دیدبان: با اعلام رسمی نظر شورای نگهبان؛ عملا آرایش نهایی انتخابات یازدهمین دوره ی ریاست جمهوری رقم خورد و طیف ها و نامزدها مشخص شدند. از این رو تحلیل ها و گمانه زنی ها دایره ی محدودتری گرفته و به واقعیت نزدیک تر شدند.از جمله شخصیت هایی که باید در مورد او لایه های مختلفی را در مورد تحلیل قرار داد و صفحات مختلفی از شخصیت او را ورق زد؛ حسن روحانی است. در تحلیل این گزینه ی انتخابات ریاست جمهوری دوره ی یازدهم باید به سه لایه از ابعاد شخصیتی حسن روحانی اشاره داشت. البته با ذکر این نکته که حسن روحانی نیز مانند همه ی مدیران نظام دارای نقاط قوت و ضعف مختلف و متعدد می باشد که تلاش شده تا در این تحلیل نگاهی جامع رعایت شود.

1 - بیوگرافی

دکتر حسن فریدونی روحانی متولد 1327 شهر سمنان می باشد. وی دارای تحصیلات حوزوی و دانشگاهی بوده همچنین در سال های قبل و بعد از انقلاب اسلامی نیز دارای سوابق مبازاتی می باشد.

تحصیلات دانشگاهی وی به ترتیب در مقاطع کارشناسی در رشته ی حقوق قضایی از دانشگاه تهران و سپس مقطع کارشناسی ارشد را در رشته ی حقوق عمومی و مدرک دکترای حقوق اساسی را از دانشگاه گلاسکو دریافت نموده است.

در سطح تحصیلات حوزوی نیز دروس خارج فقه و اصول را در محضر اساتیدی چون آیات عظام سید محمد محقق داماد، شیخ مرتضی حائری و سید محمدرضا گلپایگانی و سطوح عالی را نیز با اساتیدی چون آیات عظام سلطانی(ره)، فاضل لنکرانی (ره) و شیخ محمد شاه‌آبادی گذرانده است. وی همچنین داری مؤلفاتی در حوزه های مختلف می باشد که در جدول زیر به صورت اختصار بیان می شود.

دکتر حسن روحانی به نظر برخی از سیاسیون در میان چهره های سیاسی و جناح هایی سیاسی به عنوان چهره ای میانه رو در میان دو جناح دیگر محسوب می شود. به گونه ای که مورد احترام هر دو جناح سیاسی بوده و همچنین دارای رابطه و مناسبات خوبی با دولت های مختلف جمهوری اسلامی ایران تا دولت نهم می باشد.

حسن روحانی با اینکه عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز به عنوان پایگاه سنتی اصول گرایان می باشد در دولت هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی از چهره های نزدیک به رئیس دو دولت محسوب می شد. روسای جمهوری که بی شک بزرگترین منتقدان آنها را طیف اصول گریان تشکیل می دادند. این نزدیکی در سطحی بود که توانست به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی انتخاب شده و در بازه ای سرنوشت ساز؛ مهمترین و سنگین ترین پرونده ی چند بعدی هسته ای را بر عهده بگیرد. وی در کتاب خاطرات خود به اجماع مسئولین نظام در مورد مسئولیتش درباره ی پرونده ی هسته ای اشاره دارد. ( من با تصمیم جلسه ی سران نظام و مسئولین عالی رتبه، با حکم رئیس جمهور و باتأکید مقام معظم رهبری، از 14 مهرماه سال 1382، مسئولیت مستقیم تیم مذاکره کننده ی هسته ای ایران را بر عهده گرفتم؛ 678 روز به همراه همکاران پر تلاشم کوشیدم تا خطر را از میهن اسلامی دور کنم و حافظ دستاوردهای بزرگ در زمینه فناوری هسته ای باشم...)

طیف فکری حسن روحانی به هاشمی رفسنجانی بسیار نزدیک است و تقریبا می توان گفت وی گزینه ی مطلوبی از سوی هاشمی برای تصدی مسولیت ها می باشد. این نزدیکی در موضع گیری ها داخلی و خارجی، تقبل مسئولیت ها به صراحت قابلیت رصد کردن دارد. حضور فرزندان آیت الله هاشمی رفسنجانی از ابتدای اعلام حضور روحانی در رقابت های انتخاباتی در کنار او و همچنین حضور برخی از یاران نزدیک دولت آیت الله هاشمی رفسنجانی نظیر یونسی، نعمت زاده و ترکان در ستاد روحانی، نشان از نزدیکی طیف فکری این دو شخصیت دارد. همچنین بعد از ثبت نام آیت الله هاشمی رفسنجانی روحانی اعلام کرد که در صورت حضور هاشمی تا انتهای رقابت های انتخاباتی حاضر است به نفع وی از رقابت ها کنار بکشد. دفاع حسن روحانی از هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی در برنامه های انتخاباتی که از صدا و سیما پخش می شد نیز خود دلیلی واضح بر ادعای قرابت فکری این دو است.

3 - سوابق و رویکردهای مدیریتی

به طور کلی سوابق و رویکردهای مدیریتی حسن روحانی را می توان به سه دوره ی مشخص تقسیم کرد.

3.1. قبل از دبیری شورای عالی امنیت ملی

حسن روحانی قبل از دبیری شورای عالی امنیت ملی در عرصه ی نمایندگی فعالیت داشت. وی در دو دوره توانست به عنوان نائب رئیس مجلس انتخاب شده و فعالیت خود را در زمینه پی بگیرد. در این دوره به غیر از مسئولیت نمایندگی مجلس، مسئولیت پدافند غیرعامل نیز بر عهده ی وی بوده است.

روحانی در مجلس عضو کمیسیون دفاع و سیاست خارجی مجلس بوده و با فرمانده عالی جنگ یعنی آیت الله هاشمی رفسنجانی، روابط خوبی داشت و به نوعی به عنوان نفر دوم در امور به آیت الله هاشمی رفسنجانی کمک می کرد.

در این دوره مدیریت وی بیشتر در همراهی با آیت الله هاشمی رفسنجانی و از سنخ امور امنیتی و دفاعی بوده است. در مورد جزئیات مدیریت وی در این دوره منبعی در دست نیست. اما بعد از برکناری موسوی خوئینی ها از ریاست مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام وی به ریاست آنجا انتخاب شد که به طور کلی اهداف و رویکردها در این مرکز بعد از ریاست و صدرات روحانی تغییر کلی کرد. علوی تبار از اصلاح طلبان حاضر در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در مورد کیفیت مدیریت حسن روحانی می گوید: "پس از حضور آقای روحانی در مرکز، فعالیت آنها (معاونت های خوئینی ها) نیز متوقف شد، نه از نظر صوری بلکه از نظر محتوایی و جریان و برنامه ریزان همه چیز تغییر کرد. آقای روحانی وقتی آمد سه گام برداشت. یکی اینکه جلوی رابطه ما با دانشگاهی ها را گرفت. در گام دوم برخی پروژه ها را حذف کرد در حوزه اجتماعی پروژه ای که درباره فقر ونابرابری بود حذف کرد..."

3.2. دبیری شورای عالی امنیت ملی

شاید مشهورترین سابقه ی مدیریتی حسن روحانی که در نزد افکار عمومی هم سابقه ی بیشتری دارد؛ مسئولیت دبیری شورای عالی امنیت ملی باشد. روحانی از ابتدای تأسیس این نهاد، بعد از بازنگری در قانون ساسی 1358، به عنوان اولین دبیر این شورا از سوی هاشمی رفسنجانی انتخاب شد. انتخابی که از سوی خاتمی تأیید شده و ادامه یافت و به این ترتیب روحانی در دو دولت سازندگی و اصلاحات برای 16 سال به عنوان دبیر شورا فعالیت داشت. اما از سال 1382 که همزمان با هجمه ی جبهه ی استکبار علیه برنامه های صلح آمیز هسته ای ایران اوج گرفت، او به عنوان سر تیم مذاکره کننده ی طرف ایرانی انتخاب شد. خود وی در مورد نحوه ی و کیفیت انتخاب به این جایگاه را در کتاب خاطرات خود این گونه بیان کرده که: " من با تصمیم جلسه ی سران نظام و مسئولین عالی رتبه، با حکم رئیس جمهور و باتأکید مقام معظم رهبری، از 14 مهرماه سال 1382، مسئولیت مستقیم تیم مذاکره کننده ی هسته ای ایران را بر عهده گرفتم؛ 678 روز به همراه همکاران پر تلاشم کوشیدم تا خطر را از میهن اسلامی دور کنم و حافظ دستاوردهای بزرگ در زمینه فناوری هسته ای باشم..." (3)

هر چند در مورد نحوه ی مدیریت و همچنین در مورد روند مذاکرات شکل گرفته در دوران مسئولیت وی موافقان و مخالفان بسیار وجود دارد اما آنچه که مشخص است آن است که در این دوره ایران تلاش کرد با دادن امتیازاتی به غرب به ایجاد فضایی آرام کمک کند تا از قبل آن امتیازاتی از غرب بگیرد که این روند در مواردی منجر به تعلیق کامل فعالیت های هسته ای ایران و به نوعی گستاخ شدن غرب در گرفتن امتیاز از ایران شد. به عبارت دیگر هیچ مابه ازاء مشخص و معلوم و قابل قبولی در خصوص همه امتیازاتی که ایران ارائه می کرده و اقداماتی که انجام می داده دریافت نکرده است.

این در حالیست که مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان یزد به صراحت اعلام کردند که مسیر گذشته غلط بوده و شخصا برای اصلاح این روند ورود کرده اند.

به عقیده منتقدان روش اصلاح طلبان در مذاکرات هسته ای؛ نظام اسلامی تا کنون هر پیشرفتی بدست آورده صرفا در سایه مقاومت بوده است واین نگاه که اساسا غربی ها با عقب نشینی ما، راضی شوند تجربه شکست خورده است. ایران در آن برهه از مذاکرات به موازات دنبال کردن مذاکرات سیاسی، در عرصه فنی عقب نشینی مداوم داشت، به گونه ای که در نهایت هیچ موضوعی برای چانه زنی و مذاکره باقی نماند و به این مرحله رسید که باید مثل لیبی کلیه تاسیسات هسته ای خود را یا تخریب و یا به خارج از کشور منتقل کند و در عین حال هیچ مابه ازائی نیز جز باقی ماندن اقدامات خصمانه علیه ایران دریافت نکرد.

3.3. بعد از دبیری شورای عالی امنیت ملی

روحانی از کنار گذاشته شدن از سمت دبیری شورای عالی امنیت ملی، به عنوان نماینده ی مقام معظم رهبری در این شورا به ادامه ی فعالیت پرداخت. همچنین وی به عنوان منصوب مقام معظم رهبری در دور جدید تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام حضور یافته است و به این واسطه به عنوان رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شده است. و در انتخابات یازدهمین دوره ی ریاست جمهوری به عنوان یکی از کاندیداها حضور یافتند.

4 - جامعه شناسی آراء

به طور کلی حسن روحانی به دلیل گرایش دو وجهی که در گرایش های سیاسی اتخاذ کرده باعث شده تا به عنوان یک فرد اصول گرا یا اصلاح طلب در بین دو جناح سیاسی کشور شناخته نشود و به نوعی با سایر ویژگی های شخصیتی که از خود نشان داده تلاش کرده تا پایگاه و سبد آرایی را برای خود دست و پا کند. وی در انتخابات اعلام کرده که حضورش مستقل است.

شاید بتوان بخشی از فضای نخبگانی جامعه را متمایل به روحانی دانست و از طرف دیگر افراد میانه از دو جناح نیز به این شخصیت متمایل باشند. روحانی همچنین می تواند بخشی از آراء اصلاح طلبان را به خود جلب نماید. اما با حضور رقیبی همچون محمدرضا عارف که به نوعی به عنوان نماینده ی اصلی جریان اصلاح طلبی محسوب می شود؛ بعید است که آرای بدنه ی اصلاح طلبی به سوی وی سرازیر شود.

جمع بندی

حسن روحانی شخصیتی دو لایه است. از یک طرف تلاش می کند خود را مستقل نشان دهد و از طرف دیگر افرادی جناح اصلاح طلبان در کنار وی حضور دارند. اصلاح طلبان وی را جزو اردوگاه خود نمی دانند اما وی تلاش می کند تا از خود تصویری مبانه رو نشان دهد.

روحانی با توجه به سوابق تحصیلی که در آمریکا دارد تلاش دارد تا چهره ای آکادمیک از خود نشان دهد، تلاش که در برنامه های تلبیغات تلویزیونی وی مشهود است از طرف دیگر وی تلاش دارد تا از دوران مسئولیت خود در شورای عالی امنیت ملی دفاع کند و نوسانات اقتصادی کنونی را نتیجه ی عدم مدیریت صحیح و اشتباه در روند مذاکرات جلوه دهد. وی بیشتربه دنبال تطهیر خود است. اما با توجه به جامعه شناسی آراء حسن روحانی و شخصیتی که وی در سوابق مدیریتی خود نشان داده شانس وی در پیروزی در انتخابات محتمل نیست.