دیدبان؛ مدتی است که بحث ها پیرامون تصویب FATF افزایش پیدا کرده است. دولت معتقد است با تصویب FATF می تواند مبادلات مالی را تسهیل کرده و راه تجارت با خارج که اکنون به کمک تحریم ها به مشکل خورده است را بازگشایی نماید. در عین حال مخالفان معتقد هستند FATF به عنوان راه حلی برات تجارت ایران و انجام سرمایه گذاری و یا مبادلات مالی باشد.

علی حایری، پژوهشگر اقتصادی و دانشجوی دانشگاه تهران به بررسی FATF پرداخت و گفت: یکی از دوگانه های نادرستی که در ذهن بسیاری از مردم نهادینه شده است، دوگانه FATF - تحریم است. پس از خروج آمریکا از برجام و شکست پروژه دولت در لغو تحریم های بانکی، اکنون برخی از مسئولین دولتی به اشتباه عدم اجرای توصیه های گروه اقدام را دلیل اصلی عدم گشایش در روابط بانکی کشور می دانند. در حالی که کارشناسان معتقدند که بستر اصلی به ثمر نشستن تحریم های ثانویه بانکی آمریکا، یک سامانه ی پیام رسان بانکی به نام سوئیفت است. زیرا تمام تراکنش های بانکی کشور از طریق سامانه سوئیفت انجام می شود و تراکنش های بانکی که از طریق این سامانه انجام می شود به صورت روزانه توسط سرویس-های اطلاعاتی آمریکا رصد می شود.

علی حایری با اشاره به استفاده دولت از پیام رسان سوئیفت در مورد این پیام رسان گفت: پیام رسان سوئیفت یک پیام رسان بین بانکی است، که ارتباط بین بانک های جهان را برقرار می کند؛ به این صورت که پیام های مالی را بین بانک ها جابجا می کند. بعد از حمله تروریستی 11 سپتامبر 2001، آمریکا به بهانه مبارزه با تامین مالی تروریسم، تمام تراکنش های مالی که از طریق سوئیفت انجام می-شود را رصد می کند و می توان گفت تنها عامل موفقیت آمریکا در تحریم های بانکی علیه کشورمان نیز، استفاده از همین پیام رسان است. در واقع آمریکا با رصد تمام تراکنش های بانکی که از طریق سامانه پیام رسان سوئیفت انجام می شود، تمام بانک هایی که با بانک های ایرانی کار می کنند را شناسایی کرده و مبالغ زیادی آنها را جریمه می کند. در نتیجه هیچ بانکی جرئت همکاری با بانک های ایرانی را ندارد.

استفاده از سوئیفت دلیل تأثیرگذاری تحریم ها
او ادامه داد: متاسفانه بانک های ایرانی تا قبل از اعمال تحریم های بانکی آمریکا از سامانه سوئیفت برای تبادل پیام های بین بانکی در داخل و خارج از کشور استفاده می کردند. با اعمال تحریم های ثانویه بانکی، استفاده از سامانه سوئیفت برای ایران منع شد. فلذا بهره گیری از سایر سامانه های پیام رسان برای انجام تراکنش های بین بانکی ضرورت یافت. بنابراین، بلافاصله یک سامانه پیام رسان بومی به نام سپام در داخل کشور طراحی شد و توانست ارتباط بانک های داخل کشور را برقرار کند. از زمان شروع تحریم های ثانویه بانکی آمریکا تا قبل از اجرای برجام شرکت سوئیفت همکاری خود را با ایران به طور کلی قطع کرده بود. تا اینکه با اجرای برجام، این شرکت دوباره همکاری خود را با بانک های ایرانی از سر گرفت. بعد از اجرای برجام، درحالی مسئولین دولت، دسترسی دوباره بانک های ایرانی به پیام رسان سوئیفت را یکی از دستاوردهای توافقنامه برجام ذکر می کردند، که اساسا نه تنها دستاوردی محسوب نمی شد، بلکه دلیل اصلی اثرگذاری تحریم های بانکی نیز، استفاده از همین سامانه بود.

جایگزینی پیام رسان های بانکی به جای سوئیفت
این پژوهشگر اقتصادی گفت: به دلیل جاسوسی های گسترده آمریکا از شرکت سوئیفت که البته به صورت قانونی و با بهانه رهگیری تامین مالی تروریسم انجام می شود، بسیاری از کشور هایی که حتی مانند کشور ایران، تحت تحریم های بانکی هم قرار نگرفته اند، برای ارتباطات بین بانک های داخلی کشورشان و همچنین ارتباط با بانک های خارجی، سامانه های پیام رسان بانکی جداگانه ایجاد کرده اند و آنرا جایگزین سوئیفت کرده اند. کشورهایی از جمله روسیه، چین و هند، آمریکا و بعضی کشورهای اروپایی از جمله این کشورها هستند. در این راستا، کشور هند سامانه پیام رسان بین بانکی SFMS، کشور چین سامانه ی CIPS، روسیه سامانه ی CYBER FT و آمریکا سامانه FEDMAIL را راه اندازی کرده است.

سوئیفت راه حل یا مشکل
این دانشجوی دانشگاه تهران گفت: اصرار بر استفاده از سامانه سوئیفت در شرایط کنونی باعث می شود که تمام قدم های دیگری هم که برای بی اثر کردن تحریم ها برمی داریم بی نتیجه بماند. مثلا پیمان های پولی دوجانبه که به صورت محدود با دو کشور ترکیه و پاکستان امضا شده است، در صورت استفاده دوباره از سامانه پیام رسان سوئیفت بی نتیجه خواهد ماند. زیرا در این صورت باز هم بانک هایی که با ایران کار کنند، توسط وزارت خزانه داری آمریکا شناسایی و تحریم می شوند.

با توجه به اثرات زیانبار استفاده از سوئیفت در اثر بخش کردن تحریم های ثانویه بانکی آمریکا و تنوع بسیار زیاد سامانه های پیام رسان بانکی موازی سوئیفت در کشورهای چین و هند و روسیه و...، و همچنین موجود بودن سامانه پیام رسان بومی سپام در داخل، سوال اساسی از مسئولین بانک مرکزی این است که چرا به جای استفاده از سوئیفت، از سامانه سپام و یا از سامانه های پیام رسان دیگر کشورها استفاده نمی شود تا دست آمریکا از تحریم بانک های ایرانی کوتاه شود؟