دیدبان؛ دولت آمریکا در تاریخ 8 آوریل 2019، در اقدامی بی‌سابقه با صدور یک اعلامیه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به فهرست سازمان‌های تروریستی خود اضافه کرد. این اولین بار است که دولت ایالات متحده، نیروی نظامی رسمی دولت دیگری را تروریستی اعلام می‌کند. این اقدام آمریکا حاکی از قصد ترامپ برای افزایش فشار‌های سیاسی و اقتصادی بر ایران است و بدون شک عواقبی را برای دو طرف در پی دارد. بسیاری از تحلیل‌گران انگیزه ترامپ از تحریم سپاه را خوش رقصی برای نتانیاهو، در آستانه انتخابات رژیم صهیونیستی دانسته‌اند و عده‌ای هم به اعتقاد ترامپ درباره‌ی ناکارآمد بودن روش‌های دیپلماتیک در برخورد با ایران اشاره کرده‌اند.
انگیزه آمریکا در صدور این اعلامیه هر چه باشد نمیتوان از عواقب آن گریخت و این تصمیم قطعاً نتایج زیانباری برای آمریکا در پی‌خواهد داشت. سپاه پاسداران یکی از نهاد‌های مهم نظام جمهوری اسلامی است که بنا بر مقتضیات، نقش قابل توجهی در اقتصاد ایران بازی می‌کند. احتمالاً یکی از انگیزه‌های ترامپ نیز از این عمل، افزایش فشار اقتصادی بر ایران بوده است. خبرگزاری فرانسه در این باره نوشت: اضافه کردن سپاه به لیست گروههای تروریستی دولت آمریکا باعث می شود سازمان‌ها، شرکتها و شهروندان آمریکایی از هر گونه تعامل با این مجموعه منع شوند (1).
بر اساس این اعلامیه، هر شرکت یا بنگاه اقتصادی خارجی یا داخلی که کوچک‌ترین تعاملی با سپاه داشته باشد توسط آمریکا تحریم خواهد شد. قطعاً تحریم نیروی نظامی رسمی یک دولت آن هم در این سطح همه راه‌های تعامل دیپلماتیک با آن دولت را خواهد بست و این برخلاف سیاست چندین ساله‌ی آمریکایی‌ها مبتنی بر حفظ راه‌های مذاکره همزمان با فشار سیاسی و اقتصادی بر مخالفین بوده است. بسته شدن راه مذاکره با ایران عواقب خطرناکی را برای آمریکا خواهد داشت. حضور موفق ایران در حوادث سوریه ثابت کرد که مسائل منطقه بدون حضور ایران غیر قابل حل نیست و هیچ مذاکره‌ای بدون حضور ایران در منطقه به نتیجه نخواهد رسید. ظاهراً تعدادی از مقامات آمریکایی نیز متوجه این امر بوده‌اند. وال استریت ژورنال در این باره می‌نویسد:
جان بولتون، مشاور امنیت ملی و مایک پامپئو، وزیر خارجه (آمریکا) از حامیان جدی این اقدام هستند؛ اما مقامات وزارت دفاع شامل ژنرال جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح نگران هستند که این گام منجر به عکس‌العمل شدید علیه نیروهای آمریکایی در منطقه شود؛ بدون آنکه آسیب موردنظر به اقتصاد ایران وارد شود (2).
مخالفان در دولت آمریکا می‌گویند، این اقدام نه تنها تأثیر چندانی در تضعیف ایران و بخش‌های مهم اقتصاد آن نخواهد داشت، بلکه برای دشمنان واشنگتن الگویی می‌شود تا چنین برچسب‌هایی را به عناصر مختلف نیروهای مسلح ایالات متحده بزنند (3). روزنامه وال استریت ژورنال همچنین نوشت، ارتش آمریکا و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) درباره تأثیرگذاری این اقدام تردید دارند. به نوشته این روزنامه، پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا) و سیا از تأثیرات منفی این اقدام بر نیروهای ارتش آمریکا مستقر در مناطق مختلف خاورمیانه نگران هستند (4).
قطع شدن راه مذاکره میان ایران و آمریکا میتواند تأثیر زیادی بر حضور نیروهای آمریکایی در منطقه بگذارد. تروریستی اعلام کردن سپاه توسط دولت آمریکا به این معناست که نیروهای آمریکایی در منطقه موظف به مقابله مستقیم با نیروهای سپاه پاسداران هستند و این امر با توجه به موقعیت تضعیف شده‌ی آمریکا در منطقه بعید به نظر می‌رسد. سزلشگر باقری، در واکنش به این اقدام اعلام کرد: نظام مقدس و مقتدر جمهوری اسلامی ایران در برابر این تصمیم نابخردانه سکوت نمیکند و متقابلا نیروهای ارتش آمریکا در منطقۀ جنوب غرب آسیا موسوم به سنت‌کام را تروریست قلمداد کرده و اگر دست از پا خطا کنند با آنها برخورد قاطع خواهیم کرد (5). سرلشکر "محمد علی جعفری" فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز با هشدار نسبت به عواقب و پیامدهای قرار دادن نام سپاه در لیست گروه های تروریستی تاکید کرد: در چنین صورتی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران نیز نیروهای آمریکایی حاضر در منطقه را در حکم نیروهای تروریستی مشابه داعش تصور کرده و متناسب با آن برخورد خواهند کرد (6).
این موضع گیری قاطع رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حاکی از آمادگی جدی نیروهای مسلح ایران برای مقابله با نیروهای آمریکایی است و بی‌شک این موضوع، حضور نیروهای آمریکایی در منطقه را مشکل خواهد ساخت.
تعدادی از کشورهای منطقه نیز با آگاهی از عواقب مذکور از این اقدام آمریکا تبری جسته‌اند. محمد بن عبد الرحمن آل ثانی معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر در سفر اخیر خود به ترکیه، در کنفرانسی خبری با همتای ترکیه‌ای خود مولود چاووش اوغلو به اعلام موضع درباره اقدام آمریکا علیه سپاه پرداخت. بر اساس گزارش اسپوتنیک، محمد بن عبد الرحمن گفت: اختلافات میان کشورهای باید با گفت‌وگو حل شود؛ ایران کشوری است که وضعیت منطقه‌ای و جغرافیایی خود را دارد و (این وضعیت) می‌طلبد که ما به عنوان کشورهای همسایه ملاحظات مختلف درباره آن را در نظر بگیریم خواه با سیاست‌هایش موافق باشیم یا مخالف (6). چاووش اوغلو نیز در این کنفرانس اعلام کرد: ایالات متحده آمریکا این تصمیم را گرفته و تصمیمی یکجانبه در راستای تحریم‌ها و فشارها علیه ایران است. ما گفته‌ایم و تکرار می‌کنیم که این تصمیم از واشنگتن صادر شده و نمیتوان آن را تعمیم داد (7). سید شفقت حسین شیرازی معاون امور خارجی دبیرکل مجلس وحدت مسلمین پاکستان نیز در واکنش به تروریست قرار دادن سپاه پاسداران توسط واشنگتن گفت: اقدامات ناجوانمردانه آمریکا علیه ایران هیچ حد و مرزی ندارد اما کشورهای اسلامی نباید در این زمینه سکوت کنند (8).
مخالفت با سیاست‌های آمریکا در قبال ایران به کشورهای منطقه محدود نمی‌شود. رسانه‌های کشورهای مختلفی از قبیل آلمان نیز در مقابل این سیاست‌ها واکنش نشان دادند. روزنامه "تاگس اشپیگل" با اشاره به مطرح بودن بیش از یک دهه موضوع تروریستی خواندن سپاه در آمریکا و اعلام آن توسط دونالد ترامپ می‌نویسد: ترامپ درست یک روز قبل از انتخابات پارلمانی در سرزمین های اشغالی سپاه پاسداران را در گروه تروریستی خود قرار داد و شاید می خواست برای دوست خود یعنی نخست وزیر رژیم صهیونیستی یک کار خوشایند انجام دهد. با این حال ترامپ باید بداند که اگر تمام درخواستهای نتانیاهو اجرایی شود خاورمیانه امن تر نمی شود. روزنامه "تاگس سایتونگ" آلمان نیز در تحلیلی نوشت: ترامپ با این اقدام در نهایت به نیروهای خود در منطقه آسیب می رساند (9).
این موضع گیری‌ها نشانه عدم همراهی تعدادی زیادی از متحدان آمریکا با بیانیه اخیر این دولت است و میتواند افتراقی جدی میان سیاست‌های اروپا و آمریکا در قبال ایران ایجاد کند و منتهی به جدایی‌های بیشتری در سیاست خارجی آمریکا و اروپا شود.
به نظر می‌رسد با توجه به دلایل بالا، ترامپ در اهداف خود از تروریستی اعلام کردن سپاه ناکام خواهد ماند و این تحریم حتی به اندازه تحریم‌های پیشین آمریکا در قبال ایران نیز تأثیرگذار نخواهد بود. روزنامه تایم در این باره می‌نویسد: قرار دادن یک سازمان خارجی در فهرست تروریستی آمریکا به ندرت به نگرانی برای فضای عمومی در این کشور بدل می‌شود. اما بیانیه ۸ آوریل دولت دونالد ترامپ در رابطه با قرار دادن نام سپاه پاسداران انقلاب‌اسلامی ایران از سوی وزارت‌خارجه در فهرست گروههای تروریستی که به گفته وی نشانه‌ای از افزایش فشار بر ایران خواهد بود با انتشار بیانیه دیگری از سوی شخص ترامپ تکمیل شد. دولت ترامپ این اقدام را یک ابزار سیاسی کارآمد بی‌سابقه و زیان‌آور برای ایران توصیف کرده است. فلسفه قرار گرفتن در فهرست تروریستی وزارت‌خارجه باید غیرسیاسی و پیشگیرانه باشد حال آنکه تروریستی نام نهادن سپاه سیاسی و تنبیهی است. این اقدام را می‌توان نشانه تداوم تصمیمات سیاست‌خارجی توسط ترامپ دانست که اغلب برای ایجاد توهم اقدام قاطع به‌جای پیشرفت واقعی هستند (10).
اعلامیه 8 آوریل دولت آمریکا ثابت کرد که رویکرد این دولت در قبال ایران همواره خصمانه بوده است. این اعلامیه باعث شد که گروههای مختلف در ایران نسبت به این اقدام واکنش نشان دهند و اکثر اقشار در جامعه ایران بیش از پیش به عهد‌شکنی آمریکا پی‌ببرند که این میتواند بن‌بستی جدی برای آمریکا در روابطش با ایران باشد.
نویسنده: میلاد غلامی؛ کارشناس تحولات سیاسی
1- https://www.tabnak.ir/fa/news/889660/
2- https://www.tabnak.ir/fa/news/889660/
3- https://www.tabnak.ir/fa/news/889660/
4- https://www.tabnak.ir/fa/news/889660/
5- https://fa.euronews.com/2019/04/09/
6- https://www.farsnews.com/news/13980121000456/
7- https://www.farsnews.com/news/13980121000456/
8- https://www.farsnews.com/news/13980121000228/
9- https://ir.sputniknews.com/world/201904104636591-
10- https://www.khabaronline.ir/news/1249128/