دیدبان: فراز و نشیب های بازار و اقتصاد بین الملل و بروز بحران مالی در اقتصاد جهان، کشورها را با تنش اقتصادی مواجه کرده است. از این رو کشورهایی که با این مشکل مواجه شده اند در پی راهی برای حل این بحران هستند. از طرف دیگر جمهوری اسلامی به صورت ویژه به دلیل داشتن دشمنان قدیمی که به خاطر استقلال طلبی خود پیدا کرده است علاوه بر تنش های جهانی در اقتصاد با تحریم های غرب علیه خود نیز دست و پنجه نرم می کند. از این رو در پی مقاوم سازی اقتصاد خود در برابر تهدید بر آمده است.

جمهوری اسلامی برای رفع دو مشکل خود و بالا بردن توان خود در برابر آنها تصمیم به برنامه ریزی جهت رفع این مشکلات پرداخته است. این برنامه اصلاح ساختارهای اقتصادی، بر اصلاح سیاست های اقتصادی و اصلاح الگوی مصرف تأکید دارد.

در ادامه دیدبان به بررسی سیاست های اقتصاد مقاومتی می پردازیم:

نقش مردم در اقتصاد مقاومتی

* استفاده از ظرفیت نیروی انسانی کشور: در شرایط کنونی بیش از ۳۱٪ جمعیت ایران در مقطع سنی ۱۵ تا ۲۹ سال هستند و این نشان دهنده وجود یک ظرفیت نیروی انسانی غنی است اما باید این نیروی انسانی را جهت دهی کرد و به صورت درست از آن بهره برداری کرد. اقتصاد کشور باید متکی بر نیروی انسانی داخلی باشد. به صورت ویژه تاکید بر فعال سازی قشرهای کم درآمد و متوسط است.

* مدیریت مصرف: مردم باید در استفاده خود دو اصل را مد نظر قرار دهند. اصلاح الگوی مصرف و مصرف کالاهای داخلی. اصلاح الگوی مصرف به معنی استفاده صحیح از امکانات حاضر و با الگوی صحیح که سبب می شود محصولات موجود به نحوه صحیح مصرف شود. عدم اسراف و عدم تجمل گرایی از اصولی ترین پایه های این بحث هستند. مصرف کالاهای داخلی نیز یک حرکت دو طرفه از سمت مردم و دولت را خواستار است. این حوزه اگر به صورت صحیح مدیریت شود منجر به پدید آمدن بازار رقابتی داخلی و رونق اقتصاد می شود. نمونه این بازار رقابت داخلی را می توان در اپراطورهای تلفن همراه مشاهده کرد که با به وجود آمدن بازار رقابتی شاهد ارتقاء سطح خدماتی اپراطورها هستیم. البته این به وجود آمدن بازار رقابتی امری آرام و زمان بر است و لازمه آن تقویت بازار داخلی از طریق خرید کالای داخلی است. این در حالی است که خرید کالای خارجی علاوه بر اینکه سبب خارج شدن سرمایه کشور به خارج از کشور می شود سبب کمک به کسانی که ما را تحریم اقتصادی کرده اند نیز می شود.

* اصلاح نظام درآمدی دولت: یکی از اساسی ترین مشکلات اقتصاد ایران متکی بودن بر درآمد حاصل از نفت است. این امر سبب می شود که اقتصاد ما در مقابل تحریم های اقتصادی بسیار ضربه پذیر شود و همچنین نوسانات قیمت نفت اقتصاد کشور نیز نوسان پیدا می کند و بی ثباتی اقتصادی به وجود می آید. از طرف دیگر نفت منبعی است که در آینده تمام خواهد شد و پس از اتمام نفت نسل های بعدی دچار مشکل اقتصادی خواهند شد. از این رو جمهوری اسلامی نیز باید به سمت تغییر دادن منبع درآمد دولت باشد به این نحو که هزینه های اصلی دولت توسط مالیاتی که از مردم می گیرد باشد و درآمدهای نفتی صرف امور توسعه ای و زیرساختی شود.

نقش نخبگان

* اقتصاد دانش بنیان: اقتصاد مقاومتی بر اساس دانش روز و پیشرفت ها است. در اینجا نقش نخبگان علمی پررنگ می شود. پیاده‌ سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش ‌بنیان در منطقه در این برنامه مورد نظر است.

* آماده سازی فضای عمومی جامعه: اقتصاد مقاومتی جهت موفقیت نیاز به همکاری دوطرفه از سمت مردم و مسئولین دارد نخبګان جامعه با ترویج ګفتمان اقتصاد مقاومتی باید هر دوطرف را به همکاری در این راستا فراخوانند.

نقش قوا

* اصلاح زنجیره تولید تا مصرف: در خصوص اصلاح زنجیره تولید تا مصرف باید چند موضوع مورد توجه قرار گیرد:

الف) افزایش بهره وری: این امر از طریق آموزش نیروهای کاری و اموری از این قبیل است که سبب می شود تا بهره وری کارخانجات افزایش یابد. از طرف دیگر ایجاد رقابت بین کارخانه های مختلف نیز سبب می شود بهره وری افزایش یابد.

ب) سهم بری عادلانه عوامل در زنجیره تولید تا مصرف: باید سودبری از کالا متناسب با نقش هر فرد در به وجود آمدن آن باشد. در برخی موارد مثلا میوه سودی که به کشاورز می رسد بسیار اندک است اما در عوض دلالانی که نقش واسطه ها را دارند چندین برابر کشاورز که تولید کنند اصلی است سود می برند.

ج) تکمیل زنجیره تولید: این امر در مورد معادن و نفت بسیار مهم است. براساس این اصل خام فروشی باید به حداقل ممکن برسد. در اینصورت سود دهی معادن و میادین نفتی چندین برابر می شود.

د) تقویت فرهنگ جهادی در ایجاد  ارزش افزوده، تولید ثروت، بهره وری، کارآفرینی و... یعنی با روحیه خستگی ناپذیر وارد کار شویم.

* اصلاح و تقویت نظام اقتصادی کشور

الف) ایجاد ثبات در اقتصاد ملی: باید در اقتصاد یک ثبات به وجود بیاید و تصمیم های خلق الساعه گرفته نشود بلکه باید برای آن برنامه ریزی بلند مدت شود. این سبب می شود تا کشور یک آرامش و ثبات اقتصادی پیدا کند.

ب) توسعه حوزه عمل مناطق آزاد: مناطق آزاد باعث می شود تا فناوری روز دنیا با قیمتی مناسب تر در اختیار تولید کننده قرار گیرد و بر این اساس تولید کشور طبق فناوری روز دنیا باشد. نکته قابل توجه آن است که باید کنترل بر روی این مناطق شدیدتر باشد تا مانع از سوء استفاده سودجویان شود و از طرف دیگر اختیارات آنها افزایش یابد تا رونق بخش صنعت باشند.

ج) سعی بر افزایش سهم صندوق توسعه ملی: اکنون ۲۰٪ از درآمدهای نفتی به صندوق توسعه ملی واریز می شود. در صورتی که اتکا اقتصاد کشور از نفت به مالیات های مردم تغییر یابد در اینصورت می توان سهم صندوق توسعه ملی را از درآمدهای نفتی افزایش داد.

د) شفاف سازی اقتصاد: باید حوزه اقتصادی شفاف باشد تا سودجویان نتوانند در سایه نقاط کور آن به سودجویی بپردازند. زمینه های فساد باید در زمینه های مختلف اقتصادی برطرف شود. فرمان هشت ماده ای رهبری نیز در سال در همین راستا ابلاغ شد.

* اصلاح رویکرد در صادرات و واردات

الف) ایجاد تنوع در کشورهای وارداتی: باید کشورهایی که واردات از آنها صورت میگیرد متنوع باشند و محدود در چند کشور خاص نباشند تا با تغییر سیاست های یک کشور در مقابل ایران اقتصاد ما متضرر نشود بلکه به راحتی قابلیت جایگزینی آن وجود داشته باشد. از طرف دیگر قدرت فروش کشور بالاتر می رود.

ب) ایجاد تسهیلات در حوزه صادرات

ج) افزایش قدرت مقاومت و کاهش آسیب پذیری از طریق افزایش ارتباط با سایر کشورها

د) افزایش ذخایر راهبردی نفت و گاز در راستای تاثیر گذاری بیشتر بر روی بازارهای جهانی

* اصلاح ساختاری ساختارهای اداری کشور و سازمان ها جهت کاهش هزینه ها: وجود برخی بروکراسی های پیچیده و زائد اداری و همچنین وجود برخی از بخش های موازی همدیگر در ادارات مختلف تنها هزینه های کشور را بالا می برد و هیچ سودی عائد ما نمی کند در صورت اصلاح این موارد علاوه بر تسهیل در امر مردم هزینه های کشور نیز کاهش پیدا می کند.

نتیجه گیری

راهبردی که تحت عنوان اقتصاد مقاومتی توسط رهبر معظم انقلاب مطرح شده است یک برنامه بلند مدت است که سبب می شود در بلند مدت نظام اقتصادی کشور مستحکم شود و بتواند در برابر تهدیدات و مشکلات خارجی و داخلی استحکام یابد. به نظر دیدبان در این برنامه قوای سه گانه با اتخاذ مواضع صحیح وظیفه سنگینی در هدایت کشور به سمت این هدف دارند و از طرف دیگر همراهی مردم با این سیاست لازمه تحقق آن است. با توجه به موارد مذکور آن چیز که پیداست این است که اقتصاد مقاومتی با اقتصاد ریاضتی تفاوتی اساسی دارد. اقتصاد مقاومتی یک راهبرد بلند مدت است و برای تمام نسل هاست و یک برنامه تاکتیکی نیست که برخی از آن تعبیر به اقتصاد ریاضتی می نمایند. هدفمندی یارانه ها نیز که در حال اجرا است اگر بر اساس اصول اقتصاد مقاومتی انجام شود می تواند به رشد اقتصادی کشور کمک کند و در غیر این صورت سبب ضربه زدن به اقتصاد می شود.