دیدبان

ترکیه، اخوان المسلمین و دولت ترامپ

ترکیه، اخوان المسلمین و دولت ترامپ

دیدبان؛ طی ماههای اخیر، صف بندی و تقابل جبهه اخوان المسلمین- ترکیه- قطر و جبهه عربستان سعودی- امارات- رژیم صهیونیستی، روند صعودی قابل توجهی را طی کرده است. در راستای همین تقابل، اخیرا دولت ترامپ به سفارش گاو شیرده منطقه و همپیمانانش از جمله عبدالفتاح السیسی و خلیفه حفتر، برنامه تروریستی اعلام کردن گروه اخوان المسلمین را در دستور کار خود قرار داده است. هرچند مشخص نیست که آیا فقط اخوان المسلمین مصر هدف این برنامه خواهد بود و یا تمام شاخه های اخوان در کشورهای اسلامی. به هرحال این دشمنی جدید آمریکا می تواند تلنگر دیگری برای اخوان باشد تا در آینده در تعاملات بین المللی خود کمتر اشتباهات گذشته را تکرار کند. اخوان پس از کسب قدرت در مصر، به جای نزدیکی به گفتمان انقلاب اسلامی و جریان مقاومت اسلامی، سعی کرد دل آمریکایی ها را به دست آورد و آمریکایی ها هم خیلی زود مزد این اعتماد را به اخوان دادند و در نتیجه سران رژیم مبارک به ارکان قدرت بازگشته و بدیع و مرسی و خیرت الشاطر راهی زندان شدند.

همچنین باید توجه داشت که تروریستی اعلام شدن اخوان المسلمین می تواند از جهت سیاسی و اقتصادی، تبعات منفی قابل توجهی برای دولت ترکیه داشته باشد؛ چرا که حزب عدالت و توسعه ترکیه، خود عملا حزبی اخوانی است و ارتباطات گسترده بسیاری با تمام شاخه های اخوان المسلمین دارد. در رابطه با همین مسأله، پایگاه «المانیتور» مقاله ای تحلیلی منتشر کرده است. به نظر می رسد که این تحلیل بیشتر در زمین سعودی ها بازی می کند و ترجمه و انتشار آن به معنای تأیید جهت گیری و همه مطالب آن نیست. در این مقاله می بینیم که نویسنده در واقع از دولت ترکیه می خواهد که خود را از عرصه رقابت و تقابل بین دو جبهه یادشده بیرون بکشد و می دانیم که این به معنی دست بازتر عربستان سعودی در بازی منطقه ای خود خواهد بود. اما به هر حال این مقاله حاوی اطلاعات مهمی است که مطالعه آن می تواند برای خواننده فارسی زبان، مفید واقع شود (ضمن توجه به مطلب گفته شده یعنی توجه به نوع جهت گیری مقاله). یکی از مهمترین نکاتی که در این مقاله مورد اشاره قرار گرفته است، این است که اساس تلاش آمریکا برای تضعیف مخالفان دولت سعودی، در واقع تلاشی برای تقویت دولت آل سعود، در برابر جمهوری اسلامی ایران است.

و اینک ترجمه مقاله (پاورقی ها از مترجم است):

«محکوم شدن اخوان المسلمین به وسیله آمریکا، برای ترکیه بسیار گران تمام می شود»

خلاصه مقاله: اگر دولت دونالد ترامپ برای خشنودی مصر و متحدین خود در خلیج فارس، اخوان المسلمین را سازمانی تروریستی اعلام کند، دردسری بزرگ برای ترکیه به وجود خواهد آورد (نویسنده: فهیم تستکین Fehim Tastekin المونیتور May 10, 2019).

تهدید دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا مبنی بر اعلام اخوان المسلمین به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی، می تواند آخرین میخ بر تابوت آرزوی ترکیه جهت تشکیل کمربند اخوان المسلمینی در خاورمیانه و شمال آفریقا باشد. همچنین این، می تواند آغاز مشکل جدیدی برای آنکارا باشد. یعنی، تکلیف هزاران عضو اخوان المسلمین که در سالهای اخیر به ترکیه پناهنده شده اند چه خواهد شد؟

اعلام اینکه ترامپ موضوع تروریستی خواندن این سازمان سنی اسلامی را تحت بررسی دارد، پس از ملاقاتی بود که وی با رئیس جمهور مصر عبدالفتاح السیسی در 9 آوریل داشت. این مطلب، روابط از قبل سرد شده بین آمریکا و ترکیه را بدتر می کند و فشار مضاعفی را بر آنکارا جهت تصمیم گیری در مورد سیاست اخوان المسلمینی خود می آورد. هدف ترکیه از سال 2011 به بعد این بوده است که رژیمهای اخوان المسلمینی را جایگزین دیکتاتورهای خلع شده در جریان انقلابات بهار عربی بکند. حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکیه شروع به اجرای پروژه هایی ماجراجویانه در سیاست خارجی خود کرد که اولین آن در مصر، پس از کودتا علیه رئیس جمهور اخوان المسلمینی آن، محمد مرسی شکست خورد. سپس ضربات مشابهی را در سوریه، لیبی، عراق و تونس خورد. آخرین مورد در لیست دیکتاتورهای خلع شده هم عمر البشیر در سودان است.

در صورت اعلام شدن اخوان المسلمین به عنوان سازمانی تروریستی، ترکیه خیلی تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. شدت مشکلاتی که ترکیه با آن روبرو خواهد شد بستگی به متنی خواهد داشت که دولت ترامپ در این رابطه تهیه می کند [1]. پرسش حساس این خواهد بود که آیا فقط نام اخوان المسلمین مصر در این لیست سیاه می آید، یا کلیت اخوان المسلمین و سازمانهای مرتبط با آن؟

نام اصلی این سازمان در مصر و سوریه، اخوان المسلمین است، ولی این نهضت در کشورهای دیگر، تحت نامهای دیگری فعالیت می کند: النهضه در تونس، جبهه عمل اسلامی در اردن، حماس در فلسطین، حزب اسلامی عراقی در عراق، عمل اجتماعی برای صلح در الجزایر و جبهه ملی اسلامی در سودان. نام این نهضت در بحرین، کویت، امارات متحده عربی، یمن و سومالی، اصلاح است. در بسیاری از کشورها، شاخه های سیاسی اخوان المسلمین یا شریک در حاکمیت هستند یا در مجلس نمایندگانی دارند. حتی در مصر تحت حاکمیت حسنی مبارک، علیرغم همه کوششها جهت ریشه کنی این نهضت، اخوانی ها درگیر فعالیت سیاسی بودند، ولی نه با نام اخوان المسلمین، بلکه به عنوان نماینده مستقل. آنها با همین نام در مجلس قانونگذاری حاضر شده بودند و نمایندگانی در اتاقها و اتحادیه های کارگری هم داشتند. بنابراین، تروریست اعلام کردن چنین نهضتی با این وسعت و دامنه نفوذ در زندگی سیاسی و اجتماعی بسیاری از کشورها، فقط ترکیه را پریشان نمی کند، بلکه تبعات جهانی خواهد داشت. باید به خاطر داشته باشیم که رکس تیلرسون وزیر خارجه سابق امریکا در سال 2017 اخطار کرد که یک چنین حرکتی، روابط خارجی آمریکا را به کل مختل خواهد کرد.

روابط ترکیه با اخوان، از دهه ها قبل آغاز شد. در زمان جنگ سرد، برای مقابله با کمونیسم در دهه 1960، کتاب های متعددی که به وسیله اعضای مصری و سوریه ای اخوان المسلمین نوشته شده بود، به زبان ترکی برگردانده شد. در دهه 1970، سازمان جاسوسی ترکیه جهت استفاده از ایدئولوژی اخوان المسلمین علیه رژیمهای بعثی در منطقه با سیا و موساد همکاری می کرد. حتی گفته می شد که بعضی از اعضای این نهضت مخفیانه در ترکیه آموزش نظامی می دیدند تا علیه حکومت حافظ اسد رئیس جمهور آن زمان سوریه اقدام کنند. بعد از قتل عام 1982 که برای سرکوب شورش سنی ها در شهر حمای سوریه انجام گرفت، بعضی از اعضای اخوان به ترکیه پناهنده شده و در آنجا روابط مستحکمی را با اسلامیستهای سیاسی ترکیه ایجاد کردند؛ اسلامیستهایی که در حقیقت اسلاف حزب عدالت و توسعه کنونی بودند. ولی حزب عدالت و توسعه کاری را که اسلاف آن نکرده بودند، شروع کرد و آن، تبدیل این تماسها و روابط، جهت ایجاد یک قدرت نرم جهت استفاده در سیاست خارجی بود. این برنامه، تمامی ارکان راهبردی سنتی ترکیه در دور نگاه داشتن خود با چنین نهضتهای اسلامی را به لرزه انداخت.

زمانی که در آغاز بهار عربی، اخوان المسلمین در تونس و مصر به قدرت رسید، حزب عدالت و توسعه شروع به طراحی برنامه هایی کرد تا اخوان المسلمین را در سوریه و لیبی نیز به قدرت برساند. اخوان المسلمین سوریه که به وسیله بیش از 100 ناحیه در سوریه به عنوان نمایندگان مشروع اپوزیسیون سوریه شناخته شد، مهمترین عامل در شورای ملی سوری و ائتلاف ملی سوری اپوزیسیون و انقلابیها بود. این فعالیتها باعث هیچ مخالفتی از طرف آمریکا و یا دیگر متحدین غربی ترکیه نگردید تا اینکه داعش در سوریه نیرومند گردید. ولی، کشورهای عرب خلیج فارس به رهبری عربستان سعودی، اخوان را تهدیدی وجودی برای رژیمهای سلطنتی خود می بینند. عربستان سعودی و امارات متحده عربی، ترکیه و قطر را مسئول به قدرت رساندن اخوان المسلمین در سوریه دانستند. عربستان سعودی و امارات متحده عربی، کودتا در مصر را تامین مالی کردند. در عوض، ترکیه هم به هزاران عضو اخوان که از مصر فرار می کردند، خوش آمد گفت. گرچه تعداد دقیق آنها مشخص نیست، ولی حدود 5000 عضو اخوان المسلمین به ترکیه رفته بودند. این افراد با تاسیس چهار کانال تلویزیونی در ترکیه درگیر جنگ تبلیغاتی علیه مصر و کشورهای عرب خلیج فارس گردیدند. زمانی که قطر در سال 2014 تحت فشار از جانب همسایگان خود، هفت نفر از رهبران نهضت را اخراج کرد، ترکیه مجددا درهای خود را به روی آنها باز کرد.

همچنین باید به یاد داشته باشیم که روابط آمریکا با اخوان المسلمین به دهه ها قبل بازمی گردد. این دیگر یک موضوع محرمانه نیست که اخوان المسلمین قول داده بود که به تمام قراردادهای بین المللی که قاهره حتی قبل از برکناری مبارک از قدرت در سال 2011 متعهد شده بود، پایبند بماند. بااین حال، سیاست خارجی ترامپ نشان دهنده یک تغییر اساسی در جهت گیری های سنتی واشنگتن است. پشتیبانی از محور سعودی - مصر علیه ایران جنبه مهمی از این استراتژی جدید است. بنابراین حالا اگر آمریکا اخوان المسلمین را محکوم کرد، ترکیه چه کاری می تواند بکند؟ آیا ترکیه می تواند همانطورکه یوسف ندا سخنگوی اخوان زمانی گفت «امید همه جهان اسلام» باقی بماند؟ ترکیه بدون شک اعتراض پر سر و صدایی خواهد کرد، ولی برای آنکارا، استفاده از این نهضت به عنوان ابزاری از قدرت نرم بسیار مشکلتر خواهد شد. دولت ترکیه در برخورد با این موضوع می تواند عمل گرایی را انتخاب کند. این موضوع به اندازه کافی باعث ضرر و زیان در سیاست خارجی کشور شده است.

اینطور که معلوم است، ترکیه تا اینجا، به خاطر پشتیبانی از اخوان المسلمین، مقدار قابل توجهی از قدرت و نفوذ خود را در مردم خاورمیانه و شمال آفریقا از دست داده است. گروههای مختلفی را از خود رنجانده است، مثل مردم عراق، به علت پناه دادن به طارق الهاشمی، اخوانی که معاون رئیس جمهور سابق آن کشور بود یا سازمان فتح فلسطین که در اختلافات بین الفلسطینی، به علت پشتیبانی واضح ترکیه از حماس، رنجیده است یا رنجش بخش سکولار تونس، به علت کمکهای بی شرط به النهضه، یا رنجش لیبیایی های طرفدار ژنرال خلیفه حفتر [2] به علت پشتیبانی ترکیه از نیروهای اسلامی در طرابلس، و یا رنجش سودانیهایی که خواهان دیدن خلع بشیر از قدرت بودند.

 

[1]- نوعی بزرگ جلوه دادن و بیش از حد مهم جلوه دادن تصمیمات دولت آمریکا نیز در این خطوط ملاحظه می شود. یعنی راهبردی که همواره از آن علیه ایران نیز استفاده شده است.

[2]- حفتر و سیسی دو مهره مهم عربستان سعودی در کنترل شمال آفریقا هستند و تضعیف مخالفان آنها عملاً باعث تقویت عربستان در سطح منطقه خواهد شد. به دلیل همین نوع توصیه های نویسنده است که در ابتدای مقاله، گوشزد کردیم جهت گیری خاصی در این مقاله دیده می شود.

مرتبط‌ها

احمد دستمالچیان، کاردار پیشین ایران در عربستان

فادی جونی فعال فضای مجازی درباره آمار متبلایان به کرونا

آیا حملات اخیر آمریکا به عراق، غیر عادی و غیرقابل پیش‌بینی بود؟

دلیل اصلی کاهش مشارکت در  انتخابات مشکلات معیشتی بود نه کرونا

کاهش قیمت نفت بیشتر از همه ضرر عربستان و روسیه است نه ایران

توسعه‌طلبی‌های «اِسپارت خلیج فارس»