معرفی احزاب اصلی آلمان

دیدبان؛ حزب در جمهوری آلمان جایگاه مهمی ‌دارد؛ چراکه این کشور قدرتمند اروپایی اگرچه دیرتر به جرگه کشورهای دموکراتیک پیوست، اما دموکراسی در این کشور پس از جنگ جهانی اول ریشه های استواری پیدا کرد. به‌جز دوره 12 ساله حکومت هیتلر در آلمان و دوران سیطره حزب چپ در آلمان شرقی، در سایر موارد سلطه نظامهای تک حزبی در این کشور وجود نداشته است. این نظام حزبی، جایگاه مهمی نیز در سیستم فدرال جمهوری آلمان دارد؛ یکی از کارکردهای دیوان قانون اساسی فدرال این کشور، بررسی اختلافات میان احزاب و خط مشی های آنها محسوب می شود (مؤمنی، 1389: 455).

احزاب در آلمان باید دارای ویژگیهای خاصی باشند و هر جنبش سیاسی را نمی توان به‌عنوان حزب تلقی کرد. بر اساس نظریه زیگموند نویمان کارشناس علوم سیاسی آلمانی، حزب، گروه یا جنبشی، سیاسی محسوب می شود که «اساسنامه یا برنامه حزب»، «ساختار حزبی» (یعنی بافت و ساختار سازمانی مشخص و صحیح) و «قصد به قدرت رسیدن» (یعنی هدف و آمادگی رسیدن به جایگاه سیاسی و تلاش در جهت حفظ آن) داشته باشد. همچنین طبق قانون احزاب آلمان که در سال 1967 میلادی به تصویب رسیده است، گروهی که می خواهند به‌عنوان حزب شناخته شوند، باید دارای یک اساسنامه باشند، ساختار صحیح و مشخص داشته باشند و در هر شش سال حداقل یک‌بار در انتخابات پارلمان آلمان یا در انتخابات ایالت فدرال شرکت کنند؛ یعنی تنها شرکت در انتخابات محلی برای شناخته شدن به‌عنوان حزب کافی نیست (یاست، 1376: 29-28).

در آلمان به‌صورت کلی شش حزب اصلی وجود دارد. این شش حزب، ابعاد مختلفی ازجمله تاریخچه شکل گیری مشخص، اهداف، سیاستها و برنامه هایی معین و نقش تعیین کننده ای در شرایط سیاسی کنونی آلمان دارند. در ادامه به بررسی هر یک از این احزاب و ابعاد آنها پرداخته می شود:

حزب دموکراتهای مسیحی

اتحادیه دموکرات مسیحی قدرتمندترین حزب در تاریخ بعد از جنگ آلمان محسوب می شود که از سال 1949 تا 1969 میلادی پیوسته حکومت را در اختیار داشته است. موفقیت اولیه حزب به دلیل خط مشی و ویژگیهای شخصیتی آدنائر بود که توانست در سایه همکاری و اتحاد با غرب، حاکمیت آلمان را از نو تجدید کند و اقتصاد را وارد مرحله جدیدی کند. در سال 1969 حزب سوسیال‌دموکرات با حزب دموکرات آزاد یک ائتلاف تشکیل داد و اتحادیه دموکرات مسیحی جایگاه مستحکم خود را از دست داد. در اوایل 1983 میلادی اتحادیه دموکرات مسیحی در آلمان غربی مجدداً به قدرت رسید و هلموت کهل به مقام صدراعظمی‌ دست‌یافت. این حزب همچنان قدرت را در دست داشت تا اینکه در انتخابات سال 1998 میلادی شکست خورد. در اوایل 2000 میلادی شوبل رهبر حزب بر اثر رسوایی مالی از سمت خود کناره گیری کرد و آنگلا مرکل جایگزین او شد. این حزب در ایالت بایرن فعالیت نمی کند و حزب سوسیال مسیحی [1] (CSU) بازوی محلی آن است که این دو در پارلمان «احزاب مسیحی» نامیده میشوند. در انتخابات سال 2005 میلادی اتحادیه توانست، مقام صدراعظمی را به دست آنگلا مرکل کسب کند. این حزب در اساسنامه خود فعالیت اقتصادی و رقابت آزاد را با برقراری عدالت اجتماعی پیوند زده و نظام اقتصاد اجتماعی بازار را به اجرا درآورده است. در سیاست خارجی، همبستگی با آمریکا، یکپارچگی سیاسی و اقتصادی اتحادیه اروپا و گسترش ناتو به شرق را موردتوجه قرار می دهد و به‌شدت با عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا مخالف است (مؤمنی، 1389: 474-473). این حزب هم‌اکنون 200 هزار عضو دارد و رهبر آن پس از آنگلا مرکل، آنگرت کارنبائر است [2].

حزب سوسیال‌دموکراتها

حزب سوسیال‌دموکرات آلمان (SPD) در تشکیل حکومتهای آلمان نقش اساسی داشته است. صدراعظمهایی نظیر ویلی برانت، هیلموت شمیت و گرهارد شرودر، از این حزب در رأس حکومت قرار داشته اند. رنگ سرخ پرچم این حزب، حکایت از ریشه های جنبش کارگری آن در نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم دارد. حزب سوسیال‌دموکرات آلمان تحت همین نام، در زمان وایمر در سال‌های دهه‌ی بیست قرن بیستم نیز وجود داشته است، اما این حزب همانند احزاب دیگر از طرف حزب ناسیونال سوسیالیستها به رهبری هیتلر ممنوع شد و‌ سرنوشت بسیاری از اعضای آن به زندان‌های وحشتناک انجامید. بعد از جنگ دوم جهانی، منازعات ایدئولوژیک درونی، این حزب را به بحران کشانید. این حزب در کنفرانس معروف «برنامه‌ی گودیسبرگ» که در شهر بن در سال ۱۹۵۹برگزار شد، از دیدگاه ایدئولوژیک، از یک حزب کارگری سوسیالیستی به یک حزب توده‌ای تغییر یافت [3]. این حزب هم‌اکنون 153 هزار عضو دارد و رهبر آن آندرا نالس هست [4]. برگ برنده این حزب، همواره سیاست اجتماعی‌اش بوده است که در آن از زیرساخت قوی اجتماعی دفاع می شود، هرچند این حزب در مواردی معتقد به قطع مزایای کسانی است که به دلیل بیکاری کمک‌های دولتی دریافت می کنند. این حزب بود که تعیین مزد حداقل را در سطح ملی آلمان مطرح نمود. به‌صورت کلی در این حزب، تأکید تازه‌ای بر روی عدالت اجتماعی و توزیع مالیات صورت می‌گیرد [5].

آلترناتیو (راستهای افراطی)

حزب دست راستی ناسیونالیست بدیل برای آلمان (AFD) چهار سال پیش با عروجش اهمیت پیدا کرد. اگرچه این حزب صرفاً پنج ماه پیش از انتخابات ۲۰۱۳ تأسیس شد، اما نزدیک بود به پارلمان آلمان (بوندستاگ) راه یابد. از آن به بعد این حزب کوشید در هر پارلمان ایالتی و انتخابات نواحی و پارلمان اروپایی از طریق بهبود آرایش انتخاباتی راه یابد. حزب بدیل برای آلمان اساساً از یک گروه دانشگاهیان مخالف اتحادیه اروپا به خاطر اعتراض علیه اتخاذ یک واحد پولی برای همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا تشکیل شد و به‌ویژه هنگامی ‌سر برآورد که انگلا مرکل تصمیم گرفت به دنبال بحران مالی اروپا در سال ۲۰۱۰ یونان را موردحمایت قرار دهد. اما مبارزه قدرت در سال ۲۰۱۵ به اخراج برند لوکه رهبر این حزب منجر شد که جایش را فراوکه پتری گرفت. پتری همراه با سایر چهره‌های مشهور این حزب به‌طور علنی‌تر طرح‌های ناسیونالیستی، ضد مهاجرت و ضد اسلامی را مطرح ساختند. این سیاستی بود که در جریان بحران مهاجرت در سال ۲۰۱۵ تا اندازه‌ای برای این حزب موفقیت به دست آورد. حزب بدیل برای آلمان می‌خواهد مرزهای اتحادیه اروپا مسدود گردد، در امتداد مرزهای ملی آلمان کنترل شدید هویت نافذ گردد، در خارج کمپ‌هایی برای جلوگیری از مهاجرانی برپا شود که می‌خواهند به آلمان بیایند. این حزب میخواهد هرکسی که درخواست پناهندگی سیاسی‌اش رد شده است، باید فوراً از آلمان اخراج گردد و خارجیان ازلحاظ مالی ترغیب گردند که به کشورهایشان برگردند. این حزب بر تقدم فرهنگ سنتی آلمان تأکید می نماید و این دیدگاه را رد میکند که اسلام بخشی از جامعه آلمان است. این حزب همچنان دیدگاهی را رد میکند که می‌گوید تغییر اقلیم ساخته دست انسان است و می‌خواهد گذار آلمان را به استفاده از منابع انرژی قابل‌تجدید به عقب برگرداند [6]. این حزب هم‌اکنون 92 هزار عضو دارد و رئیس آن یورگ مویتهن و الکساندر گالند هستند[7].

حزب دموکراتهای آزاد

حزب دموکراتهای آزاد در دسامبر سال 1948 میلادی در شهر هپن هایم تأسیس شد. طرفداران این حزب، افرادی با تحصیلات بالا هستند که اغلب درآمدهای زیادی دارند؛ ازجمله، دندانپزشکان، وکلا و برخی کارمندان دولت را شامل می شود. دلیل انتخاب این حزب، توسط این افراد، گرایش آنها به اقتصاد بازار آزاد است (یاست، 1376: 32).

سیاست‌ها و برنامه‌های حزب دموکرات آزاد بر محور آزادی‌های فردی و حقوق مدنی استوار است. کاهش میزان مالیات یکی از وعده‌های انتخاباتی این حزب است. دموکرات آزادها به‌طور سنتی از هواداران اروپایی متحد محسوب می‌شوند و خواهان گسترش و تعمیق مناسبات میان اعضای اتحادیه اروپا هستند. این حزب خواستار ایجاد تعادل بین امنیت و آزاد‌ی‌های فردی است و همچنین بر پایبندی و احترام به حقوق پایه‌ای و بنیان‌های دولت قانون‌مدار اصرار دارد. به باور آن‌ها، کنترل مؤثرتری بر فعالیت نیروهای امنیتی باید اعمال شود. حزب دموکرات آزاد درعین‌حال مخالف ذخیره کردن اطلاعات شهروندان بوده و معتقد است که کنترل ویدیویی نیز باید کاملاً مسئولانه صورت گیرد. حزب دموکرات آزاد همچنین خواستار بهبود شرایط برای کارفرمایان بوده و مایل است از قواعد ناظر بر زمان کار بکاهد. این حزب اعلام کرده است که از کسانی که مایل به راه‌اندازی شرکتی هستند و همچنین از شرکت‌های نوپا حمایت و پشتیبانی خواهد کرد. حزب دموکرات آزاد نیز برنامه‌های گسترده‌ای برای تخفیف مالیاتی در نظر دارد. بر اساس برنامه این حزب، قرار است ظرف دوره 4 ساله‌ی آتی، درمجموع 30 میلیارد یورو از فشار مالیاتی شهروندان کاسته شود [8]. این حزب هم‌اکنون 80 هزار عضو دارد و ریاست آن را کریستاین لیندر بر عهده دارد [9].

حزب سبزها

در سال 1976 میلادی حزب سبزها، جنبش جدیدی علیه ساخت نیروگاه اتمی ‌گورلبن تشکیل دادند و در انتخابات 1978 توانستند نزدیک به چهار درصد آرا را کسب کنند. در نخستین انتخابات سال 1990 این حزب هشت کرسی در ایالت بوندستاگ به دست آورد. این حزب در سیاست داخلی خواهان انحلال تدریجی ارتش آلمان و ایجاد یک نظام امنیت دسته‌جمعی غیرنظامی، افزایش مالیاتها برای سرمایه های کلان، مبارزه با بیکاری، تأمین سوخت از راههایی غیر از کاربرد انرژی هسته ای، حفظ محیط‌ زیست و تعدیل قانون پناهندگی به نفع خارجیان است. در سیاست خارجی خواهان کاهش رابطه آلمان با ناتو، ممنوعیت صدور تسلیحات آلمان به کشورهای جهان و تلاش برای استقرار صلح در مناطق بحرانی است (مؤمنی، 1389: 476-475). حزب سبزها در آلمان با ریاست «سیمونه پیتر» و «سم اوزدمیر» با رنگ سبز بوده و 67 هزار نفر عضو دارد. این حزب در انتخابات سراسری سال 2013 توانست با کسب 8.3 درصد از آراء 63 کرسی از 630 کرسی پارلمان را تصاحب کند [10].

حزب چپها

حزب چپ‌ها اگرچه در سال ۲۰۰۵ میلادی بنیان ‌گذاشته شد، اما تاریخ و سابقه‌ای به‌مراتب طولانی‌تر دارد، چراکه به‌گونه‌ای جانشین حزب اتحاد سوسیالیستی آلمان است؛ حزبی که تا فروریزی دیوار برلین در سال ۱۹۸۹ به شکلی دیکتاتوری حکومت آلمان شرقی سابق را در دست داشت. حزب چپ‌ها که در سال ۲۰۰۷ تأسیس شد، از احزاب چپ‌گرای گوناگون شکل‌گرفته است. این حزب در برخی از ایالات ‌شرقی آلمان نیز جزئی از دولت ائتلافی است و به‌این‌ترتیب نیز در سیاست‌گذاری‌ این ایالت‌ها نقش و سهم دارد. رأی‌دهندگان اصلی حزب چپ‌ها در ایالات جدید آلمان (در خاک آلمان شرقی سابق) زندگی می‌کنند و معمولاً به اقشار کارگری و کم‌درآمد تعلق دارند. این حزب در ایالات غربی آلمان بیشتر به‌عنوان «حزب معترض» زبانزد است و توانسته شماری از رأی‌دهندگان جوان را جذب کند. حزب چپ‌ها بزرگ‌ترین حزب اپوزیسیون در پارلمان کنونی آلمان محسوب می‌شود [11].

حزب چپ‌ها تنها حزب حاضر در پارلمان آلمان است که با مأموریت‌های نظامی ارتش این کشور در خارج مخالفت می‌ورزد. این حزب خواهان انحلال پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است. افزایش حداقل دستمزد در آلمان، تعیین سیاست‌هایی در مقابله با نظام سرمایه‌داری و افزایش مالیات برای افراد پردرآمد و ثروتمند ازجمله موضوعات موردتوجه این حزب چپ‌ها است. حزب چپ‌ها (Linke) با رنگ قرمز شناخته میشوند. این حزب حدود 69 هزار عضو دارد. رؤسای آن کاتیا کیپینگ و برند ریکسینگر هستند. این حزب در انتخابات سراسری ۲۰۱۳ توانست ۶/ ۸ درصد از آراء (۶۴ از ۶۳۰ کرسی) را کسب کند [12].

نویسنده: مهدی بهرامی؛ تحلیلگر مسائل سیاسی

مقالات

یاست، الیور. (1376)، تاریخچه احزاب سیاسی آلمان، به گزارش زهرا توکلی، ماهنامه رویدادها و تحلیلها، شماره 112، مرداد 1376، صص 33-28.

مؤمنی، آزاده. (1389)، جایگاه نظام قانونگذاری در جمهوری فدرال آلمان، فصلنامه سیاست خارجی، سال 24، شماره 2، تابستان 1389، صص 480-455.

[1] حزب سوسیال مسیحی در اغلب موارد با حزب دموکرات مسیحی ائتلاف کرده است و در کنار این حزب است که نقش ایفا میکند. این حزب در میان احزاب آلمان رده هفتم را دارد و 46 هزار عضو دارد. به دلیل همبستگی آن با دموکرات مسیحی و پایین بودن رتبه آن در این قسمت جزء احزاب اصلی آلمان نیامده است. ر.ک: