دیدبان: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای جریان دانشجویی یکی از مهمترین نقاط کابینه دولت یازدهم خواهد بود. یکی از مطالبات اصلی که جریان های دانشجویی در این چند هفته خواستار آن شدند وزیر علومی فرهیخته از جامعه دانشگاهی بوده و نه سیاسی که این آفت محیط علمی دانشگاه های کشور است. بررسی کسانی که بر منصب وزارت علوم نشسته اند جالب توجه خواهد بود.
در ابتدای شکل گیری شورای انقلاب و همچنین در دولتهای موقت؛ اول و دوم وزارت علوم در ترکیب با وزارت فرهنگ بود اما در دولت سوم این وزارتخانه به وزارت آموزش عالی تغییر پیدا کرد که در کارکرد آن تفاوتی با قبل نداشت.
علی شریعتمداری وزیر علوم دولت موقت
شریعتمداری وزیر فرهنگ و آموزش عالی در دولت موقت مهدی بازرگان بوده‌است. وی همچنین عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌باشد. دکتر شریعتمداری از اعضای شورای مرکزی حزب مردم ایران بوده که پس از انقلاب دیگر در این حزب فعالیتی نکرد.
وی مدرک کارشناسی فلسفه را از دانشگاه تهران، کارشناسی ارشد را از دانشگاه میشیگان و دکترا را از دانشگاه تنسی دریافت نموده‌است.
وی استاد سابق دانشگاه شیراز و دانشگاه اصفهان است و هم اکنون عضو هیات علمی دانشگاه آزاد می‌باشد.
حسن ابراهیم حبیبی وزیر علوم دولت بنی صدر
حسن‌ابراهیم حبیبی (زاده ۱۳۱۵ و درگذشته ۱۲ بهمن ۱۳۹۱) وزیر ارشاد دولت بازرگان بود که در دولت بنی صدر به وزارت علوم و آموزش عالی رفت. پس از آن وزیر دادگستری دولت میرحسین موسوی و معاون اول دو دوره اکبر هاشمی رفسنجانی و دولت اولِ سید محمد خاتمی در ایران بود. حبیبی دارای دکترای جامعه‌شناسی و حقوق از دانشگاه سوربون بود.
وی همچنین رئیس بنیاد ایران‌شناسی و از جمله حقوق‌دانانی بود که پس از انقلاب ایران، پیش‌نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی را با استفاده از قوانین اساسی سایر کشورها تهیه کرد. او تا پایان عمر عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام بود.
وی عضو دیوان داوری لاهه و رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مدیر گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز بود.
حسن عارفی وزیر علوم دولت رجایی
عارفی وزیر علوم دولت رجایی، دانش‌آموخته دبيرستان هدف و تخصص پزشکی در رشته اطفال-داخلی را از دانشگاه نیویورک و مدرک فوق‌تخصص قلب و عروق و طب دوران‌بلوغ را نیز در آمريكا به پايان رسانده است. او عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی است. او همچنین پزشک معالج روح‌الله خمینی و نیز احمد خمینی بوده است.
او نخستین رییس دانشکده پزشکی دانشگاه تهران و سپس دومین رییس دانشگاه تهران پس از انقلاب بود. عارفی در کابینه محمدعلی رجایی وزیر فرهنگ بود.
وزرای علوم دولت آیت الله خامنه ای
دولت آیت الله خامنه ای که نخست وزیر آن موسوی بود و هیئت دولت گلچین شده وی بود برای اولین بار اشخاصی در وزارت علوم آمدند که وجه سیاسی شان بر وجهه علمی آنها غلبه داشت.
اولین وزیر علوم دولت سوم محمدعلی نجفی بود. سیاست‌مدار ایرانی که از بنیان‌گذاران حزب کارگزاران سازندگی به حساب می آید. او عضو هیئت علمی (بازنشسته) دانشکده ریاضی و علوم کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف است. از ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۴ در دولتهای باهنر، مهدوی کنی و موسوی وزیر فرهنگ و آموزش عالی و در دولت هاشمی رفسنجانی وزیر آموزش و پرورش ایران بود. در دولت اول خاتمی رییس سازمان برنامه و بودجه بود.
در یک سال پایانی دولت سوم محمدعلی نجفی کنار گذاشته می شود و بجای او، فاضل به این وزارت خانه می آید. ایرج فاضل (زاده ۱۳۱۸ در اردستان) وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در دولت اول اکبر هاشمی رفسنجانی بود که توسط مجلس سوم استیضاح و برکنار شده و رضا ملک زاده جایگزین وی شد. او تا خردادماه ۱۳۹۰ عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بود. وی فوق تخصص جراحی عروق دارد. و هم اکنون استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است. وی در فتنه سال ۱۳۸۸ نیز با انتشار بیانیه شدیدالحنی به حمایت از فتنه پرداخت.
در سال 1364 و با شکل گیری دولت چهارم وزارت علوم به وزارت آموزش عالی تغییر نام داد و محمد فرهادی متخصص گوش و حلق و بینی از دانشگاه مشهد، وزیر فرهنگ و آموزش عالی در دولت دوم میرحسین موسوی و وزیر بهداشت در دولت اول محمد خاتمی بوده است.
از دیگر سمت‌های وی: رئیس دانشگاه تهران، قائم مقام سازمان هلال احمر، مشاور وزیر و دبیر شورای آموزش پزشکی کشور است و ریاست «صندوق حمایت از پژوهشگران کشور» از سال ۱۳۸۲ تا بهمن ماه ۱۳۸۹ است.
فرهادی یکی از وزرای سیاسی علوم بود که بعدها نیز حاشیه سازی های فراوانی کرد که یکی از آنها مربوط به دستاورد بزرگ دولت نهم در خصوص کشف داروی کنترل ایدز بود. پس از انتشار خبر کشف داروی کنترل ایدز «آیمود» به‌عنوان یکی از موفقیت‌های دولت نهم توسط کامران باقری لنکرانی وزیر بهداشت و درمان محمود احمدی نژاد، فرهادی طی مصاحبه‌ای با رسانه‌ها اعلام کرد که داروی فوق طی ۵ سال تحقیقات و مطالعات کشف شده و پیش از روی کار آمدن دولت نهم کار ثبت جهانی آن آغاز شده‌است.
معین اولین وزیر فرهنگ و آموزش عالی هاشمی
حضور وزرای سیاسی برای آموزش عالی در دولت هاشمی نیز ادامه پیدا کرد، بطوریکه هاشمی برای اولین وزیر آموزش عالی خود به سراغ مصطفی معین رفت.
مصطفی معین نجف‌آبادی، زادهٔ ۱۱ فروردین ۱۳۳۰ پزشک و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، بنیانگذار و رهبر جبهه دموکراسی خواهی و حقوق بشر ایران، و کاندیدای اصلاح طلبان رادیکال در نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران است.
وی از جمله اصلاح طلبان رادیکالی است که در دو دوره طی سال‌های ۱۳۶۸-۱۳۷۲ در دولت اول هاشمی رفسنجانی و سال‌های ۱۳۷۶-۱۳۸۲ در دولت خاتمی جمعا به مدت ۱۰ سال عهده‌دار مقام وزارت علوم بوده‌است.
مصطفی معین اهل شهر نجف آباد در استان اصفهان، داماد آیت الله دستغیب و شاگرد آیت‌الله منتظری روحانی منتقد ایرانی است. او در دور اول نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری با حدود ۴ میلیون رأی در آرای شمارش شده از میان هفت نامزد در رتبه چهارم قرار گرفت. نهضت آزادی ایران، نیروهای ملی مذهبی، جبهه مشارکت از احزاب حامی او بودند. وی پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران ۱۳۸۴، با نوشتن بیانیه‌ای بدون استدلال به نتایج این انتخابات اعتراض کرد.
محمدرضا هاشمی گلپایگانی وزیر فرهنگ و آموزش عالی در دولت دوم اکبر هاشمی رفسنجانی بود. وی هم اکنون استاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر است. از وی به عنوان پدر مهندسی پزشکی ایران نیز یاد می شود.
مصطفی معین در دولت خاتمی دوباره به وزارت علوم بازگشت
معین که بعنوان سیاسی ترین وزیر علوم تاریخ ایران معرفی می شود در دوره اول خاتمی دوباره به وزارت علوم بازگشت. برخورد با دانشجویان معترض، راه اندازی دانشجوی ستاره دار، سیاست بازی در فضای دانشگاه و دور کردن از فضای عقلانی در دانشگاه های کشور ثمرات حضور دوباره معین در این وزارت خانه بود.
معین در اوج فتنه 78 و قضایای کوی دانشگاه در یک اقدام عجیب نامه استعفای خود را می نویسد که به آشوب فضا کمک بیشتری کرد. وی در دولت دوم خاتمی نیز ابقا شد اما در نهایت سال 82 کنار رفت و بجای او توفیقی به این وزارت خانه آمد. توفیقی نیز انسان سیاسی بود و همراهان او در وزارت علوم نیز از او سیاسی تر بودند. اشخاصی چون غلامرضا ظریفیان که گمانه زنی هایی از حضورش در دولت حاضر نیز زده می شود.
زاهدی و دانشجو وزارت دولت احمدی نژاد
محمدمهدی زاهدی، عضو هیات علمی گروه ریاضی دانشگاه شهید باهنر کرمان، وزیر علوم در دولت اول محمود احمدی نژاد بود. وی در سال ۱۳۵۸ با کسب رتبهٔ اول[نیازمند منبع]، دوره کارشناسی ریاضی خود را در دانشگاه اصفهان و در سال ۱۳۶۵، کارشناسی ارشد ریاضی را با کسب رتبهٔ اول در دانشگاه تربیت مدرس سپری کرد و در سال ۱۳۶۹ نیز موفق به اخذ مدرک دکترای ریاضی از دانشگاه شهید باهنر کرمان شد. وی از سوی موسسه‌ای به نام مرکز بین‌المللی زندگی‌نامه‌ها درسال ۹۸-۱۹۹۷ به‌عنوان مرد علمی معرفی شد و زندگینامهٔ وی در کتاب زندگینامه‌های بین‌المللی کمبریج در سال ۱۳۷۸ به چاپ رسیده است.
پس از وی در دولت دهم کامران دانشجو به وزارت علوم آمد. دانشجو نیز از جمله شخصیت های سیاسی بود که در ابتدای معرفی اش برای وزارت علوم اعتراضاتی در گرفت. وی رئیس ستاد انتخابات وزارت کشور در زمان برگزاری دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بود و وزیر فعلی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت دهم است. دانشجو پیش از این در زمان دولت محمود احمدی نژاد سمت‌های استاندار تهران، قائم مقام و معاون سیاسی وزارت کشور، سرپرست وزارت کشور را بر عهده داشته‌است.
تکلیف دولت یازدهم نیز در دو ماه آینده مشخص می شود و آنچه مورد بحث اهالی دانشگاه کشور است سیاسی نبودن وزیر علوم آینده است در حالی که گزینه های مطرح شده همه از جمله شخصیت هایی هستند که وجه سیاسی‌شان بر چهره علمی شان غلبه دارد. هر چند رئیس جمهور منتخب اعلام کرد گمانه زنی ها برای کابینه بی پایه و اساس است اما کامران دانشجو، عبدالله جعفرعلی جاسبی، جعفر توفیقی، جواد اطاعت و علی عباسپور فرد گزینه های مطرح شده در این زمینه هستند که بلااستثنا چهره های کاملا سیاسی کشور به حساب می آیند که قرابت ویژه ای به کارگزاران و آیت الله هاشمی دارند.