حميد قائمي
فضاي سايبر، عرصه پنجم نبردهاي سايبري
کارشناسان نظامي دنيا اعتقاد دارند اگر تاکنون نبردهاي نظامي در زمين، دريا، هوا و فضا رقم مي خورد؛ با ورود به قرن بيست و يکم بايد منتظر نبرد در فضاي سايبر به عنوان پنجمين بستر نبردهاي نظامي باشيم.
جنگ سايبر به بهره برداري از ابزارهاي اطلاعاتي (نظير اينترنت) براي ضربه زدن به ديگران از طريق حمله مخفيانه به زيرساخت هاي طرف مقابل گفته مي شود (1) اين نوع جنگ ها شامل خرابکاري ها و اختلال در شبکه هاي کامپيوتري توسط هکرهايي است که از جانب حکومت ها يا منافع شخصي عمل مي کنند. (2) انگيزه حملات سايبري را مي توان به دو نوع هدفمند و فرصت طلبانه تقسيم نمود (3). واضح است که حملات هدفمند از آنجا که توسط دولت ها و يا گروه هاي تروريستي انجام مي پذيرد مي تواند ضربات جبران ناپذيري به زيرساخت هاي کشورها وارد کند؛ حملاتي که با هدف از کار انداختن زيرساخت هاي مهمي چون مخابرات، تأسيسات برق، آب و گاز انجام مي پذيرد. (4)
نمونه هايي از جنگ هاي سايبري
در اکتبر سال 2000 هکرهاي رژيم صهيونيستي به سايت هاي حماس و حزب الله حمله کردند و در سيستم هاي آنها مشکلاتي را پديد آوردند و در مقابل نيز هکرهاي ضد رژيم صهيونيستي به سايت هاي اسرائيلي حمله کرده و آنها را با ترافيک قلابي درگير کردند. آنها سايت کنست (پارلمان اسرائيل)، بانک ها، وزرات خارجه و وزارت دفاع اسرائيل را مورد هدف قرار دادند.
حملات سايبري عليه جمهوري استوني در سال 2007 ميلادي که به مدت 22 روز به طول انجاميد نمونه ديگري از اين دست حملات بود. طي اين حملات که توسط دولت روسيه صورت پذيرفت بسياري از اطلاعات دولتي و خصوصي استوني مورد هجوم قرار گرفت. اين حملات در واکنش به تصميم دولت استوني براي تبديل بناي يابدود جنگ جهاني دوم دولت شوروي به گورستان نظامي انجام گرفت. اين تصميم با انتقاد جمع کثيري از سران روسي و همچنين اقليتي از روسهاي مقيم در استوني مواجه شد؛ اين اقدام نهايتاً منجر به حملات سايبري از سوي روس-ها شد.
در 26 سپتامبر سال 2009 ميلادي مسئولان نيروگاه اتمي بوشهر از ويروسي شدن سيستم هاي اين نيروگاه به ويروس استاکس نت خبر دادند.(5) ريچارد پرل معاون پيشين وزارت دفاع آمريکا به توليد ويروس استاکس نت توسط رژيم صهيونيستي و شکست اين برنامه در توقف کار تأسيسات هسته اي ايران اعتراف کرد. (6) بعدها ليام مارچو مدير عملياتي شرکت سيمنتک با تجزيه و تحليل برنامه نويسي استاکس نت و رمز گشايي کد آن دريافت که به احتمال زياد متهم پشت پرده حمله به ايران، اسرائيل است. هرچند يارانه هاي نيروگاه اتمي بوشهر از اين ويروس پاکسازي شدند، اما اين حمله به نيروگاه اتمي بوشهر خود گواهي بر امکان حملاتي از اين دست به مسئولين بود.
نمونه ديگري از اين دست حملات حمله آئورا بود. در سال 2009 ميلادي، گوگل و چند شرکت ديگر مورد هجوم حملات سايبري قرار گرفتند که در اين سري حملات، هکرها به اطلاعات حياتي و خصوصي اين شرکت ها دست پيدا کردند. (7)
آژانس امنيت ملي آمريکا
آژانس امنيت ملي آمريکا زير نظر وزارت دفاع ايالات متحده آمريکا اداره مي شود. اين سازمان در سال 1952 تأسيس شد و بالغ بر 100 هزار نفر پرسنل دارد. اين افراد در آمريکا و ايستگاه هاي شنود مستقر در خارج مشغول به فعاليت مي باشند. وظيفه اصلي اين نهاد امنيتي نظارت بر مخابرات و فعاليت هاي ماهواره اي و کشف رمز در ايالات متحده آمريکا و ساير نقاط دنيا است. بي شک ارتباطات افراد بر روي شبکه اينترنت نيز تحت کنترل شديد اين آژانس قرار دارد. اين آژانس از اعضاي کليدي جامعه اطلاعاتي ايالات متحده آمريکا بوده و از محرمانه ترين سازمان-هاي جاسوسي در جهان به شمار مي رود. مرکز آژانس امنيت ملي آمريکا در زميني به وسعت 9 هکتار در فورت ميد ايالت مريلند است.
بايد گفت کارکرد اصلي و عمده آژانس امنيت ملي آمريکا تأمين اشراف اطلاعاتي است. اشراف اطلاعاتي توسط اين نهاد از طريق رصد کاربران در فضاي مجازي و بطور مشخص در فضاي اينترنت رقم مي خورد. در حقيقت اينترنت که پديده اي اساساً نظامي بوده و اولين بار توسط وزارت دفاع آمريکا به کار گرفته شد، بستر لازم را براي تأمين اشراف اطلاعاتي توسط آژانس امنيت ملي مهيا ساخت. اين نهاد امنيتي که يکي از مهمترين نهادهاي امنيتي جامعه اطلاعاتي آمريکا به شمار مي رود، با رصد فعاليت هاي کاربران در اينترنت و جمع آوري اطلاعات درست و غلط اين کاربران و دسته بندي آن ها در ابر کامپيوترهاي مستقر در فورت ميد ايالت مريلند، بانک اطلاعاتي عظيمي را فراهم مي آورد. اين بانک اطلاعاتي نيز در موقع ضرورت مورد استفاده دستگاه هاي امنيتي آمريکايي قرار مي گيرد. رياست آژانس امنيت ملي آمريکا از سال 2005 با ژنرال کيت الکساندر است.
فرماندهي سايبري آمريکا
فرماندهي سايبري آمريکا جزئي از آژانس امنيت ملي آمريکا مشهور به NSA است. فرمان تشکيل فرماندهي سايبري آمريکا توسط رابرت گيتس، وزير دفاع آمريکا، در تاريخ 23 ژوئن 2009 به فرماندهي استراتژيک ايالات متحده داده شد و در سپتامبر همان سال اين نهاد شروع به فعاليت نمود.
آژانس امنيت ملي آمريکا که وظيفه طراحي، خريد و نگهداري زيرساخت هاي ارتباطي وزارت دفاع را بر عهده دارد، براي چند دهه شبکه هاي وزارت دفاع را اداره مي کند و قرار است پشتيباني هاي لازم را از فرماندهي سايبري آمريکا به عمل آورد.
هدف از تأسيس فرماندهي سايبري ايالات متحده آمريکا طراحي، رصد، ايجاد هماهنگي و اجراي عمليات مورد نظر آمريکا در فضاي سايبر است. تأمين امنيت مداوم و دفاع از شبکه هاي اطلاعاتي و دفاعي پنتاگون و همچنين حمايت و پشتيباني از ساير منابع فضاي سايبري نيز بر عهده اين فرماندهي است. در مجموع مي توان گفت اين نهاد انواع حمايت سايبري از پنتاگون و منافع آمريکا را بر عهده دارد.
در ماه مي سال 2009، ژنرال کيت الکساندر در گزارشي خطاب به کميته نيروهاي مسلح کنگره آمريکا نظرات خود را چنين ابراز داشت: "به عقيده شخصي من تنها راه مقابله با اقدامات جاسوسي يا جنايات سايبري اتخاذ تدابير پيشگيرانه است. اگر رويکرد رسمي آمريکا چنين باشد مي توان منتظر نتايج خوبي بود. چيني ها بيشترين حجم حملات را به زيرساخت هاي شبکه اي غرب انجام مي دهند که حمله اخير به شبکه الکترونيکي آمريکا از جمله آن ها بود. اگر بپذيريم که اين حمله سازماندهي شده بوده است، به عقيده من چاره اي نيست جز اينکه منبع اصلي اين حمله از کار بيفتد. تنها مشکل موجود اين است که اينترنت ذاتاً فاقد هرگونه مرز است و اگر ايالات متحده بخواهد رداي پليس جهاني را بر تن کند شايد نتايج قابل قبولي حاصل نشوند." (8)
اجزاي فرماندهي سايبري آمريکا
فرماندهي سايبري آمريکا از اجزاء مختلفي تشکيل شده است:
1. فرماندهي نيروهاي سايبري ارتش (نيروي زميني)
• فرماندهي فن آوري و شبکه، نهمين فرماندهي ديجيتالي ارتش
• قسمتي از اولين فرماندهي اطلاعات عمليات (زميني)
• فرماندهي اطلاعات و امنيت ارتش آمريکا
2. فرماندهي ناوگان سايبر ايالات متحده آمريکا ناوگان دهم
• فرمانده جنگ شبکه اي نيروي دريايي
• فرماندهي عمليات دفاع سايبري نيروي دريايي
• عمليات نيروي دريايي اطلاعات
• نيروهاي ضربتي مشترک
3. نيروي هوايي سايبري
• تيپ هوايي جنگ شبکه اي
• تيپ هوايي عمليات اطلاعات
• تيپ هوايي مخابرات رزمي
4. فرماندهي سپاه فضاي سايبري نيروهاي دريايي (سپاه تفنگداران دريايي)(9)
هنوز مشخص نيست که آيا فرماندهي سايبري در دفاع از شبکه هاي غير نظامي هم فعال خواهد بود يا خير؟ (10) نگراني اي که در اين خصوص وجود دارد اين است که آيا پنتاگون و آژانس امنيت ملي آمريکا که وظيفه حفاظت از شبکه هاي رايانه اي نظامي آمريکا را برعهده دارند، آيا اين کار را در خصوص شبکه هاي رايانه اي غيرنظامي نيز انجام مي دهند. بنابر گفته هاي "ويليام جي لين"، معاون وزير دفاع آمريکا، قرار است که فرماندهي سايبري به طور مستمر به حراست از کليه شبکه هاي رايانه اي وزارت دفاع بپردازد. همچنين اين فرماندهي مسئوليت حراست از شبکه-هاي نظامي را عهده دار بوده و مسئوليت شبکه هاي رايانه اي غير نظامي بر عهده "اداره امنيت داخلي" (Department of Homeland Security) باقي خواهد ماند." (11)
جنگ هاي سايبري اولويت جديد ايالات متحده آمريکا
وجود يک ژنرال 4 ستاره ارتش آمريکا در فرماندهي سايبري نشان مي دهد که پنتاگون حساب ويژه اي روي جنگ هاي سايبري باز کرده است.
کارشناسان نظامي آمريکايي معتقدند وزارت دفاع آمريکا هر روز با ده ها هزار حمله در فضاي سايبري روبه رو است، که اخيراً به اوج خود رسيده است. واقعيت اين است که در دنياي امروز ميزان حملات و نبردهاي سايبري هر روز در حال افزايش است. در اين ميان کشوري همچون چين با در اختيار داشتن گروهي از بهترين هکرها در صف اول کشورهاي قدرتمند در نبردهاي سايبري به حساب مي آيند.
چيني ها از سوي مقامات غربي متهم به حملات سايبري به گوگل و 20 شرکت بزرگ ديگر هستند. آمريکايي ها نيز چين را مسئول حملات هماهنگ و زنجيره اي به رايانه هاي دولتي آمريکا در سال 2003 مي دانند. هکرهاي کره شمالي و روسيه در رديف هاي بعدي متهمان به حملات گسترده در فضاي سايبر هستند.
نتيجه گيري
بي شک فضاي سايبر در حال تبديل شدن به يک ميدان جديد به منظور پيگيري عمليات هاي نظامي است و به اعتراف کارشناسان نظامي فضاي سايبر به عنوان پنجمين عرصه نبردهاي نظامي در حال ظهور است. از آنجا که بخش اعظم چنين حملاتي از طريق بستر اينترنت و شبکه هاي به هم پيوسته رايانه اي صورت مي پذيرد لذا رصد فعاليت کاربران در اين فضا از اهميت زيادي برخوردار است.
ايالات متحده آمريکا با کمک آژانس امنيت ملي (NSA) اشراف اطلاعاتي لازم را در فضاي اينترنت فراهم مي آورد. در اين ميان حلقه مفقوده وجود يگاني است که حوزه عملياتي آن مشخصاً فضاي سايبر باشد تا هم حمله و هم دفاع را به دوش بکشد. ايالات متحده آمريکا در اين عرصه پيشگام بوده و در سال 2009 اقدام به تأسيس فرماندهي سايبري نمود تا علاوه بر دفاع در برابر حملات سايبري کشورهاي ديگر، تدابير لازم را براي حمله به زيرساخت هاي ساير کشورها طراحي و عملياتي نمايد.
منابع:
1. Lewis, James A. (2002), Assessing the Risks of Cyber Terrorism, Cyber War and Other Cyber Threats, Center for Strategic and International Studies.
2. Adams, James (2001), "Virtual Defense," Foreign Affairs, vol. 80, no. 3
3. GFI Software, Targeted cyber attacks: The dangers faced by your corporate network, 2009, www.gfi.com.
4. شاپوري، مهدي و اکرم باقري، عصر اطلاعات و تحول مفاهيم جنگ و امنيت در روابط بين الملل؛ چگونه دفاع کنيم؟، مجموعه مقالات دفاع سايبري، ص 233.
5. خبرگزاري مهر
6. خبرگزاري فارس
7. Ottis, R.: Analysis of the 2007 Cyber Attacks Against Estonia From the Information Warfare Perspective In: Proceedings of the 7th European Conference on Information Warfare and Security, Plymouth, UK, June30-July 1, pp. 163–168. Academic Publishing Limited, Reading (2008).
8. "News Release: Flag and General Officer Announcements"
9. http://en.wikipedia.org/wiki/United_States_Cyber_Command.
10. "U.S Cyber Command Goes Online". democracyarsenal.org. 2009-10-01. Retrieved 2010-07-10.
11. "Speech:". Defense.gov. Retrieved 2010-07-10.