب گذاري را شناسايي مي کنند. بمب گذاري دوم در خودروي ديگر باعث شهادت دو تن از مأموران خنثي سازي مي شود.  سرانجام پرونده بمب گذاري با شهادت يکي ديگر از مأموران و کشته شدن بمب گذار بسته مي شود.

 

 

8
    

 

 

پادزهر
    

1372
    

بهرام کاظمي
    

جلال که حين دزدي، اطلاعاتي از يک خرابکاري به دست مي آورد سريعا اطلاعات خود را به نيروهاي امنيتي مي دهد اما مأموران به جلال بدگمان مي شوند و او را بازداشت مي کنند. سرگرد هاشمي افسر ويژه، متوجه بي گناهي جلال مي شود و درمي يابد که رهبر خرابکاران يک سرهنگ بازنشسته ي عراقي است. سرگرد هاشمي در نمايشگاه بين المللي تهران و قبل از اجراي نقشه خرابکاري موفق به نابودي عوامل مزدور مي شود.

 

 

9
    

 

 

پنجاه روز التهاب
    

1372   
    

کريم آتشي
    

ابراهيم عسکري، که در فرانسه تحصيل مي کند، به طور اتفاقي از فعاليت يکي گروه ضد حکومتي اطلاعاتي به دست مي آورد و براي افشاي آنها به ايران مي آيد. مأموران با مشاهده نوار ويدئويي جلسه ي گروه در فرانسه، متوجه شباهت يکي از اعضاي ارشد گروه به نام اميني با ابراهيم مي شوند. همين مسله باعث نفوذ عسکري در کودتاگران و در نهايت متلاشي کردن اين باند و کشن رابط آمريکايي کودتا مي گردد.

 

 

10
    

 

آنها هيچکس را دوست ندارند
    

1372
    

جعفر سيمايي
    

فرهاد» جوان فريب خورده‌اي است که مأموريت دارد شخصي را ترور کند. او پس از ورود به ايران و تماس با تشکيلات، با «شمس» پرستار شخص مورد نظر آشنا مي‌شود و به مرور درمي‌يابد که هدف، يکي از دانشمندان اتمي ايران است. «فرهاد» که به ماهيت تشکيلات و فريبکاري آنها پي برده است از انجام مأموريت سرباز مي زند. حال تشکيلات در پي آن است که خود او را نيز از بين ببرد. اما در نهايت اين نيروهاي امنيتي و انتظامي هستند که موفق مي‌شوند تشکيلات را به کلي متلاشي کنند.

 

11
    

انتهاي قدرت
    

1373
    

کريم آتشي
    

«امير» که مأمور اطلاعات است درخصوص ترور ناموفق يک فرد تحقيقاتي را آغاز کرده است. اما در فاصله کوتاهي فرد ترور شده، ناپديد مي‌شود... تحقيقات نشان مي دهد وي از اعضاي يک گروهک بوده و به عنوان بمب‌گذار، آن‌ها را ياري مي‌داده، پس از اختلاف با ايشان، مورد تعقيبشان قرار گرفته و سرانجام نيز به قتل مي‌رسد. افسر اطلاعاتي در ادامه تحقيقاتش، خانه تيمي آن‌ها را شناسايي و سبب گرفتاري‌شان مي‌شود.

 

 

12
    

 

 

روز شيطان
    

1373