نویسنده: رامین ولیزاده میدانی
دیدبان: در آخرین نظرسنجی انتخابات پارلمان ترکیه که توسط شرکت نظر سنجی KONDA صورت گرفته است، بر اساس آن، آراء 4 حزب اصلی انتخابات بدین صورت است: حزب عدالت و توسعه: 45.4 درصد / حزب جمهوریخواه خلقها: 23.3 درصد / حزب حرکت ملی: 15.1 درصد / حزب دموکراتیک خلقها: 10.6 درصد(1)
در این نوشتار به بررسی فرصتها و چالشهای هر یک از چهار حزب مذکور میپردازیم.
1- حزب عدالت و توسعه
1-1- فرصت ها
1-1-1- مذاکرات صلح با کردها
در یک نظرسنجی که اخیراً انجام گرفته است، 4/63 درصد از شرکت کنندگان از مذاکرات صلح حمایت کرده‌اند و خواستار حل این موضوع هستند. بر این اساس سیاست مذاکره مورد استقبال مردم ترکیه قرار گرفته است و از این سیاست حمایت میکنند.
1-1-2- قشر سنتی ترکیه
حزب عدالت و توسعه به عنوان یک حزب اسلامگرا، مورد حمایت قشر سنتی مردم ترکیه است. این در حالی است که اکثریت مردم این کشور را مسلمانان تشکیل داده‌اند؛ لذا اکثریت مردم از اسلامگرایان حمایت خواهند کرد.
1-1-3- طبقه متوسط شهری
بهبود وضع اقتصادی در دوران حکومت حزب عدالت و توسعه، طبقه متوسط شهری را از این حزب راضی کرده است.
1-1-4- صنعتگران و بازرگانان
رونق اقتصادی باعث پیشرفت صنعت و تکنولوژی شده است. در این راستا صنعتگران و بازرگان، از این رونق بهره‌مند میشوند. این امر نیز منجر به محبوبیت حزب حاکم شده است.
1-2- چالشها
1-2-1- جماعت گولن
روزگاری که حزب عدالت و توسعه و جماعت گولن متحد بودند، کمک‌های مالی و رسانه‌ای این جماعت در خدمت این حزب بود؛ اما با پیدایش اختلافات، شاهد ضربه‌های سنگینی از جانب جماعت گولن به حزب حاکم هستیم. این اختلافات باعث شده است که گولن علیه این حزب، از احزاب دیگری حمایت کند.
1-2-2- قشر روشنفکر و نوگرا
در سالهای اخیر شاهد انفکاک قشری از جامعه، از حزب عدالت و توسعه بودیم. به طور نمونه میتوان در اعتراضات پارک گزی آن را به عینه مشاهده کرد. این گروه از جامعه را میتوان نواندیش یا روشنفکر نامید.
1-2-3- اقتدارگرایی حزب
برخی با انتقاد از سیاست‌های اقتدارگرایی حزب عدالت و توسعه، از سیاست‌های عثمانی‌گرایی اردوغان موافق نیستند.
2- حزب سکولار جمهوریخواه خلقها (CHP)
حزب سکولار جمهوریخواه خلقها بزرگترین حزب مخالف حزب حاکم در پارلمان ترکیه است.
2-1- فرصتها
2-1-1- سکولارها و مدافعان کمالیسم
افراد سکولار و مدافعان اصول کمالیسم از این حزب حمایت میکنند؛ لذا افراد سکولاری که از سیاست‌های اردوغانی به تنگ آمدهاند، مدافع حزب سکولار جمهوریخواه خلقها هستند.
2-1-2- همکاری با حزب چپ دموکراتیک (DSP)
این حزب به دنبال اتحاد چپگرایان ترکیه است؛ لذا در فکر همکاری با حزب چپ دموکراتیک هستند. اقدامی که به ظاهر مفید است اما در حقیقت تأثیر چندانی ندارد. حزب چپ دموکراتیک دیگر آن حزب قدرتمندی نیست که در عرصه سیاست ترکیه تأثیرگذار بود.
2-2- چالشها
2-2-1- رویارویی با کردها
این حزب با انتقاد از سیاست‌های صلح جویانه‌ی حزب عدالت و توسعه نسبت به کردها، شانس استفاده از سبد رأی کردها را از دست داده است.
2-2-2- نگرش کردها
کردها این حزب را مانع رشد و پیشرفت خود میدانند؛ لذا نسبت به این حزب روی خوشی نشان نمیدهند.
2-2-3- استفاده از نامزدهای محافظه‌کار
استفاده از نامزدهای محافظه‌کار، به خیال بهره‌مندی از سبد رأی راستگرایان، باعث سرزنش این حزب شده است که نمیتواند نامزد مستقل معرفی کند.
2-2-4- مشکلات ساختاری حزب
این حزب به عنوان حزب اصلی اپوزیسیون در برابر حزب حاکم، به صورت عملی نتوانسته است که در برابر آن ایستادگی کند؛ بلکه به اتهام و توهین اکتفا کرده است. امری که موجب کاهش محبوبیت این حزب شده است.
3- حزب حرکت ملی(MHP)
حزب ملی‌گرای حرکت ملی، دومین حزب مخالف دولت حاکم بعد از حزب سکولار جمهوریخواه خلقها شمرده می‌شود.
3-1- فرصتها
3-1-1- ملی‌گرایان (ترک گرایان)
ملی‌گرایان ترک از اصلی‌ترین حامیان حزب حرکت ملی هستند؛ افرادی که هویت ترک برای آنان حائز اهمیت است و به آن عشق میورزند.
3-1-2- دانشجویان مخالف دولت
در سالهای اخیر شاهد اعتراضاتی از سوی برخی از جوانان ترک علیه حزب حاکم بودیم. اعتراضات پارک گزی و سرایت آن به دیگر شهرها، نمونه‌ای از این مورد است. حزب حرکت ملی به خوبی از این پتانسیل میتواند استفاده کند؛ چرا که در مواردی از این دست، این حزب از سیاست‌های دولت انتقاد میکند.
3-1-3- مخالفت با جنگ‌طلبی
حزب حرکت ملی از جنگ‌طلبی در کشورهای منطقه انتقاد میکند و آن را عملی غیر اخلاقی میداند؛ لذا دخالت ترکیه در سوریه را صحیح نمیداند و مخالفت خود با داعش را اعلام میکند. اتخاذ چنین سیاستی از جانب این حزب، حامیان صلح در منطقه را به سوی خود جذب خواهد کرد.
3-2- چالشها
3-2-1- رویارویی با کردها
این حزب نیز همانند حزب جمهوریخواه خلقها، با سیاست صلح‌جویانه‌ی حزب حاکم نسبت به کردها موافق نیست؛ بنابراین کردها با این حزب نیز مخالف هستند. با توجه به این موضوع، حزب حرکت ملی شانسی در سبد رأی کردها ندارد.
3-2-2- مخالفت با مذاکرات صلح
در فضایی که مذاکرات صلح در حال انجام است، حزب حرکت ملی با آن مخالف است. «صادیر دورماز» معاون حزب حرکت ملی در اظهاراتی با انتقاد از حزب عدالت و توسعه، عنوان میکند: «حزب عدالت و توسعه در طول حکومت خود، ترکیه را با تهدیدات داخلی و خارجی بیشماری روبهرو کرده است. ۱۲ سال است که حزب عدالت و توسعه تسلیم عبدالله اوجالان رهبر دربند پ.ک.ک شده است. ۱۲ سال است در مقابل کنگره جوامع کرد و کوه قندیل سر خم کرده است و در مقابل پ.ک.ک زانو زده است».(راست خبر) این موضعگیری در حالی صورت میگیرد که بر اساس نظرسنجیها، اکثر مردم ترکیه از مذاکرات صلح حمایت میکنند.
4- حزب دموکراتیک خلقها(HDP)
حزب دموکراتیک خلقها مخالفت جدی با حزب حاکم ندارد؛ بلکه گفته می‌شود که در انتخابات جاری، شاهد ائتلاف این دو حزب باشیم.
4-1- فرصتها
4-1-1- حمایت عبدالله اوجالان و کردها
اخیراً عبدالله اوجالان از حضور حزب دموکراتیک خلقها در انتخابات پارلمان حمایت کرده است. «دیلگ اوجالان» خواهرزاده عبدالله اوجالان نیز به احتمال زیاد به عنوان نامزد حزب دموکراتیک خلقها، در انتخابات پارلمان حضور خواهد یافت. با توجه به حمایت اوجالان و نمایندگی این حزب از سوی کردها، اکثر حامیانش را کردها تشکیل خواهند داد.
4-1-2- حمایت جماعت گولن
با توجه به اظهارات افراد مطرح جماعت گولن، احتمال حمایت آنها از حزب دموکراتیک خلقها بالاست. این حمایت در رویارویی با حزب حاکم انجام میگیرد.
4-1-3- جذب رأی دهندگان پیشین CHP
با توجه به مشکلات ساختاری حزب جمهوریخواه خلقها و کوتاهیهایی که در حفظ حامیان خود داشتهاند، حزب دموکراتیک خلقها تلاش میکند که بخشی از آرای آنها را نیز به دست آورد. تلاشی که احتمال موفقیت در آن وجود دارد.
4-1-4- وحدت با حزب چپ گرای آزادی و اتحاد (ODP)
اقدام به اتحاد با حزب چپگرای آزادی و اتحاد نیز از دیگر تلاشهای این حزب است؛ تلاشی که عاقبت چندان خوبی در پی ندارد. چپگرایان به اندازهی حزب عدالت و توسعه، در اندیشهی صلح با کردها نیستند.
4-1-5- مذاکرات صلح با کردها
حزب دموکراتیک خلقها به نمایندگی از کردها، در مذاکرات صلح حضور دارد. این حزب راهیابی خود به پارلمان را در روند مذاکرات صلح مهم میداند.
4-2- چالشها
حزب دموکراتیک خلقها یک جنبش سیاسی است که کردها را اساس برنامه خود قرار داده است. به همین دلیل اکثر کسانی که به این حزب رای خواهند داد، شهروندان کرد ترکیه خواهند بود.
اینگونه تخمین زده شده است که20 درصد از کسانی که صلاحیت رای دادن در انتخابات پیشرو را دارند، شهروندان کرد ترکیه هستند. علیرغم این رقم، هیچ وقت حزب سیاسی کردی که از پارادایم ملی‌گرایی به مسئله کردها نگاه کرده است، به این درصد از آراء یا نزدیک به آن نیز دست پیدا نکرده است. بر اساس نظرسنجی‌های صورت گرفته، تنها یک چهارم از کردهای ترکیه به سیاست‌های حزب دموکراتیک خلقها پاسخ مثبت داده‌اند؛ یعنی تنها ۵ درصد از جمعیت ترکیه.(2)
4-2-1- ویژگی‌های جامعه شناختی کردهای ترکیه
4-2-1-1- روحیه محافظه‌کاری
اکثر کردهای ترکیه روحیه محافظه‌کاری دارند، آنها به دنبال صلح و ثبات هستند؛ بنابراین روحیه محافظه‌کاری آنها را به سمت حزب عدالت و توسعه سوق میدهد.
4-2-1-2- روحیه مذهبی
مسائل مذهبی نزد کردها از اهمیت بالایی برخوردار است؛ لذا با وجود همه اختلافاتی که کردها با حکومت‌های مرکزی داشتهاند، از حزب اسلامگرای عدالت و توسعه حمایت کرده‌اند.
4-2-2- پراکندگی جغرافیایی کردها
تمرکز بیشتر حزب دموکراتیک خلقها به مناطق شرقی و جنوب شرقی آناتولی است؛ در حالی که در مناطق دیگر، جمعیت بالایی از کردها زندگی میکنند و بیشتر به حزب عدالت و توسعه تمایل نشان میدهند. بنابراین رقیب اصلی حزب دموکراتیک خلقها، حزب عدالت و توسعه است.
نتیجه گیری
بر اساس نظرسنجی‌های انجام گرفته، حزب عدالت و توسعه همچنان محبوبترین حزب ترکیه است و مردم آن کشور از سیاست‌های این حزب استقبال کرده‌اند. به نظر دیدبان در انتخابات پیشرو بزرگترین اتفاقی که احتمال رخ دادن دارد، کسب حدنصاب انتخابات از سوی حزب دموکراتیک خلقها است که اخیراً روابط نسبتاً خوبی با حزب عدالت و توسعه برقرار کرده است. این امر نشانگر تبدیل مبارزات کردها، از مبارزات نظامی به مبارزات سیاسی است. احزاب بزرگ دیگر (جمهوریخواه خلقها و حرکت ملی) نیز همچنان همانند پارلمان فعلی، به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم نظرسنجیها قرار دارند.
منابع: