دیدبان؛ شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از مهمترین ارکان مشورتی جمهوری اسلامی است [1]، که با حضور اشخاص حقیقی و حقوقی مختلفی تشکیل می گردد اما در ماهای اخیر و پس از انتخاب پر حاشیه دبیر آن [2] برگزاری جلسات این نهاد با مشکل رو به رو شده است. عمده حرف و حدیثها پس از اظهارات رحیم پور ازغدی پیرامون رفتار دوگانه رئیس جمهور در موضوع فیلترینگ تلگرام آغاز شد [3]. پس از آن اخبار واصله حاکی از بی توجهی و عدم حضور رئیس جمهور- به عنوان رئیس- در جلسات این شورا بود[4]. در بهمن ماه 97 حسن روحانی در دیدار با کارکنان و مدیران وزارت ارتباطات به بیان سخنان ضد و نقیض در موضوع فیلترینگ و حجاب پرداخت [5].

در جلسه بعدی شورای عالی انقلاب فرهنگی تعدادی از اعضا از جمله عزت الله ضرغامی لب به انتقاد از آن سخنان گشودند [6]. از اینجای ماجرا به بعد چند روایت مختلف از درگیری لفظی روحانی و ضرغامی نقل شده که جز تفاوت در الفاظ تفاوت چندانی ندارند اما قسمت مشترک آنها ترک جلسه از سوی حسن روحانی و تهدید به عدم حضور در جلسات بعدی در صورت حضور ضرغامی بوده است [7].

پس از آن اخبار ضد و نقیض پیرامون این درگیری در فضا مجازی منتشر شد. سپس برخی خبرگزاریها مدعی شدند رهبر معظم انقلاب ضرغامی و رحیم پور ازغدی را از حضور در جلسات این شورا نهی کرده اند ولی اندکی بعد این خبر قویاً تکذیب شد [8]. اما همچنان برگزاری این جلسه بدون حضور عزت الله ضرغامی و رحیم پور ازغدی نیاز به بررسی بیشتر دارد که می توان در این باره اهداف زیر را محتمل دانست.

1) شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از سنگرهای جدی برای مقابله با تهاجم فرهنگی غرب است و به همین دلیل همخوانی چندانی با سیاستها و رویکرد فرهنگی دولت حسن روحانی ندارد که نمونه بارز آن را می توان در بحث سند 2030 و ایستادگی اعضای شورا در برابر عملیاتی شدن آن مشاهده کرد. می توان احتمال داد که رئیس جمهور بیش از هر چیز به دنبال بهانه ای برای ایجاد اختلال در فرآیند سیاست گذاری فرهنگی کشور بوده است و انتقادات رئیس اسبق صدا و سیما تنها دست آویزی برای رسیدن به این هدف قرار گرفته تا او بتواند با این ابزار مدتی از پاسخگویی به اقدامات خلاف قانون خود در زمینه های فرهنگی آسوده باشد خصوصا در دورانی که بیشتر انرژی دولت او بر روی تلاش برای تصویب لایحه FATF متمرکز شده بود.

2) احتمال دیگر که شاید اولین و ساده ترین احتمالی است که به ذهن هر شنونده ای خواهد رسید عدم سعه صدر و انتقاد ناپذیر بودن رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ست این سخن اگرچه صحیح و درست است اما حسن روحانی و تیم مشاوره دهنده به وی آنقدر باهوش هستند که بدانند این نحو از برخورد با منتقدینی که هریک دارای وزن خاص خود هستند آن هم در عصر رسانه به راحتی موجب تخریب ژست زنده باد مخالف من رئیس دولت خواهد بود اگرچه امکان دارد این رفتار حسن روحانی ناشی از یک عصبانیت ناگهانی و طبیعی بوده باشد اما این امکان نیز وجود دارد که وی با این کار تلاش کرده معدود افرادی رفتارهای دوگانه و متناقض وی را در خارج از جلسه برای مردم افشاء می کنند به نوعی از حضور در این جلسات منع کند چرا که هزینه این رفتار خود را به مراتب کمتر از ادامه تبیین تناقضات رفتاری خود در سطح جامعه تخمین زده است. از این گذشته او بارها به طور خاص از سوی رحیم پور ازغدی در جلسه به چالش کشیده شده و انحراف و ضعف بنیه فکری اش برای اعضای حاضر در جلسه که همه از مدیران عالی رتبه کشوری بوده اند روشن شده است. اما این بار کسی که آخرین قطرات شراب تلخ انتقاد را در کاسه صبر حسن روحانی چکانده و موجب سر ریز شدن آن گشته ضرغامی بوده و روحانی نیز در اقدامی عجیب علاوه بر او و البته چند روز بعد افراد دیگر را نیز از حضور در جلسه منع کرده است.

3) این نکته که می تواند به نوعی مکمل دو نکته قبل باشد آن است که حسن روحانی خواهان اثرگذاری حداکثری بر اعضای شورا برای جلب حمایت آنان از خط مشی فرهنگی دولت است و در فرآیند این اثرگذاری رحیم پور ازغدی و ضرغامی را مزاحم می دانسته چرا که این دو با منطق و استدلالات مستحکم خود قدرت زیادی بر جلب آرای خاکستری در مصوبات شورا داشته اند.

4) فرضیه دیگر آن است که این درگیری یک درگیری معمول و ساده بوده اما ضرغامی به نوعی تلاش کرده تا آن را تبدیل به یک تشنج جدی نماید و رسانه های اصولگرا نیز آن ر ا برجسته کرده اند تا ضرغامی را برای انتخابات 1400 در مرکز توجه قرار دهند این فرضیه اگرچه می تواند تا حدودی درست باشد اما چند نکته صحت آن را زیر سوال خواهد برد اولاً آن که نیت ضرغامی از بیان این انتقادات هرچه که باشد رفتار روحانی در برابر این انتقاد زشت و به دور از شعارهای اوست. نکته دیگر آن که حتی اگر ضرغامی چنین نیتی داشته در رابطه با افرادی همچون حسن رحیم پور ازغدی از دایره درگیری های انتخاباتی خارج اند.

در پایان باید به دو مسئله توجه کرد یکی تلاش رسانه های نزدیک به دولت برای منتسب کردن این عدم حضور به دستور رهبری که صراحتا تکذیب شد. علاوه بر این نباید از مقاصد پشت پرده نمایش جناب رئیس جمهور غافل بود.

نویسنده: رسول مختاریان؛ کارشناس جامعه شناسی سیاسی

[1] http://book-khamenei.ir/index.aspx?pageid=128&newsview=92

[2] https://www.mashreghnews.ir/news/925104/

[3] https://www.aparat.com/

[4] https://www.mashreghnews.ir/news/915116/

[5] https://www.alef.ir/news/3971103211.html

[6] http://www.ion.ir/news/445913/

[7] https://www.mashreghnews.ir/news/919030

[8] https://www.khabaronline.ir/news/1250423