دیدبان: علی لاریجانی، رئیس مجلس، یکی از افرادی است که در بسیاری از موارد اصطلاحات جالبی درباره موضوعات سیاسی به کار برده است. او در سمت­ های مختلفی که داشته در برخورد با موضوعات مختلف اصطلاحاتی به کار برده است که بعضاً جدید و دارای دقت بالایی در موضوع مورد نظر است، البته در برخی شوخی­ های اخیر برخی از مایه­ های تمسخر را نیز می­توان مشاهده کرد که از رئیس مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران انتظار نمی­رود. در هر حال، بر آن شدیم که برخی از این اصطلاحات جالب را در ادامه مرور کنیم.

1. شل دینی بیوت صالحه!

جدیدترین اصطلاح به کار رفته توسط علی لاریجانی به مدتی پیش بازمی­گردد که برخی از منسوبان به بیت حضرت امام (ره) اقدام به اظهار نظرهای خلاف عرف و ساختارشکنانه نمودند و اظهار نظرهای عجیبی در مورد حجاب و ... نمودند. این سخنان عکس­ العمل های بسیاری از مسئولین را در پی داشت. لاریجانی نیز در نطق پیش از دستور خود در مجلس شورای اسلامی گفت:  «امروز ما نیاز به انقلاب رنگ‌ها در حجاب نداریم. همیشه در اکثر روستاها زنان با لباس‌های رنگی حجاب داشته و دارند و کسی هم ایرادی نگرفته است. این امور جنبه عرفی و تناسب با محل دارد. اصل بر پوشیدگی و عفاف است. امروز اگر نیاز به انقلابی باشد به جای انقلاب رنگ‌ها، نیاز به انقلاب جهت بهبود معیشت مردم است. به انقلاب اراده‌ها، به انقلاب انگیزه‌ها در تحقق اسلام و صیانت از دین و میراث امام و شهدا و عزتمندی داریم. ممکن است در جامعه عده‌ای شل دین باشند، اما شل دینی هنر نیست که به آن افتخار شود و آن را ترویج کنند آنهم کسانی که از بیوت صالحه انقلاب هستند. تربیت انسان‌های مسلکی و مؤمن و انقلابی هنر است، که باید مورد توجه صاحب‌نظران و رسانه‌ها قرار گیرد.»[1]

2. آنقدر هم بوسیدنی نیست!

در جریان جلسه رأی اعتماد به وزرای دولت یازدهم علی لاریجانی در حالی که ریاست مجلس را بر عهده داشت با یکی از وزرای دولت شوخی ­ای کرد که با جایگاه او در ریاست مجلس اصلاً تناسبی نداشت. او وقتی نمایندگان برای روبوسی به سمت وزیر پیشنهادی اطلاعات رفته بودند، به کنایه خطاب به نمایندگان گفت: «آنقدر هم وزیر اطلاعات بوسیدنی نیست، سلیقه هم چیز خوبیه!» شوخی دیگر لاریجانی در همین روز و خطاب به ظریف اتفاق افتاد. در این شوخی لاریجانی خطاب به نمایندگان درباره ظریف گفت: «باز این معانقات شروع شد، البته کیفیت ایشان بهتر است!» این اتفاق در روز رأی ­گیری برای سه وزیر باقیمانده دولت نیز ادامه یافت و لاریجانی در آن جلسه دوباره وزیر اطلاعات را مورد خطاب قرار داد و گفت: «آقای علوی اگر فرصت کردید روی صندلی بنشینید و صحبت­های وزیر پیشنهادی علوم، تحقیقات و فناوری را استماع کنید، هر چند که زیبایی شما بیشتر از این حرف­هاست!»[2] این کنایه­های لاریجانی که مربوط به ظاهر وزرا و رنگ پوست آنان بود اعتراض بسیاری از نمایندگان و طرفداران دولت قرار گرفت و عده زیادی معتقد بودند که لاریجانی با شوخی­ های نابجایی که انجام داد شأن ریاست مجلسی خود را رعایت نکرده و به دولت اهانت کرده است.

3. دریدگی گفتاری

یکی دیگر از اصطلاحات بدیع لاریجانی «دریدگی گفتاری» بود. او که درگیری­های زیادی با رئیس جمهور دولت­های نهم و دهم داشت بدون نام بردن از احمدی نژاد گفت: «متأسفانه افراد گمان می‌کنند، در هر زمان باید هر مطلبی را عنوان کنند. شاید اگر بنده این نکته را عرض کنم، گستاخی تلقی شود، ولی در کشورمان با پدیده‌ای مواجه شدیم که شاید بتوان نامش را دریدگی گفتاری نامید؛ یعنی مراعات حال یکدیگر را نکردن، پنجه کشیدن به صورت یکدیگر. این مسئله حتماً آشفتگی ایجاد می‌کند. شما اگر در خانواده‌ای باشید که روابط عاطفی بر آن حاکم نباشد، وضع خانواده به هم خواهد ریخت و در جامعه هم این مسئله در مراتب بالا‌تر وجود دارد. ... امام (ره) هیچ­گاه در بیانات خود در عین انقلابی بودن، به شخصی توهین نمی‌کرد و ما نیز باید ایشان را الگوی خود قرار دهیم.»[3]

4. تیراندازی سیاسی

در سال 89 که اختلافات میان اصولگرایان زیاد شد، لاریجانی وارد معرکه شد و یکی دیگر از اصطلاحات جدید خود را رو کرد. او خطاب به اصولگرایانی که با یکدیگر اختلاف داشتند گفت: «ممکن است اختلاف سلیقه وجود داشته باشد، اما نباید تبدیل به کدورت و جریانات علیه هم شود که در نتیجه آن تیراندازی سیاسی که به مصلحت کشور نیست، آغاز شود.»[4]

5. مشت­ زنی سیاسی

همانطور که می دانید در فتنه 88 لاریجانی مواضعی دیرهنگام گرفت. اما او در آذر ماه 88 و در دفاع از رئیس دولت دهم یک اصطلاح جدید خلق کرد و فضای کشور را به رینگ بوکس تشبیه کرد. لاریجانی درباره اوضاع کشور در آن دوره گفت: «هر اقدامی هم که دولت احمدی‌نژاد انجام می‌دهد یک گروه با آن مخالفت می‌کنند. آقای احمدی‌نژاد نیز که امروز سکان‌دار ریاست جمهوری کشور است، فرد خدوم و پرتلاشی است و دغدغه انقلاب را دارد، چرا باید دنبال تخریب باشیم؟ درون برخی نقدها نوعی بغض وجود دارد، این روش درست زیستن نیست؛ یعنی فضای سیاسی کشور نیازمند نوعی روشن‌بینی و حقیقت‌یابی است. در فضای مشت‌زنی سیاسی حقیقت کشف نمی‌شود.»

6. جوجه­ تیغی سیاسی

لاریجانی در هنگام دبیری شورای عالی امنیت ملی نیز اصطلاحات و کلمات جالبی را در سخرانی­های خود به کار می­برد که در بسیاری از موارد توجه رسانه­های خارجی را نیز به خود جلب می کرد. یکی از این اصطلاحات هنگامی بود که بوش برای چندمین بار دست­یابی ایران را به سلاح هسته­ای برای دنیا خطرناک خوانده بود و گفته بود جهان آزاد از ما می­پرسند که چرا جلوی دست­یابی ایران به سلاح هسته­ای را نگرفته­ اید. لاریجانی در پاسخ به این ادعای بوش، گفته بود: «نباید به حرف‌های بی‌ارزش جوجه‌تیغی‌های سیاسی گوش کرد. آنها هر از گاهی اظهاراتی بی‌محتوا درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران مطرح می‌کنند، اما کسانی که مدعی هستند باید سند درست برای صحت سخن خود ارائه دهند.»[5]

7. درّ غلطان و آب نبات

اما شاید معروفت­ترین و پرکاربردترین اصطلاح مورد استفاده لاریجانی «معامله درّ غلطان با آب نبات» باشد. او پس از بیانیه پاریس و در حالی که روحانی دبیری شورای عالی امنیت ملی را بر عهده داشت گفته بود که ایران در این بیانیه در غلطان داد و آب نبات تحویل گرفت. پس از صحبت­های لاریجانی بسیاری از اعضای دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی از دست او ناراحت شدند، اما او در سال 86 دوباره صحبت خود را تکرار کرد و گفت: «در آن زمان که آقای روحانی مسئول مذاکرات مسایل هسته‌ای ایران بودند از راه‌هایی استفاده می‌کردند که راه‌های صحیحی برای مذاکره نبود و من مکرراً به آنها در خصوص عواقب اینگونه مذاکرات هشدار داده‌ بودم که هنوز هم معتقدم در آن زمان درّ غلطان را دادیم و آب‌نبات گرفتیم.» پس از استفاده لاریجانی از این اصطلاح کاربرد آن در کشور بسیار بالا رفت و بسیاری از سیاستمداران در مواقعی که ما معامله کم­سودی را انجام می­دادیم از این اصطلاح استفاده می­کردند، حتی یکی از نمایندگان مجلس تماس تلفنی روحانی با اوباما را معامله درّ غلطان با آب نبات توصیف کرد.

8. لولوی شورای امنیت

یکی دیگر از اصطلاحات لاریجانی که در رسانه­های مختلف بسیار خبرساز شد جمله او درباره تهدیدهای غربی­ها بود. او در یکی از سخنرانی­های خود گفته بود: «با نشان دادن لولوی شورای امنیت مردم ایران رو به قبله نمی‌شوند.»

این جمله در رسانه­ های مختلف خارجی انعکاس­ های جالبی داشت و این رسانه ­ها بدون توجه به معنای کنایی آن به ترجمه تحت­ اللفظی آن پرداخته بودند. برخی از این ترجمه­ ها عبارت است از:

ترجمه نیوزویک: علی لاریجانی گفته است که اگر شورای امنیت مثل موجوداتی که بچه­ ها را می ترسانند ظاهر شود، مردم ایران به سوی قبله مسلمانان جهان دراز نمی­کشند.

ترجمه نشریه اسپانیایی ال پائیس: علی لاریجانی گفت که اگر شورای امنیت چیز ترسناکی را هم به ایرانیان نشان دهد، باز هم مردم ایران به سوی عربستان سعودی نمی­خوابند.

ترجمه نشریه فرانسوی اومانیته: علی لاریجانی گفت که دراز کشیدن ایرانیان به سوی مرکز اعتقادات مسلمانان بستگی به این دارد که آنها از موجودات افسانه­ای بترسند، این یک داستان ایرانی است.[6]

نتیجه ­گیری

همه اصطلاحات استفاده شده توسط لاریجانی در یک موضوع مشخص و با یک ادبیات مشخص نبوده است. او گاهی در فضای سیاست خارجی و در مقام دبیری شورای عالی امنیت ملی اصطلاحات جدیدی را استفاده کرده است و گاهی نیز در نزاع ها و مشکلات داخلی. به نظر می­رسد، در مقاطعی که لاریجانی در سیاست خارجی و در مواجهه با دشمنان از اصطلاح خاصی استفاده کرده توانسته به تهدیدهای خارجی به خوبی پاسخ دهد، اما در مواضع داخلی اغلب اصطلاح­ های سیاسی لاریجانی همراه با طعنه و کنایه جالب بوده است. توصیف لاریجانی بسیاری دقیق و خوب بوده و توانسته یک پدیده را با اصطلاحی جدید نشان دهد؛ نمونه این مورد هم توصیف برخی از اعضای بیوت صالحه انقلاب به «شل دینی» است که بسیار دقیق و بجا به کار گرفته شد.