دیدبان: در انتخابات های اخیر ریاست جمهوری تقریبا گروهها و افراد ثابتی حضور داشته و وارد عرصه رقابت شدهاند. این گروهها و افراد هر یک دارای یک رأی پایه و مخصوص به خود هستند که این رأی قابلیت افزایش دارد؛ این افزایش به عواملی چون شخصیت کاندیدا و سوابق او، عملکردش در دورانهای مختلف قبل و بعد از انقلاب، توان اجرایی وی، تبلیغات صحیح و اصولی بستگی دارد. در این نوشتار به دنبال بررسی سبد رأی کاندیداهای مختلف انتخابات نهم و دهم ریاست جمهوری در سال 1384 و 1388 هستیم و بررسی خواهیم کرد که این سبد رأی چه وضعیتی در انتخابات ریاست جمهوری سال 1392 خواهد داشت؛ یعنی آرای کاندیدا در این دو انتخابات، چگونه بین جریانات و افراد مختلف در انتخابات 92 تقسیم خواهد شد.
الف) انتخابات 1384 و حضور گروههای مختلف
در دور اول انتخابات 1384 نتایج زیر به دست آمد:
هاشمي رفسنجاني با 6.16 ميليون نفر اول، احمدي نژاد با 5.71 ميليون نفر دوم، كروبي با 5.07 ميليون نفر سوم، قاليباف با 4.7 ميليون نفر چهارم، معين با 4.5 ميليون نفر پنجم، لاريجاني با 1.74 ميليون نفر ششم و مهرعليزاده با 1.29 ميليون نفر هفتم.
1. هاشمی و می آیم و نمی آیم گفتن هایش
هاشمی رفسنجانی در دور اول انتخابات در جایگاه نخست قرار گرفت و به همراه احمدی نژاد به دور دوم رفت. با توجه به شرایط فعلی کشور و مطرح شدن دوباره نام هاشمی برای کاندیداتوری در انتخابات 1392 به نظر میرسد اگر وی به عنوان کاندیدا در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کند، توانایی جذب رأی دور اول خود در انتخابات 84 را دارد، اما اگر از سوی او گزینهای برای انتخابات معرفی شود، عملکرد و شخصیت آن گزینه در تعداد آرای وی بسیار اثرگذار خواهد بود. البته قطعا حضور خود هاشمی میتواند اجماعی در بین اصلاح طلبان، کارگزاران و طرفداران هاشمی ایجاد کند که گزینه مورد حمایت او این توانایی را نخواهد داشت.
2. وضع متفاوت احمدی نژاد
احمدی نژاد در سال 84 با شعار عدالت و استفاده از منش و رفتار ویژه خود توانست در انتخابات پیروز شود. با توجه به اینکه بخشی از حامیان احمدی نژاد در سال 84، طی این هفت سال از دولت وی جدا شده اند و حتی بسیاری از آنها به مخالفین دولت بدل گشته اند، سبد رأی احمدی نژاد در انتخابات 84 ضربه خورده است و او به راحتی نمیتواند تمامی ظرفیتهای خود را در انتخابات 92 به کار گیرد. به نظر میرسد که آرای احمدی نژاد در سال 84، در انتخابات پیش رو بین دو گروه حامیان دولت و جبهه پایداری تقسیم شود. حامیان دولت به نسبت گزینه ای که معرفی می کنند، می توانند به جذب رأی احمدی نژاد در انتخابات 84 بپردازند و اینکه مشایی، نیکزاد، الهام یا صالحی کاندیدا شود، در جذب رأی حامیان دولت وضعیت متفاوتی را به وجود خواهد آورد. از سوی جبهه پایداری نیز لنکرانی، فتاح و جلیلی مطرح هستند و میتوانند بخشی از رأی حامیان احمدی نژاد در سال 84 را جذب کنند.
3. کروبی، رأی پایین و نداشتن جایگاه در انتخابات 92
با توجه به رأی بسیار کم کروبی در انتخابات 1388 به نظر میرسد که مهمترین چیزی که توانست در انتخابات 84 باعث رأی آوری وی شود، شعارهای اقتصادی او درباره پرداخت 50 هزار تومان به مردم بود. بر این اساس برای کروبی نمی توان یک سبد رأی مشخص قائل شد و چون عملکرد کروبی در فتنه 88 بسیار مذموم بود و او جزء مسئولین اصلی فتنه بود، در انتخابات 92 نمیتوان جایگاهی برای او در نظر گرفت.
4. قاليباف و دوباره ائتلاف
قالیباف در انتخابات 84، توانست حدود 4.7 میلیون رأی کسب کند. او سال 84 نیز در ائتلافی با رضایی، احمدی نژاد و توکلی وارد میدان رقابتهای ریاست جمهوری شد، اما در نهایت ائتلاف به هم خورد و قالیباف نیز نتوانست به ریاست جمهوری دست یابد. با توجه به حضور قالیباف در ائتلاف 2+1 در انتخابات 92 به نظر میرسد که اگر وی به عنوان کاندیدای ائتلاف معرفی شود، میتواند بسیاری از آرای خود در انتخابات 84 را جذب کند، اما اگر یکی از دیگر از اعضای ائتلاف به عنوان کاندیدا معرفی شوند، برخی از آرای قالیباف در انتخابات 84 به سبد دیگر اصولگرایان ریخته خواهد شد.
5. معين و اصلاح طلبان تندرو
معین در انتخابات 84 نماینده طیف اصلاح طلبان تندرو و کارگزارن سازندگی بود و توانست 4.5 میلیون رأی به خود اختصاص دهد. حضور او در انتخابات ریاست جمهوری 92 بعید است، اما هم حزبی های وی تا حد زیادی می توانند آرای او در انتخابات 84 را به خود اختصاص دهند. به نظر میرسد بهترین گزینه برای جذب آرای وی در انتخابات 92، محمد علی نجفی و یا اسحاق جهانگیری است، که بارها هم از سوی جریان های مختلف اصلاح طلب مطرح شدهاند و دیگر گروه ها و افراد اصلاح طلب توان جذب آرای معین در انتخابات 84 را نخواهند داشت.
6. لاريجاني و دوگانگی برای آمدن یا پیوستن به ائتلاف
لاریجانی در انتخابات 84، نماینده طیف سنتی جناح اصولگرا بود و از سوی شورای هماهنگی نیروهای انقلاب به عنوان گزینه ریاست جمهوری معرفی شد. در انتخابات ریاست جمهوری 92 نیز وی اگر حضور داشته باشد، میتواند آرای قبلی خود را تکرار کند ولی در صورت عدم حضور، به نظر می رسد، آرای او جذب طیف سنتی اصولگراها مثل متکی و پورمحمدی شود و یا در صورت پیوستن لاریجانی به ائتلاف 2+1، آرای وی در سبد ائتلاف ریخته شود.
7. نفر آخر، مهرعليزاده
مهرعلیزاده در انتخابات 84 نتوانست آرای زیادی به دست بیاورد و به عنوان نفر آخر انتخاب شد. به نظر میرسد که اگر در انتخابات سال آینده نیز، وی شخصاً در انتخابات حضور پیدا کند، شاید بتواند آرای سال 84 خود را تکرار کند و در صورت عدم حضور، رأی او جذب دیگر گروههای اصلاح طلب خواهد شد.
ب) انتخابات 1388 و دوگانگی رقابت ها
در انتخابات سال 1388 ریاست جمهوری آرای زیر به دست آمد:
محمود احمدی نژاد 24 میلیون و527 هزار و 516 رای، میرحسین موسوی خامنه 13 میلیون و 216 هزار و 411 رای، محسن رضایی میرقائد 678 هزار و 240 رای و مهدی کروبی 333 هزار و 635 رای.
1. رأی چندپاره احمدی نژاد
احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری 88 توانست بیش از 24 میلیون رأی به خود اختصاص دهد و علی رغم پیشبینیهای صاحبنظران عرصه سیاست در همان دور اول انتخابات به پیروزی برسد. در این انتخابات که هیچ یک از رقبای اصلی اصولگرای احمدی نژاد در آن شرکت نداشتند، مهمترین رقیب احمدی نژاد، میرحسین موسوی بود. با توجه به حمایت همهجانبه اصولگرایان در سال 88 از احمدی نژاد به نظر می رسد در انتخابات 92، قسمت زیادی از رأی احمدی نژاد در سال 88 به سبد اصولگرایان ریخته شود و قسمتی نیز توسط جبهه پایداری جذب شود. حامیان دولت نیز با توجه به اینکه هم اکنون در رأس قدرت هستند و می توانند از ابزارهای مختلف استفاده بیشتری بکنند، به دنبال جذب حداکثری رأی احمدی نژاد در سال 88 هستند و همانگونه که گفته شد، شخصیت کاندیدای مورد حمایت دولت نیز در جذب رأی حامیان دولت بسیار اثرگذار خواهد بود.
2. موسوی و سه قسمت شدن آرائش
میرحسین موسوی در انتخابات 88 بیش از 13 میلیون رأی جذب کرد و توانست یک رکورد برای خود به جای بگذارد، زیرا در هیچیک از انتخابات های ریاست جمهوری نفر دوم نتوانسته بود این مقدار رأی به خود اختصاص دهد. رأی بالای موسوی در انتخابات 88، اصلاحطلبان را به تأمل واداشته است که در انتخابات 92 با جذب حداکثری آرای موسوی، سر و سامانی به وضعیت نابسامان اصلاحات بدهند. به نظر میرسد آرای موسوی در انتخابات 92 به این سه دسته تقسیم می شود: در صورتی که گزین های مورد اجماع، مثل هاشمی یا خاتمی وارد عرصه رقابت های انتخاباتی شوند، می توانند بیشترین جذب را نسبت به آرای موسوی در انتخابات 88 داشته باشند و اگر گزینه حداقلی از اصلاحات کاندیدا شود، می تواند قسمتی از رأی موسوی را جذب کند و برخی دیگر از حامیان موسوی در انتخابات 88 نیز در انتخابات 92 شرکت نخواهند کرد. البته قسمت کمی از آرای موسوی در انتخابات 88 مربوط به مخالفان اصولگرای احمدی نژاد است که در انتخابات 92 به سبد اصولگرایان ریخته خواهد شد.
3. رضايي، سردار همیشه کاندیدا
محسن رضایی در انتخابات 1384 با توجه به رأی بسیار پایینی که داشت، از عرصه رقابت های انتخاباتی کنار رفت و ترجیح داد که چهار سال بعد شانس خود را امتحان کند. او در سال 88 نیز کاندیدای انتخابات شد، اما توانست کمتر از 2 درصد آرای انتخابات را به خود اختصاص دهد. تجربه این دو انتخابات نشان داده است که رضایی سبد رأی بالایی ندارد و در صورت حضور نمی تواند رأی زیادی را جذب کند. در صورت عدم حضور رضایی در انتخابات، آرای وی جذب ائتلاف و بخصوص قالیباف خواهد شد. نکته مهمی که درباره رضایی، مهرعلیزاده و برخی دیگر از کاندیداهای دوره های قبل وجود دارد این است که مردم ایران در 10 دوره قبلی انتخابات ریاست جمهوری نشان داده اند که اگر به یک کاندیدا در یک دوره رأی ندهند، در دوره های بعد نیز به او رأی نخواهند داد. این تجربه درباره آقایان جاسبی، کاشانی و چند نفر دیگر از کاندیداها وجود دارد.
4. كروبي و آرایی کمتر از آرای باطله
کروبی در انتخابات 88 رأی بسیار پایینی کسب کرد و نشان داد که توانایی جذب آرای بالا در انتخابات ریاست جمهوری را ندارد. به نظر میرسد که آرای او در انتخابات 88، به سبد اصلاح طلبان و بخصوص مجمع روحانیون ریخته شود.
سبد رأی هر کاندیدا متشکل از گروه ها و افراد مختلفی است که به حمایت از آن کاندیدا پرداخته اند. این سبد رأی به دلایل مختلف و به مرور زمان متفاوت خواهد شد و کاندیداها سعی می کنند به جذب آرای رقیبان خود بپردازند. در دو دوره قبلی انتخابات ریاست جمهوری نیز، افراد و گروه هایی حضور داشتند که برای انتخابات 92 خود را آماده می کنند. در این مطلب سبد رأی هر کاندیدا در این دو دوره را بررسی کردیم و نشان دادیم که آرای هر کاندیدا در دوره های قبل به سبد کدام گروه ها و افراد در انتخابات 92 اضافه خواهد شد.