دیدبان: دو روز پیش وحید احمدی، معاون جدید علمی و پژوهشی وزارت علوم، گفته بود: به رغم لغو تحریمها، اما امکان آن میرود که برخی دستگاهها و مراکز متقاضی فناوری در کشور که در زمان تحریمها مجبور به تعامل هر چه بیشتر با دانشگاهها و مراکز پژوهشی و فناوری داخلی بودند، دوباره گرایش به فناوریهای وارداتی و کالاهای آماده خارجی یافته و جریان زنده موجود در مسیر تکامل حلقه علم، پژوهش و فناوری که قرار است به شکوفایی اقتصاد و تثبیت اقتدار کشور بینجامد را با کندی مواجه کنند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود ابراز عقیده کرده است که هم اکنون، 60 درصد ارتباط دانشگاههای کشور با منابع علمی دنیا به خاطر تحریمها و نیز عدم تامین منابع مالی در داخل قطع است و بدون وجود منابع مالی حاصل از شرایط داخلی و منابع علمی ناشی از تحریمها، چگونه میتوان انتظار داشت که پژوهش در کشور در سطح بالایی صورت گیرد.
مواردی که در بالا ذکر شد، دو بخش مهم از سخنان احمدی است که از دو منظر قابل بحث قرار میگیرد.
*گرایش دانشگاهها و یا مراکز پژوهشی به فناوریهای وارداتی، از موارد بسیار مهمی است که طی دولتهای نهم و دهم، جزو اصلی تریم رویکردهای معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت علوم بوده است.
مبحثی که با عنوان "پیوند صنعت و دانشگاه" بارها از سوی کرسیهای آزاد اندیشی در دانشگاهها و حضور کارشناسان و ریاست برخی دانشگاهها در برنامههای تلویزیونی مثل "ثریا" بررسی و ارائه راهکار شد.
این همان معضلی است که آسیبشناسی آن، منشاء مشکل را به دولتهای سازندگی و اصلاحات ارجاع میداد بررسیهای بیشتر، سیاستهای اتخاذ شده وقت، توسط دانشگاهها را بهانه میگرفت.
اما به نظر میرسید که مشکل اصلی در عدم احساس نیاز مالی دانشگاهها بود و راهکار اصلی آن، کاهش بودجه دانشگاهها به منظور احساس نیاز آنها برای درآمدزایی و در نتیجه، ارتباط گیری با صنعت و در نهایت حرکت در مسیر تولیدات داخلی که هم اکنون تا حدودی انجام گرفته، هرچند با لغو تحریمها میشود گفت احتمال گرایش مجدد مراکز آموزشی به فناوریهای داخلی میرود.
*وضعیت نامناسب ارتباط علمی ایران با معتبرترین مراکز علمی در جهان، نیز یکی از مسائل مطرح شده توسط معاون علمی و پژوهشی وزارت علوم بود که در این باره میتوان گفت هم اکنون کشورمان در جایگاه بسیار بالایی از علم قرار دارد و این موضوع تاحدی باعث نگرانی قدرتهای جهان شده که قرار است نحوه تحقیقات ما در بخش هستهای مورد بازرسی قرار گیرد.
در حال حاضر، طبق آمارهای رسمی بینالمللی، رشد علمی در ایران شتاب فزایندهای داشته است؛ رشدی که چندین برابر متوسط رشد کشورهای دنیا است.
بر این اساس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گزارش میدهد که رتبهی علمی ایران در پانزده سال گذشته در سطح جهانی بهسرعت افزایش یافته است. ایران در سال ۱۹۹۸ -پانزده سال پیش- در رتبهی ۵۲ تولید علم جهان قرار داشت، در پانزده سال گذشته اما شاهد افزایش چشمگیر تعداد مقالات دانشمندان ایرانی در مجلات معتبر بینالمللی بودهایم.
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام بر اساس محاسبه اولین ISI، پیشبینی کرده که تا سال ۲۰۱۸ تولید علم ایران به ۴۴۰۰۰ مدرک میرسد در حالی که در سال ۲۰۱۱ تعداد تولید علم کشور ۲۷۱۶۳ مدرک بوده است.
مجله «نیوساینتیست» (Newscientist) هم مینویسد: «شاید سال ۲۰۱۰ برای چینیها سال ببر باشد، اما به نظر میرسد که از لحاظ علمی، سال ۲۰۱۰ سال ایران خواهد بود.»
این نشریه با اشاره به یافتههای یک گزارش در مورد روند علمی در جهان عنوان کرد: «تولید علم در ایران، یازده برابر میانگین جهان و سریعتر از هر کشور دیگری ست.»
استناد نیوساینتیست به گزارش موسسهی کانادایی «ساینس متریکس» (science-metrix) است که در آن خبر از «تغییر ژئوپولتیکی در تولید علم جهان» داده شده است. به گزارش این موسسه، رشد علم در خاورمیانه «سریع» و مقدار آن حدود چهار برابر میانگین جهان است که ایران و ترکیه پیشتاز این رشد سریع علمی هستند.
در خلاصه این گزارش آمده است: «ایران در دو دههی گذشته، زیرساختهای علمی را به سرعت فراهم آورده و امروز با استفاده از آن به جایگاه فعلی در تولید علم دنیا رسیده است.»
اما اینکه "سرعت" پیشرفت علمی ایران، طبق آمار جهانی 11 برابر معمول در دنیا اعلام شده است که این نشان از اوضاع مطلوب علمی در کشور دارد و باتوجه به این، چگونه میشود گفت که عدم ارتباط با مراکز علمی جهان به واسطه تحریمها مانع رشد علمی ما شده است؟
جالب اینجاست که این آمارها همه در شرایط وجود تحریمهای سنگین علیه ایران از سوی پایگاههای معتبر علمی جهان صادر شده است، البته این به معنای آن نیست که ارتباط علمی با منابع علمی جهان، موضوع نا معقولی به نظر برسد اما مبرهن است که خودباروی و عدم اتکا به غرب، از بارزههای اصلی موفقیت و پیشرفت علمی ما در سالهای اخیر بوده؛ و این "اصلی" است که طبعا جامعه دانشجویی کشور هم انتظار دارد از چشم مسئولین علمی کشورمان مغفول نماند.
منبع: خبرنامه دانشجویان ایران