دیدبان: انقلاب اسلامی ایران با رهبری امام خمینی (ره) و با پشتوانه وسیع مردمی به پیروزی رسید. نقشی که مردم در صحنه های مختلف انقلاب داشتند غیر قابل چشم پوشی است و از طرف دیگر امام بسیار بر نقش مردم در اداره انقلاب توجه داشتند. امام تاکید فراوان داشتند مردم در تمامی صحنه های انقلاب حضور داشته باشند. بنیانگذار انقلاب همچنین وظیفه نظارت بر مسئولین را نیز به مردم محول کردند. مسئولین باید در کارهای خود منافع مردم را مد نظر قرار دهند و نقدهای مردم را مد نظر قرار دهند و نگاه آنها به مردم به عنوان کسی باشد که باید کارهای او را انجام دهند نه اینکه خود را سرور مردم بدانند. از سخنان امام (ره) نیز برداشت می شود ایشان مرادشان از مردم بیشتر اقشار مستضعف و همچنین کسانی که در راه انقلاب جان فشانی کرده اند است. اما در دولت اعتدال شاهد آن هستیم که نسبت به نقش مردم در امور بی توجهی می شود و در برخی موارد نسبت به مردم بی اهانتی رخ می دهد. این امر بیانگر دوری از اندیشه امام راحل در این زمینه است.

در ادامه به بررسی نظر امام در خصوص مردم و نقش مردم در حکومت و نحوه تعامل حکومت با آنها می پردازیم:

ملت ما می فهمند

ملت ما یک هوشیارى پیدا کرده که حالا در هر جاى مملکت شما بروید، هر جا که بروید، مى‏بینید مردم روشن هستند؛ مردم تکلیفشان را مى‏فهمند چیست. و این خیلى امیدوارى براى ما دارد که دیگر قیام به شخص و به این و به آن ندارد، همه‏اش قیام به خداست‏.[1]

مردم ما خوب هستند

این مردم خوب ‏اند. این خوب ها را نگه دارید. این مردم خوب را با خودتان همراه کنید. وقتى تمام استانها، اشخاصى که در استاندارى هستند، تمام این استاندارها بنا را بر این بگذارند که کارهاى خودشان را خوب انجام بدهند، در خدمت مردم باشند، حالى کنند به مردم که حکومت اسلامى، حکومت خدمت است.[2] پس مردم ما خوب هستند و نمی توان در مورد آنها نظر سو‌‌ء داشت بلکه باید دولت تمام همت خود را در جهت خدمت به مردم گذارد.

مسئولین اگر به جایی رسیده اند از دست مردم بوده

این مردم بودند که این دولت را به وجود آوردند و این رئیس جمهور را رئیس جمهور کردند. و- عرض مى‏کنم-این مملکت را برگرداندند از آن حال که یک حاکمى که وارد یک جایى مى‏شد، هزار جور فساد مى‏کرد، حالا آن جور نباشد. ما باید درست توجّه داشته باشیم به این مسائل، و خدا را حاضر ببینیم همه جا. در قلوب ما حاضر است، در هر مجلس حاضر است، ما در محضر خدا هستیم. وقتى ما در محضر خدا هستیم، بندگان خدا که عزیز خدا هستند، در محضر خدا ما به آنها اذیّت بکنیم؛ این جرم بخشودنى نیست. باید نگه داریم اینها را.

پیروزى مملکت ما براى همین ارزشهاست. این پیروزى قلوب، بالاتر از پیروزى کشور است. از قلوب این طور، این طور فتح قلوب بالاتر از فتح کشورهاست. این را حفظش بکنید. و دائماً در نظرتان باشد که ما یک بنده خدایى هستیم که این مردم ما را به این محل رساندند، و ما براى آنها باید خدمت بکنیم. [3]

پس دولتمردان نباید وقتی بر سر کار می آیند نسبت به مردم غرور پیدا کنند و خواسته های مردم را نادیده بگیرند بلکه باید در خدمت مردم باشند زیرا همین مردم آنها را بر سر کار آورده اند، پس باید خواسته های مشروع مردم را اجرا کنند و از اهانت و بی احترامی نسبت به آنان بپرهیزند.

امام راحل همچنین بسیار بر نقش مردم در اداره حکومت اهمیت می دادند.

مردم حلال همه مشکل ها

باید جورى باشید که مردم مثل مادر شما را در آغوش بگیرند. الآن این جورند مردم، این را حفظش کنید. مملکتتان با این ترتیب حفظ خواهد شد. هر روزى براى مملکت مشکل پیدا مى‏شود، حلّالش خود مردم[باشند] الآن این مشکلى براى کشور ما پیدا شده، خوب مردم دارند کمک مى‏کنند. حلّالش خود این مردم هستند. این پشتیبانیهاى عظیمى که مردم مى‏کنند، و آن حضورى که خودشان دارند و خودشان هست.[4]

پس به نظر دیدبان باید مردم در حل مشکلات حضور فعال داشته باشند و به این نحو نباشد که دولت هر کاری را که خود مصلحت می داند انجام دهد و با مشکلات مردم کاری نداشته باشد. البته در اندیشه امام علاوه بر اینکه مردم باید خود حلال مشکلات باشند مسئولیت نظارت بر دولت نیز بر عهده مردم سپرده شده است.

نظارت مردم

ملت اگر نظارت نکنند در امور دولت و مجلس و همه چیز، اگر کنار بروند، بسپارند دست اینها و بروند مشغول کارهایشان بشوند، ممکن است یک وقت به تباهى بکشد. ما باید ناظر باشیم به امور مردم. ما باید، ملت باید ناظر باشد به امورى که در دولت مى‏گذرد، امورى که- فرض کنید که- در مجلس مى‏گذرد.نظارت! توجه داشته باشد به اینها. [5]

از این جملات برداشت می شود هنگامی مردم باید نظارت کنند در مقابل دولت نیز خود را در برابر انتقادات مردم پاسخگو بداند و انتقادات مردم را در امور خود اعمال کند. یعنی دولت با روی باز از انتقادات مردم استقبال کند و به بی اعتنایی و توهین نسبت به ناقدان نپردازد.

ملت ما بی نظیر است، نباید به شرق و غرب وابسته شد

امام راحل معتقد بودند برای آنکه ملت یک دست باقی بماند باید کاری نکرد ملت به شرق یا غرب وابسته شود. در واقع دولت نباید کاری کند ملت به نحوی در امور خود وابسته به شرق یا غرب بشود.

اگر بخواهید مملکتتان مال خودتان باشد و مال خود این ملت باشد، باید این ملت را به همان گرمیى که هست نگه دارید. و تخیّل اینکه ما یا به شرق متمایل باشیم یا به غرب متمایل باشیم، این در ذهنتان اصلًا دیگر وارد نشود. و نگذارید در ذهن کسانى دیگرى که با شما تماس دارند یا ملت وارد بشود. اینها را همین طور منسجم نگه دارید. یک ملت [است که‏] اصلًا نظیر ندارد این.[6]

حال این سئوال را دیدبان مطرح میکند که آیا این موارد که امام راحل می فرمایند مربوط به همه ملت می شود؟ زیرا کل ملت ایران در یک سطح از معلومات نیستند بلکه در موارد مختلف با یکدیگر اختلاف هم دارند. پس باید بررسی کرد آیا منظور امام خمینی (ره) همه جامعه است. زیرا دولت نمی تواند بر اساس خواست همه مردم تصمیم بگیرد زیرا اختلاف سلایق زیاد است و یا در زمینه نقد و نظارت در موارد مختلف ممکن است افراد اختلاف نظر داشته باشند حال دولت باید کدام را مد نظر قرار دهد؟

جوانان نمونه

بحمد اللَّه، مردم ما همه آگاه و مهیا هستند و شما مى‏بینید این ارتشیها و پاسدارها و بسیج و سایر نیروها در جبهه چه مى‏کنند. آنها وقتى مى‏خواهند به خط مقدم بروند، انگار که به حجله عروسى مى‏روند و حتى صدر اسلام هم این چنین وضعى را کمتر به خود دیده است. و بعضى از افراد نمى‏توانند این همه از خود گذشتگى را بفهمند و کارهاى انجام شده را نادیده مى‏گیرند.[7] پس ملاک امام جهت سنجش آگاهی مردم مشارکت در نقاط بحران خیز انقلاب است برای حل مشکلات. در واقع نیروهایی که در برهه های مختلف که انقلاب نیاز به کمک دارد تا پای جان فشانی حاضر به فداکاری هستند.

نتیجه

دولت ها باید در امور خود به دنبال خدمت به مردم باشند و خود را مستقل از مردم ندانند. دیدبان معتقد است آنها باید انتقادات مردم از خود را ارج نهند و مورد توجه قرار دهند.بدیهی است که در این رابطه مسئولین باید خود را خدمتگزار مردم بدانند و بر اساس منافع آنها عمل کنند. در این رابطه دولتمردان نباید به مردم اهانت کنند. نکته قابل توجه دیگر این است که دولت ها نمی توانند به نحوی عمل کنند تا نظرات همه مردم را تامین کنند زیرا نظرات و خواست همه اقشار جامعه صحیح نیست هرچند اگر مطابق میل آن دولت باشد. پس باید نظرات طبقه ای از مردم را مد نظر قرار دهند که همواره پای انقلاب بوده اند و در برهه های حساس همراه انقلاب بوده اند.

[1] صحیفه امام جلد 10صفحه 153

[2] صحیفه امام جلد 13صفحه 384

[3] صحیفه امام جلد ۱۳ صفحه 385

[4] صحیفه امام جلد ۱۳ صفحه 388

[5] صحیفه امام جلد ۱۵ صفحه 17

[6] صحیفه امام جلد ۱۳ صفحه 386

[7] صحیفه امام جلد 17صفحه 34