«تحليل جامعه شناختي جريانهاي روشنفکري در ايران (1357-1284)»را سيد ميرصالح حسيني جبلي نوشته و موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره) آن را منتشر کرده است.
از لحاظ اجتماعي، ورود روشنفکري به ايران سبب شد تا نخستين روشن فکران ايراني با همان دستگاه مفهومي تبيين کننده وضعيت اجتماعي غرب، وضعيت اجتماعي و مذهبي ايران را نيز تبيين کنند. از همين رو کشمکش‌هايي بين نخبگان مذهبي و نخبگان ايدئولوژيک در وقوع مباني نظري روشنفکري پديد آمد و رفته رفته به پيدايش نوع تعديل‌شده‌اي از روشنفکري داراي زمينه‌هاي اسلامي انجاميد.
در اين پژوهش به بررسي علت مخالفت علما در مقام نخبگان و عامل‌هاي انساني ديني با جريانات مختلف فکري و اجتماعي يک‌صد سال اخير جامعه ايران پرداخته شده است و تأکيد بيشتر آن بر حوادث سال هاي 1284 شمسي تا قبل از انقلاب اسلامي ايران بوده است.
آنطور که سايت کتابخانه و مرکز اسناد مجلس گزارش داده، کتاب در پنج فصل تدوين شده، «فصل اول، چارچوب مفهومي که در آن مفاهيم دين و روشنفکري با توجه به معناي لغوي، اصطلاحي و با طرح چارچوب مفهومي شرح داده شده است. فصل دوم، روشنفکري در غرب و ايران که در دو بخش تنظيم شده است، در بخش اول پس از بيان خاستگاه تاريخي و اجتماعي روشنفکري به جريان شناسي آن در غرب اشاره شده و در بخش دوم پس از بيان خاستگاه تاريخي و اجتماعي روشنفکري در ايران به شناسايي جزئيات آن پرداخته شده است. فصل سوم، موضع شناسي علما که در سه بخش موضع علما را بررسي کرده است.»
«خلاصه و نتيجه گيري و همچنين يافته هاي تحقيق» عناوين فصل هاي پاياني کتاب است. همچنين ضمائم شامل تصاويري از محمد حسن شيرازي، شيخ فضل الله نوري، ميرزاحسين نائيني، طالبوف تبريزي، ميرزا ملکم خان و ... پايانبخش کتاب است.
گستره اين پژوهش از سال 1284 شمسي شروع مي‌شود و تا 1357 شمسي ادامه مي‌يابد. در اين زمينه جريانات روشنفکري تا سال 1357شناسايي شدند اما براي جلوگيري از گستردگي دامنه تحقيق، تنها به نسل اول اين جريان که خود داراي سه جريان عمده سياسي، فرهنگي و فرهنگي- سياسي است بسنده شده است. همچنين کتاب داراي کتابنامه‌اي از منابع فارسي، عربي و انگليسي مي‌باشد. پايان بخش کتاب نيز نمايه هاي آن مي‌باشد.