دیدبان: بیش از 75 درصد از پهنه کره زمین را آب فرا گرفته است و اقیانوس ها، دریاها و دریاچه های بسیاری که شکل دهنده نقشه جغرافیایی امروزه این کره بوده اند، هنوز هم در اصطلاح بدون مرز هستند و روزانه هزاران کشتی نظامی و غیر نظامی با مقاصد گوناگون در این پهنه های آبی حرکت می کنند. 

به همین خاطر، نیروهای دریایی در بین سایر نیروهای نظامی از این نظر وضعیت جالبی دارند. به طور معمول نیروهای زمینی و یا هوایی کشورهای گوناگون عمدتا در محدوده مرزی خود عمل می کنند و برخورد یگان های عملیاتی کشورها محدود به همسایگان و بسیار محدود و تحت شرایط خاص مناطق مرزی است. 

اما دریا داستانی متفاوت دارد. برای نمونه ناوهای کشورهایی که از همدیگر هزاران کیلومتر فاصله دارند ممکن است بارها با یکدیگر ملاقات کرده و با استفاده از سامانه های ارتباطی از وضعیت یکدیگر اطلاع کسب کنند. یکی از رسوم جالب بین نیروهای دریایی، بازدیدهای متقابل شناورهای نظامی از بنادر کشورهای مختلف است و معمولا به صورت مرتب کشتی های جنگی و یا حتی زیردریایی های نیروهای دریایی مختلف دنیا برای بازدید به بنادر سایر کشورها وارد شده و سپس نیروی دریایی کشور میزبان نیز در مقابل ناوهایی را برای بازدید به بنادر آن کشور ارسال می کند.

این روند یکی از قدیمی ترین رسوم بین نیروهای دریایی جهان بوده و سالهای سال است که در اکثر نقاط جهان به اجرا در می آید.

نیروی دریایی ایران به صورت سنتی، نیرویی محدود به آبهای سرزمینی ایران بوده و حضور آن به دریای عمان، خلیج فارس و دریای خزر محدود بود اما از اواسط دهه 1380 شمسی واژه و دکترین جدیدی توسط فرماندهی معظم کل قوا با عنوان "نیروی دریایی راهبردی" به سیاستهای کلان دفاعی کشور وارد شد. 

این مسئله با شیوع پدیده شوم " دزدی دریایی " در منطقه خلیج عدن و دریای سرخ که یکی از مهمترین خطوط عبور و مرور کشتی های نفت کشی و باربر ایرانی بود همزمان شد و این تهدید بر علیه شریان اقتصادی کشور، نیروی دریایی ایران را وارد فاز جدیدی از عملیات کرد و باعث شد نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در ماموریتهایی با طی مسافتهایی بیش از 6 هزار کیلومتر در منطقه شمال اقیانوس هند، خلیج عدن و دریای سرخ حاضر شده و تا به امروز صدها کشتی ایرانی و خارجی را از حمله دزدان دریایی حفظ کند. 

تا به امروز  28 ناو گروه ایرانی به ماموریتهای دور از آب سرزمینی ایران اعزام شده اند که عمده آنها در منطقه شمال اقیانوس هند، خلیج عدن و دریای سرخ حضور پیدا کرده و به اسکورت شناورهای تجاری پرداختند. نکته مهم در این جا بحث آماده شدن پرسنل و تجهیزات برای این گونه ماموریتها است که تا قبل از آشنایی عملی زیادی با آن در نیروی دریایی ایران وجود نداشت.

برای نمونه در مهر ماه سال 1390 و در قالب شانزدهمین ناوگروه نیروی دریایی ارتش که به این مناطق اعزام شد، شامل ناوشکن بومی جماران بود که به عنوان یکی از اولین تجارب ایران در حوزه طراحی و ساخت شناورهای رزمی به حساب می آمد ، اما توانست به خوبی از پس شرایط سخت دریا برآمده و در چند نوبت با درگیری با دزدهای دریایی مانع از حمله آنان به کشتی های تجاری ایرانی شود. این سفر آزمون خوبی برای تست سامانه ها و سازهای ناو بومی جماران بود که خوشبختانه جماران به خوبی از پس آنها برآمد.

اما یکی از ناوگروه های دیگر اعزامی نیز توجه جهانی را به سمت خود جلب کرد. ناوگروه دوازدهم نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران شامل ناوشکن الوند و ناو لجستیکی خارک وارد دریای سرخ شده و در بندر جده عربستان سعودی پهلو گرفتند. این بندر یکی از مهم ترین بنادر برای عربستان سعودی محسوب شده و چیزی نزدیک به 57 درصد از واردات این کشور از طریق این بندر صورت می گیرد.

همچنین در این منطقه یکی از پایگاه های اصلی نیروی دریایی عربستان ، یعنی پایگاه دریایی "شاه فیصل" قرار دارد. در ادامه این سفر ناو گروه ایرانی به کانال سوئز در کشور مصر نزدیک شده که این زمان با وقوع انقلاب مصر و تغییر حکومت در این کشور همزمان شد. این حادثه مهم و همزمانی آن با حضور ناوهای ایرانی در نزدیکی آبهای منطقه حساسیتهای موجود را به حد بسیار بالایی رساند.  در این میان برخوردی با ناوهای نیروی دریایی رژیم صهیونیستی نیز رخ داد که در طی آن ، اسراییلی ها خواهان معرفی و تعیین وضعیت از طرف ناو گروه ایرانی شده بودند که با بی اعتنایی طرف ایرانی مواجه شدند. 

ناوشکن الوند در حال عبور از کانال سوئز

این دو ناو ایرانی پس از عبور از کانال سوئز برای اولین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دریای مدیترانه وارد شده و سپس در بندر لاذقیه در کشور سوریه پهلو گرفتند. 

بندر جده با رنگ بنفش و بندر سودان با رنگ قرمز

این بندر سوری یکی از مهمترین بنادر تجاری در این کشور محسوب می شود و جالب است بدانید که قدمت آن به حدود 2 هزار سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد. این بندر همچنین بخشی از نیروی دریایی سوریه را نیز در خود جای داده است. البته برخی رسانه های غربی، خبر از عزیمت ناوهای ایرانی به بندر طرطوس داده بودند که مورد تایید مسئولان کشورمان قرار نگرفت.

موقعیت بندر لاذقیه با فلش سبز مشخص شده است

بعد از آن نیز اعزام ناوگروه های ایرانی به منطقه خلیج عدن و دریای سرخ ادامه یافت تا این که ناوگروه بیست و چهارم نداجا این بار به سمت شرق حرکت کرد. ناو بالگرد بر و لجستیک خارک به همراه ناوشکن سبلان در بهمن ماه سال 1391 ابتدا به سمت منطقه شمال اقیانوس هند و خلیج عدن حرکت و سپس با تغییر مسیر به سمت تنگه مالاگا و سپس به سمت بندر ژانگ‌ژیانگ در جنوب چین رفت. این ناوگروه با طی مسافت بیش از 9 هزار کیلومتر رکوردی را برای نیروی دریایی ایران به جای گذاشت.

تنگه مالاگا به عنوان یکی از مهمترین گذرگاه های انرژی در جهان به عنوان آبراهی شناخته می شود که اقیانوس هند را به اقیانوس آرام وصل می کند. این آب راه در بین کشورهای مالزی، جزیره سوماترا اندونزی و در جنوب آن نیز کشور سنگاپور واقع شده است. این تنگه طولی در حدود 800 کیلومتر داشته و عرض آن نیز در نقاط مختلف بین 50 تا 320 کیلومتر است. 

تنگه مالاگا

عمق این تنگه آبی نیز بین 27 تا 37 متر برآورد می شود و یکی از مهمترین گذرگاه های دریایی جهان به حساب می آید که به صورت روزانه 15 میلیون بشکه نفت از آن عبور می کند. بخش عمده نفت خلیج فارس که برای بازار کشورهای آسیایی به مانند چین، کره جنوبی و ژاپن از این تنگه عبور کرده و به دست مشتریان آن می رسد. از سوی دیگر بخش عمده ای از صادرات کشورهای آسیایی مثل چین نیز از طریق این آب راه استراتژیک به مناطق دیگر دنیا حمل می شود.

بندر چینی ژانگ‌ژیانگ  محل استقرار فرماندهی ناوگان "دریای چین جنوبی" نیروی دریایی چین بوده و عناصر زیادی از واحدهای سطحی، زیر سطحی و تفنگداردریایی این کشور در این محل مستقر هستند. اگر به نقشه توجه کنید متوجه خواهید شد که این بندرگاه چینی در فاصله کمی از بندر مهم تجاری هنگ کنگ به عنوان یکی از مهم ترین مناطق اقتصادی کشور چین و در عین حال در نزدیکی جزیره تایوان قرار دارد؛ بخشی از کشور چین که دولت پکن بارها آن را بخش جداشده از خاک خود اعلام کرده و تاکید کرده است که از هر اقدامی ولو نظامی برای بازگرداندن این بخش از سرزمین خود کوتاهی نخواهد کرد. 

در عین حال، با توجه به حضور تعدادی از دانشجویان دانشگاه علوم دریایی نوشهر در این سفر امکان ایجاد بستر خوبی برای آموزش برای آنان ایجاد شد. 

اما یکی دیگر از بنادری که ناوگروه های ایرانی مثل ناو گروه بیست و دوم و بیست و هفتم نداجا به آن سفر داشتند، بندر سودان در دریای سرخ بوده است. ایران به جهت نیاز به حضور دائم در دریای سرخ برای حفاظت از خطوط کشتیرانی خود و توسعه روابط با کشورهای آفریقایی چندین مرتبه بازدید از این بندر نیز داشته و مذاکراتی نیز بین فرماندهان ایرانی و سودانی در خصوص موضوعات گوناگون صورت گرفته است. 

این بندر یکی ازمهمترین بنادر اقتصادی کشور سودان و همچنین یک جاذبه مهم توریستی به شمار می آید. موقعیت جغرافیایی این بندر تقریبا در مقابل بندر جده عربستان سعودی قرار گرفته و سالانه تعداد زیادی از زائران خانه خدا نیز از طریق این بندر و مسیر دریا به سفر حج مشرف می شوند. 

ناو ایرانی در سواحل سودان

کشور عمان و خصوصا بندر صلاله از جمله مناطقی است که ناوهای ایرانی در چند سال اخیر از آن عبور کرده و از آن مسیر برای عزیمت به منطقه خلیج عدن و دریایی سرخ بهره می برند. ناو گروه بیست و پنجم نداجا ناو گروه ایرانی بود که در این بندر پهلو گرفت. این بندر بزرگترین بندر کشور عمان به حساب آمده و در منطقه جنوب شرقی این کشور قرار دارد. صلاله در مسیر تجاری غرب به شرق قرار داشته و در عین حال از جاذبه های توریستی کشور عمان نیز به حساب می آید.

بندر صلاله

اما ناوگروه بیست و هشتم نداجا به عنوان آخرین ناوگروه ایرانی که در حال حاضر در آب های بین المللی حضور دارد متشکل از ناوشکن جمهوری اسلامی ایران البرز، ناو پشتیبانی رزمی بندرعباس و البته زیردریایی یونس است که ابتدا به سمت هندوستان و بندر بمبئی رفتند. 

بمبئی محل سرفرماندهی غربی نیروی دریایی هندوستان است و شناورهایی مثل ناوهواپیمابر "ویرات" ، زیردریایی های کلاس کیلوی نیروی دریایی هند و ناوشکن های نیرومند کلاس دهلی از جمله یگان های هندی حاضر در این منظقه هستند.

بندر بمبئی در ساحل غربی هند

ناو گروه ایرانی در حاضر به بندر کلمبو کشور سریلانکا پهلو گرفته است. این بندر یکی از 35 بندر شلوغ تجاری جهان به حساب آمده و بخش اعظمی از صادرات و واردات این کشور کوچک آسیایی از این بندر صورت می گیرد. در عین حال فرماندهی ناوگان غربی نیروی دریایی سریلانکا نیز در این بندر حضور دارد.

بندر کلمبو کشور سریلانکا

بندر آستاراخان روسیه در دریای خزر مقصد دیگر نیروی دریای ایران در سال جاری بود. روسیه به عنوان همسایه بزرگ و مهم ایران یکی از کشورهایی است که در سالهای پس از فروپاشی اتحاد شوروی سابق در حال بازسازی توان دریایی خود در منطقه دریای خزر است و با توجه به تحرکات بعضی از کشورهای فرامنطقه ای برای نفوذ در این پهنه آبی به نظر مشارکت دو کشور ایران و روسیه برای تامین امنیت این منطقه آبی می تواند بسیار مهم و تاثیر گذار باشد.

استقبال از ناوگروه ایرانی در روسیه

به طور کلی از اواخر در حدود کمتر از 5 سال اخیر ناحیه تحت پوشش نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از محدوده آبهای جنوبی کشور به سواحل سوریه و مصر در مدیترانه و سواحل چین در اقیانوس آرام کشیده شد. این سفرهای دریایی علاوه بر بحث ایجاد امنیت برای خطوط مواصلاتی کشور، تجارب بسیار گرانبهایی را برای اموری همچون آموزش پرسنل و تست سامانه های جدید بومی در اختیار نیروی دریایی ایران قرار می دهد.

بنادری که ناوگروه های ایرانی در آنها حضور یافته اند

باید توجه داشت که بخش دیگر این حرکت به غیر نمایش اقتدار و توان بالای ایران در عملیات در آبهای دور دست، بحث تحکیم روابط با کشورهای مختلف در جهان است که با توجه به اهمیت دیپلماسی دفاعی در نیروهای مسلح کشورمان و نشان دادن قدرت دفاعی نیروهای مسلح ایران، می تواند تاثیرات مثبت زیادی را به همراه داشته باشد.

منبع:مشرق