دیدبان: حسن روحانی یکی از باسابقه­ترین دولتمردان جمهوری اسلامی است که سمت­های متعددی را در 35 سال گذشته بر عهده داشته است. او در این سمت­ها با افراد مختلفی همکاری کرده و تجربیات زیادی در خلال این مسئولیت­ها به دست آورده است و قطعا یکی از راه­های شناخت تفکرات روحانی بررسی سوابق او در این مسئولیت­هاست. یکی از جنبه­های این بررسی، شناخت افرادی است که تاکنون در نهادهای مختلف بر روحانی ریاست داشته­اند و یا روحانی نمایندگی آن­ها را بر عهده داشته است. روحانی طی سال­های انقلاب در سمت­هایی در مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان رهبری، دفاع مقدس، شورای عالی امنیت ملی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و ... داشته است و ما در این نوشتار رؤسای روحانی در این سازمان­ها را معرفی می­کنیم.[1]

مجلس شورای اسلامی و سابقه 20 ساله

روحانی یکی از باسابقه­ترین نمایندگان مجلس شورای اسلامی است که از مجلس اول تا پنجم نمایندگی مردم را بر عهده داشته و در این مدت با رؤسای متعدد مجلس همکاری کرده است. این همکاری­ها هم به لحاظ کیفیت و هم به لحاظ مدت متفاوت بوده است و روحانی از نمایندگی عادی تا نائب رئیسی را در مجلس تجربه کرده است.

اولین رئیس مجلس: هاشمی رفسنجانی

هاشمی از سال 59 تا 68 ریاست مجلس را بر عهده داشت؛ یعنی تمام مدت مجالس اول و دوم و یک سال از مجلس سوم. در این مدت روحانی نماینده مجلس و دو دوره اول مجلس رئیس کمیسیون دفاع بوده و با هاشمی از نزدیک همکاری کرده است. روحانی در زمان جنگ یکی از فعال­ترین نمایندگان در زمینه­های دفاعی و نظامی بوده و در بسیاری از طرح­ها و لوایح مجلس درباره امور نظامی نظرات سازنده­ای را ارائه می­کرده است.

دومین رئیس مجلس: کروبی

مهدی کروبی پس از رئیس جمهور شدن هاشمی در سال 68 به ریاست مجلس سوم انتخاب شد و به مدت سه سال رئیس مجلس بود. در این دوره روحانی نماینده مجلس بود، اما هیچ سمت دیگری در مجلس سوم نداشت و کمترین همکاری در بین رؤسای مجلس و روحانی در این دوره بوده است. در این دوره اکثریت مجلس در اختیار جناح چپ بود و روحانی که در آن زمان از اعضای فعال جامعه روحانیت مبارز تهران و جناح راست بود هیچ سمتی در این مجلس نداشت.

مجلس چهارم و پنجم و نائب رئیسی ناطق نوری

اکثریت مجلس چهارم و پنجم در اختیار جناح راست بود و ریاست هر دو مجلس را ناطق نوری بر عهده داشت. روحانی در این هشت سال بیشترین همکاری را با ناطق نوری داشته و علاوه بر ریاست کمیسیون سیاست خارجی مجلس، نائب رئیسی ناطق نوری را نیز بر عهده داشته و در برخی از جلسات به جای او ریاست مجلس را بر عهده داشته است.

دفاع مقدس و مسئولیت­های مهم روحانی

یکی از سمت­های مهم روحانی در زمان جنگ که از سال 61 تا 67 ادامه داشته عضویت در شورای عالی دفاع بوده است. روحانی به نمایندگی مجلس و به خاطر ریاست بر کمیسیون دفاع مجلس در این شورا حضور داشته است. شورایی که طی سالیان دفاع مقدس کلیه امور مربوط به جنگ، سیاست خارجی در امور دفاعی و تبلیغات را بر اساس نظر حضرت امام (ره) بر عهده داشته است.[2] در زمان عضویت روحانی در این شورا مقام معظم رهبری، که در آن زمان رئیس جمهور بوده­اند، ریاست شورا را بر عهده داشته­اند. شورای دیگری که زیر نظر شورای عالی دفاع تشکیل شد شورای عالی پشتیبانی جنگ بوده که وظیفه‌ی آن هماهنگی و رسیدگی به وضعیت جبهه‌ها و تأمین و تدارک نیروها بوده است. مصوبات این شورا طبق نامه­ای که حضرت امام (ره) خطاب به رئیس جمهور وقت، آیت الله خامنه­ای، می­نویسند تا پایان جنگ لازم­الاجرا بوده است.[3]این شورا به ریاست آیت الله خامنه­ای تشکیل می­شده و روحانی نیز یکی از اعضای این شورا بوده است که ریاست کمیسیون اجرایی این شورا را نیز بر عهده داشته است.

روحانی در زمان جنگ از سوی مقام معظم رهبری که رئیس شورای عالی دفاع بوده­اند حکم دیگری نیز دریافت کرده است. او از سال 64 تا 70 فرمانده پدافند هوایی کشور را بر عهده داشته و از نزدیک با نیروی هوایی آشنا شده است. افرادی مانند شهید بابایی و شهید ستاری در این دوران در پدافند هوایی کشور با روحانی همکار بوده­اند.

حسن روحانی در زمان جنگ دو مسئولیت مهم نیز از سوی هاشمی بر عهده داشته است. اول ریاست ستاد مرکزی قرارگاه خاتم­الانبیاء بوده است. این قرارگاه برای هماهنگی بین نیروهای ارتش و سپاه به وجود آمده بود و فرماندهی آن را هاشمی رفسنجانی بر عهده داشت و در سال­های 64 تا 66 روحانی ریاست ستاد مرکزی این قرارگاه را بر عهده داشته است. دیگر همکاری مهم روحانی و هاشمی در زمان جنگ که البته در اواخر جنگ و سال­های 67 و 68 اتفاق افتاد معاونت روحانی در جانشینی فرماندهی کل قوا بود. در خرداد 67 حضرت امام (ره) حکمی به هاشمی رفسنجانی مبنی بر جانشینی وی در فرماندهی کل قوا دادند و در همان زمان هاشمی روحانی را به عنوان معاون خود انتخاب کرد. این سمت تا زمان رحلت امام (ره) و بازنگری در قانون اساسی پابرجا بود.

عضویت در مجمع تشخیص و ریاست نهاد پژوهشی آن

مجمع تشخیص پس از بازنگری قانون اساسی در سال 68 به صورت رسمی تشکیل شد و روحانی نیز در سال 70 به عنوان نماینده رهبری در جلسات این شورا حضور یافت. اما روحانی در این نهاد مسئولیت دیگری نیز بر عهده داشت. او از سال 71 تاکنون ریاست مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص را بر عهده داشته است. این مرکز در سال ۱۳۶۸با هدف تدوین و تنظیم استراتژی برای جمهوری اسلامی ایران زیر نظر نهاد ریاست‌جمهوری تشکیل شد و در سال 76 از نهاد ریاست‌جمهوری جدا شد و فعالیت خود را به عنوان بخش تحقیقاتی مجمع تشخیص مصلحت نظام زیر نظر این مجمع ادامه داد.[4] طی سال­های 68 تا 71 موسوی خوئینی­ها ریاست این مرکز پژوهشی را بر عهده داشت و بعد از او و تاکنون روحانی ریاست را بر عهده داشته است. در واقع روحانی طی بیست سال گذشته به عنوان عضو حقیقی مجمع تشخیص از سوی رهبری منصوب شده بوده و هم در جلسات مجمع تشخیص به ریاست هاشمی حاضر می­شده و همچنین از سوی هاشمی به عنوان رئیس مرکز تحقیقات این مجمع فعالیت داشته است.

شورای عالی امنیت ملی و کار با دو رئیس جمهور

روحانی در سال 68 به عنوان نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی تعیین شد. او از همان سال تاکنون نمایندگی رهبری در این شورا را بر عهده داشته است و طی سال­های 68 تا 84 از طرف هاشمی و خاتمی به دبیری این شورا منصوب شده است. در این شورا روحانی هم نماینده رهبری و هم دبیر شورا از طرف دو رئیس جمهور بوده و از نزدیک با مهم­ترین مسئولین کشور همکاری کرده است. در این شورا وظایف دبیر با رئیس متفاوت است، اما به خاطر حکمی که رئیس جمهور برای دبیر این شورا صادر می­کند، دبیر بایستی با همه کارها را با هماهنگی رئیس جمهور انجام دهد.  

مجلس خبرگان آخرین فعالیت روحانی

روحانی در سال 77 و انتخابات سوم مجلس خبرگان به این مجلس راه یافت. او در سال 85 نیز توانست حائز اکثریت آرا شود و از سوی مردم تهران به نمایندگی مجلس خبرگان انتخاب شود. روحانی طی 15 سال گذشته با سه رئیس در مجلس خبرگان کار کرده است. او از سال 77 تا 86 که آیت الله مشکینی ریاست این مجلس را بر عهده داشت در مجلس خبرگان حضور داشت و طی سال­های 80 تا85 ریاست کمیسیون سیاسی- اجتماعی این مجلس را برعهده داشت. او از سال 85 تا 87 عضو هئیت رئیسه مجلس خبرگان بود و طی این دو سال با آیت الله مشکینی و هاشمی رفسنجانی به عنوان رؤسای خبرگان همکاری کرده است. در سال 89 آیت الله مهدوی کنی به ریاست خبرگان رسید و سه سال است که روحانی در مجلس خبرگان با ایشان همکاری می­کنند.

نتیجه­گیری

از مجموع مطالب گفته شده به این نتیجه می­رسیم که روحانی طی 35 سال گذشته از انقلاب اسلامی با بسیاری از بزرگان نظام در مسئولیت­های حساس و مهمی همکاری کرده است و این تجربه گرانبها قطعا در مسئولیت اجرایی او نیز بسیار اثرگذار خواهد بود. او در نهادها و قوای مختلف با مقام معظم رهبری، آیت الله مهدوی کنی، آیت الله مشکینی و آقایان هاشمی رفسنجانی، کروبی، خاتمی و ناطق نوری همکاری کرده است. البته همانگونه که از مطالب گفته شده برمی­آید بیشترین همکاری روحانی با آقای هاشمی بوده است و به نظر می­رسد در دولت یازدهم نیز بیشترین مشاوره و همکاری را بین این دو نفر شاهد باشیم.