دیدبان؛ آسمان می‌غرد و آرام، اشک بر گونه‌هایش جاری می‌شود. زمین می‌لرزد و برای آخرین بار، بر گام‌های علی(ع) بوسه می‌زند. در و دیوار مسجد در وداعی غریبانه، با حسرت به مولا می‌نگرند و محراب به خود می‌لرزد.
امان از این لحظه‌های سخت و جانکاه! فرشتگان، مویه‌کنان در ملکوت اعلی به ماتم نشسته اند و آنکه بی‌قرارتر از همهشیون می‌کند، جبرئیل امین است؛ آنکه در سحرگاه نوزدهم سر از محراب مسجد کوفه برداشت و فریادش در ملکوت و جبروت پیچید که: «قُتِلَ علی المرتضی!» گویی تمام هستی به‌یک‌باره از خواب بیدار شدند و تلخ‌ترین واقعه اتفاق افتاد.
کهکشان‌ها به خاک افتادند، افلاکیان رخت سیاه بر تن کردند، آسمان نعره زد، زمین به خود لرزید، خورشید پرده‌ای بر چشمانش کشید، دریاها خروشان و جهان تیره‌وتار شد و محراب خونین عشق به مظلومیت علی (ع) شهادت داد.
«فُزْتُ وَ رَبِّ الْکعْبَهَ»؛ سخن امیر مؤمنان علی (ع) به هنگام ضربت، از این حقیقت سرچشمه گرفته است که آن حضرت در جنگ احد تا سرحد شهادت جنگید و بدنش زخم‌های بسیار برداشت، ولی با دیدن بدن‌های گلگون حضرت حمزه (ع) و دیگر شهیدان احد، ناگهان عشق و شوری در وجودش پدیدار شد، به‌طوری که هیجان‌زده و بی‌تاب گردید. پیامبر (ص) از جریان آگاه شد و به علی (ع) فرمود: به تو مژده باد؛ چرا که شهادت پشت سر توست؛ امیر مؤمنان علی (ع) سال‌های سال ماند، غم فراق پیامبر و همسر گرامی‌اش فاطمه (س) را با تمام حوادث تلخش تحمل کرد؛ در برابر غصب خلافتش، به دستور پیامبر (ص) سکوت کرد و آنگاه‌که به جایگاه اصلی‌اش؛ یعنی خلافت رسید، عدالت معنا پیدا کرد؛ مفهوم عدالت در وجود امیرالمؤمنین (ع) درهم تنیده است و او مظهر عدل الهی است.
دیدگاه مقام معظم رهبری در مورد حضرت علی (ع)
سراسر زندگی حضرت علی (ع) برای بشر، درسی آموزنده و جاودانه بود. رهبر معظم انقلاب اظهار می‌کنند «وجود امیرالمؤمنین (علیه‌الصلاة والسلام)، از جهات متعدّد و در شرایط گوناگون برای همه‌ی نسل‌های بشر، یک درس جاودانه و فراموش‌نشدنی است؛ چه در عمل فردی و شخصی خود، چه در محراب عبادتش، چه در مناجاتش، چه در زهدش، چه در محو و غرق شدنش در یاد خدا، و چه در مبارزه‌اش با نفس و شیطان و انگیزه‌های نفسانی و مادّی». (۱۰/ بهمن/۶۹)
ایشان همچنین بیان می‌کنند: «وجود امیرالمؤمنین (علیه‌الصلاة والسلام)، از جهات متعدّد و در شرایط گوناگون برای همه‌ی نسل‌های بشر، یک درس جاودانه و فراموش‌نشدنی است؛ چه در عمل فردی و شخصی خود، چه در محراب عبادتش، چه در مناجاتش، چه در زهدش، چه در محو و غرق شدنش در یاد خدا، و چه در مبارزه‌اش با نفس و شیطان و انگیزه‌های نفسانی و مادّی.». (۱۰/بهمن/۶۹)
رهبر معظم انقلاب اظهار داشته‌اند: «امروز جامعه اسلامی به این ایثار، به این اغماض، به این از خودگذشتگی احتیاج دارد. باید از هواها، هوس‌ها، خودی‌ها، خودخواهی‌ها بگذریم، تا نگذریم گره‌ها باز نمی‌شود. تا من و خودی را زیر پا نگذاریم مشکلات از سر راه برداشته نمی‌شود. امروز هم کلید حل همه مشکلات در دنیای اسلام و در جامعه خود ما همین درس بزرگی است که امیرالمؤمنین این درس را در طول ۵۰ سال زندگی اسلامی خودش به ما داد و در این راه هم امیرالمؤمنین جانش را فدا کرد». (۹/خرداد/۶۵)
امام علی (ع) نمونه واضح و کاملی از حکومت اسلامی را عرضه کردند
آیت‌الله العظمی نوری همدانی هم در آستانه شهادت امام علی (ع) با صدور پیامی تأکید کرد که امام علی (ع) در پنج سالی که در مصدر حکومت بودند، نمونه واضح و کاملی را از حکومت اسلامی عرضه کردند.
در پیام این مرجع تقلید شیعیان آمده است: فرا رسیدن یک‌هزار و چهارصدمین سال شهادت عمودالدین، سیدالوصیینامیرالمؤمنین علی ابن ابیطالب علیه السلام فرصتی است برای بازگویی فضائل و مناقب آن حضرت گر چه شناخت کامل و جامع هیچگاه میسر نیست چنانکه پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «یَا عَلِیُّ مَا عَرَفَ اللَّهَ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ غَیْرِی وَ غَیْرُکَ وَ مَا عَرَفَکَحَقَّ مَعْرِفَتِکَ غَیْرُ اللَّهِ وَ غَیْرِی» ای علی کسی خدا را نشناخت به حقیقت معرفتش جز من و تو و کسی تو را نشناخت آن گونه که حق معرفت توست جز خدا و من. (مناقب ابن شهرآشوب، ج ۳، ص ۲۶۸)
امام علی (ع) در پنج سالی که در مصدر حکومت بودند، نمونه واضح و کاملی را از حکومت اسلامی عرضه کردند
در بخش دیگری از این پیام تأکید شده است: فرمایشات امیرالمؤمنین (ع) درنهج البلاغه باید همواره مورد توجه ما باشد آن حضرت در پنج سالی که در مصدر حکومت بودند، نمونه واضح و کاملی را از حکومت اسلامی عرضه کردند و نامه‌ها و خطبه‌های ایشان که توسط عالم بزرگوار مرحوم سید رضی در سال ۴۰۰ هجری قمری یعنی حدود هزار و چهل سال پیش در قالب کتاب نهج‌البلاغه گردآوری شده است، راهنمای بسیار ارزشمند و گهرباری برای همه رهپویان طریق حق و حقیقت و عدالت گستران جامعه است.
آیت الله نوری همدانی اظهار داشت: نامه امیرالمومنین (ع) به مالک اشتر و یا نامه‌هایی که به دیگر کارگزاران حکومت اسلامی صادر فرمودند در نکوهش از سوءاستفاده از بیت‌المال و یا لزوم برخورد قاطع با خیانتکاران و نکوهش کارگزارانخیانتکار و یا ضرورت ساده زیستی کارگزاران در نظام اسلامی و یا مسئولیت فرمانداران در بسط اخلاق و عدالت اجتماعی همگی موضوعاتی هستند که نیاز مبرم امروز جوامع اسلامی است و امیدواریم تا مناسبت یک هزار و چهارصدمین سال شهادت آن امام المتقین و یعسوب الدین والایمان و حجة الله البالغه انگیزه‌ای شود تا به مطالعه و درک هر چه بیشتر فرمایشات آن حضرت و ائمه هدی علیهم‌السلام بپردازیم و عملاً دستورات آنها را در زندگی خود و اجتماع پیاده کنیم.
رسول خدا و امام علی (ع) پدران افضل امت
یکی از اساتید حوزه و دانشگاه در خصوص آموزه‌های امام علی (ع) برای جامعه امروزی اظهار داشت: پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرمایند «من و علی پدران این امت هستیم». این حدیث نشان‌دهنده این است که باید احترام زیادی برای ایشان قائل باشیم؛ از طرفی دیگر متوجه می‌شویم این امت از ابتدای تولد تا رشد و شکوفایی مدیون پیامبر گرامی اسلام و امام علی (ع) است.
قاسم جعفری با اشاره به اینکه پدر، شناسنامه هر فردی است و پدر و شناسنامه امت اسلامی نیز رسول خدا و امام علی (ع) هستند، افزود: همان‌طور که مادر و پدر انسان بر فرزندشان مهربانی و عطوفت دارند امام علی (ع) نیز بر ما مهربانی و محبت دارند.
وی تأکید کرد: امام علی (ع) والد شفیق امت هستند و در دنیا و آخرت شفیع این امت‌اند و ما باید این امام بزرگوار را بشناسیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور تصریح کرد: امام علی (ع) به امام حسن مجتبی (ع) فرمودند «در منبر به مردم بگو والدین و پدر این امت، ما و رسول خدا هستیم. کسی که حق پدر افضل خود را بشناسد و از آنها اطاعت کند در روز قیامت به او گفته می‌شود هرجای بهشت که دوست داری وارد شو». این حدیث نشان می‌دهد ادای حق امام علی (ع) تا چه اندازه بر ما واجب است.
جعفری با اشاره به اینکه امام علی (ع) دارای صفات گوناگونی بودند به‌گونه‌ای که در جایی از همه مهربان‌تر و در جایی با دشمنان از همه سخت‌گیرتر رفتار می‌کردند، گفت: امام علی (ع) فرموده‌اند امام جامعه باید خودش را با ضعیف‌ترین امت همسان کند که این حدیث باید الگویی برای مدیران ما باشد.
امام علی (ع) فرموده‌اند امام جامعه باید خودش را با ضعیف‌ترین امت همسان کند که این حدیث باید الگویی برای مدیران ما باشد
این استاد حوزه و دانشگاه عنوان کرد: امام علی (ع) به ما گفته‌اند اگر مدعی شیعه من هستید باید چهار ویژگی ورع، اجتهاد، عفت و دوراندیشی را داشته باشید تا بتوانید خود را به من نزدیک کنید. باید این چهار ویژگی را داشته باشید تا خود را شیعه من بدانید.
وی اشرافی‌گری را یکی از مشکلات جامعه کنونی دانست و تصریح کرد: اشرافی‌گری باعث اختلاف طبقه میان افراد جامعه شده که باید برچیده شود و در تمامی امور جامعه امام علی (ع) را الگو قرار دهیم در این صورت حق را ادا کرده‌ایم.
جعفری عنوان کرد: امیرالمؤمنین(ع) بر اساس این مبنای قرآنی در دوران حکومت خود به‌شدت با والیانی که روی به اشرافیت می‌آوردند برخورد و یا آنها را از مسئولیت عزل می‌کردند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: خطبه‌ها و نامه‌های حضرت در نهج‌البلاغه در مذمت اشرافیت مسئولان یکی از پرکاربردترین روایات موضوعیِ نهج‌البلاغه است. به‌عنوان نمونه در أنساب الأشراف آمده (حضرت در نامه‌ای خطاب به یکی از کارگزاران خود به نام عبدالله ابن عباس نوشتند که پس از حمد و سپاس خداوند؛ خبر کاری از تو به من رسیده که اگر انجام داده باشی، خدا را به خشم آورده‌ای و امانتت را خراب کرده‌ای و نافرمانی امامت را کرده‌ای و به مسلمانان، خیانت کرده‌ای. خبر رسیده که زمینها را پاک‌سازی کرده‌ای و آنچه را در اختیارت بود، به مصرف رسانده‌ای. حساب‌هایت را برایم بفرست و بدان که حسابرسیِ خداوند، شدیدتر از حسابرسی مردم است؛ والسلام).
بازخوانی آموزه‌های حضرت علی (ع) و رقم زدن جامعه علوی
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نیز با اشاره به اینکه حضرت علی (ع) در اندیشه و رفتار اجتماعی خویش به حفظ حقوق همنوعان بسیار توجه می‌کردند؛ اظهار داشت: این مهم در رفتار ایشان نمود عینی و عملی داشت.
شریف لک‌زایی ادامه می‌دهد که حقوق متقابل مردم و کارگزاران نسبت به هم دیگر بسیار موردتوجه حضرت علی (ع) بود و اشارات صریحی نیز نسبت به این مسئله دارند که مردم و کارگزاران نسبت به هم دیگر دارای حقوق و تکالیفی هستند که امروزه برای ایجاد جامعه علوی به این آموزه‌ها نیازمندیم.
وی عنوان کرد: حکومت و سیاست در نظر امام علی (ع) ابزاری است برای خدمت به خلق خدا و احقاق حق مظلومان و نه دست‌یابی به اهداف شخصی و مالی؛ بنابراین سیاستمداران باید از سیاست علوی الگو بگیرند.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به مسئولیت سنگین کارگزاران و مسئولان در جامعه، گفت: کارگزاران باید آموزه‌ها و منش حضرت علی (ع) را الگوی خویش قرار دهند.
وی در ادامه گفت: در آموزه‌های حضرت علی (ع) تکریم انسان‌ها بسیار موردتوجه ایشان است که این مهم امروزه نیز باید در جامعه و میان اعضای خانواده‌هایمان اجرایی شود.
لک‌زایی در پایان با اشاره به اینکه اگرچه همه ما به حضرت امیرالمؤمنین (ع) عشق می‌ورزیم اما برخی اوقات مشاهده می‌شود که رفتار و کردار ما با سیره و روش امام علی (ع) خیلی متفاوت است؛ یادآور شد: متأسفانه برخی از اوقات رفتاری از ما سر می‌زند که نه تنها با سیره و روش آن امام بزرگوار هماهنگ نیست، بلکه با برخی از ارزش‌های آن حضرت در تضاد است که باید با بازخوانی آموزه‌های حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه و روایات مختلف و الگوگیری از ایشان جامعه علوی را رقم بزنیم.
در مقاتل الطالبین و مروج الذهب آمده حضرت علی (ع) در آخرین لحظه‌های زندگی خویش به فرزندانش این گونه سفارش کرد که شما را به پرهیزکاری و ترس از خدا وصیت می‌کنم؛ دنیاپرست نباشید، گرچه دنیا به سراغ شما آید. از آنچه از امور دنیا از دستتان می‌رود، افسوس نخورید. حق بگویید و برای پاداش الهی کارکنید. دشمن ظالم و یار مظلوم باشید. تقوا و نظم در امور را رعایت کنید. میان افراد خود را اصلاح کنید که من از جدتان رسول خدا (ص) شنیدم که فرمود: «اصلاح میان مردم از نماز و روزه شما برتر است.»
خدا را، خدا را، در مورد یتیمان! نکند آنها گاهی سیر و گاهی گرسنه بمانند! نکند آنها بر اثر رسیدگی نکردن از بین بروند. خدا را، خدا را، درباره همسایگانتان! که با آنها خوش‌رفتاری کنید؛ چراکه آنها مورد سفارش پیامبر اکرم (ص) هستند.
آن حضرت همواره به همسایگان سفارش می‌کردند، چنانکه ما گمان کردیم به‌زودی سهمیه‌ای را در مورد ارث بردن همسایه از همسایه قرار خواهد داد. خدا را، خدا را، در مورد قرآن! نکند دیگران از عمل به قرآن از شما پیشی گیرند. خدا را، خدا را، در مورد نماز! چراکه نماز ستون دین است. خدا را، خدا را، در مورد خانه پروردگارتان! تا آن هنگام که هستید، آن را خالی نگذارید که اگر خالی گذارده شود، مهلت داده نمی‌شوید.
خدا را، خدا را، در مورد جهاد با اموال و جان‌ها و زبان‌های خود در راه خدا! بر شما لازم است که پیوندهای دوستی میان خود را محکم کنید و بذل و بخشش را فراموش نکنید و از قهر کردن و قطع رابطه میان خود بر حذر باشید. امربه‌معروف و نهی از منکر را ترک نکنید که در صورت ترک، اشرار بر شما مسلط می‌شوند، در این صورت، هر چه دعا کنید، به استجابت نمی‌رسد.