به گزارش دیدبان به نقل از تسنیم، سید محمدرضا فاضل هاشمی، رئیس ادارۀ مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، با اشاره به نسخ خطی موجود از نهج‌البلاغه در این کتابخانه گفت: قدیمی‌ترین نهج‌البلاغه در گنجینه کتب خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، مربوط به نیمۀ نخست قرن پنجم هجری قمری است که به خط نسخ ممتاز ۱۵ سطری به شیوۀ ابن بواب کتابت شده و دارای۱۷۰ برگ است.
وی قدیمی‌ترین نهج البلاغۀ این مجموعه بعد از نسخۀ یاد شده را، نهج‌البلاغه‌ای مربوط به قرن ششم هجری و به خط ابن نقیب نام برد و افزود: این نسخه که متعلق به سال ۵۴۴ هجری قمری است، در ۱۷۴ برگ در اندازۀ ۱۵ در ۱۹ سانتیمتر با عناوین شنگرف به خط نسخ معرب ۱۷ سطری کتابت شده و دارای جلد تیماج قهوه‌ای بسیار زیبایی است. در این نسخه که توسط مرحوم فاضل خان، وقف کتابخانۀ آستان قدس رضوی شده، علاوه بر متن کامل نهج البلاغه، در انتهای کتاب دربارۀ نقش مُهرهای حضرت علی(ع) و تجلیل از نهج‌البلاغه، مطالبی عنوان شده است.
فاضل هاشمی نخستین شرح جامع بر نهج البلاغه را از دیگر نسخ موجود در این مجموعه دانست و ادامه داد: در این نسخه که توسط ابوالحسن علی بن ابوالقاسم زیدبن حاکم بیهقی (متوفای ۵۶۵ هجری قمری) تألیف شده، برخی نکات فقهی، اصول فقه، غرائب اخبار، علوم تاریخ، علوم انسانی، نوادر لغت، علم کلام، علم حساب، علم اخلاق، علوم موازین، مسائل نحوی امثال عرب، برخی مقامات اولیاء‌الله، حکایات و عبرت‌ها نیز گنجانده شده است.
وی همچنین نسخه‌ای متعلق به سال ۶۳۱ هجری قمری به خط راوندی را که از جهت قدمت، کتابت، کامل بودن و تزئینات، در خور توجه است، از دیگر نسخ نفیس این مجموعه دانست و بیان کرد: این نهج‌البلاغه به خط نسخ کهن ۱۳ سطری و به شیوۀ ابن بواب در ۲۲۶ برگ کتابت شده است.
فاضل هاشمی اضافه کرد: یکی دیگر از نسخ نفیس این مجموعه، نهج‌البلاغه‌ای مربوط به قرن هشتم هجری قمری است که در سال ۷۲۹ هجری قمری توسط «ابن‌الطویل الصفار» به خط نسخ عالی ۲۳ سطری در ۱۵۷ برگ کتابت شده است.
وی در این‌باره ادامه داد: در این نسخه، علاوه بر خطبه و کلمات قصار که سیدرضی آورده، اضافاتی آمده است که از جمله آن، خطبه معروف به دُرّه یتیمه در توحید پروردگار، روایت اعمش با منصور دوانیقی در فضیلت پنج تن آل عبا علیهم‌السلام، ترجمه و بیان ضربات ناقوس کلیسا برای فردی از راهبان مسیحی توسط امیرالمومنین و پرسش‌های حضار مجلس از آن جناب در خواص آیات قرآنی، خطبه‌البیان، و وصیت پیامبراکرم صلی‌الله علیه و آله به امیرالمومنین به روایت قطب راوندی ازانس بن مالک وابی سعید خدری است.
فاضل هاشمی تصریح کرد: برخی از نهج البلاغه‌هایی که در این گنجینه نگهداری می‌شود، به واسطۀ حاشیه نوشتن برخی علما بر آن دارای نفاست‌اند که در این میان، برخی از این نسخه‌ها در اختیار بزرگانی چون محقق ثانی و علامه مجلسی بوده و مزیّن به دستخط آن‌هاست.
در پایان، رئیس ادارۀ مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، یادآور شد: در گنجینۀ کتب خطی آستان قدس رضوی، که دارای مجموعه‌های منحصر به فردی از کتب علمی، فرهنگی، تاریخی و هنری بوده و مورد توجه بسیاری از دانش‌پژوهان، نسخه‌شناسان و مشتاقان علم و دانش است، گنجینه‌ای بی‌مانند از نسخ خطی نفیس از نهج‌البلاغه و شرح و ترجمۀ آن به زبان عربی و فارسی نگهداری می‌شود.
جزئیاتی از قدیمی‌ترین نسخ خطی نهج البلاغه
