دیدبان؛ گزارش تحلیلی میزان بارندگی کشور در سال آبی جاری -از اول مهر ماه لغایت 27 بهمن 1397- نشان از رشد قابل توجه بارش‌ها نسبت به سال گذشته دارد. ارتفاع کل ریزش های جوی از اول ماه لغایت 27 بهمن ماه 1397 برابر با 183 میلیمتر است. بارندگی سال آبی جاری تاکنون نسبت به میانگین دوره‌های مشابه 50 سال اخیر (5/134میلیمتر) 36 درصد، نسبت به میانگین بارش 10 سال اخیر (1/117میلیمتر) 56 درصد و نسبت به بارش دوره مشابه سال آبی گذشته (8/54 میلیمتر) 233 درصد افزایش داشته است. تمامی گزارشات بارندگی سال آبی جاری، نوید بخش خبرهای خوش برای سراسر مردم ایران زمین می‌باشد.

بررسی میزان بارندگی استان های مختلف در سال آبی جاری

میانگین بارندگی تجمعی 31 استان کشور از ابتدای سال آبی جاری تا 27بهمن ماه 1397 بیش از 283میلیمتر است، این میزان بارندگی نسبت به میانگین بارندگی دوره مشابه سال گذشته 111 میلیمتر بیشتر است که 294 درصد افزایش داشته است. همچنین میانگین بارندگی تجمعی استانی کشور حاکی از افزایش 44 درصدی  بارش‌ها نسبت به میانگین بارش دراز مدت است.

در جداول زیر نتایج حاصل از گزارش‌های دفتر مطالعات پایه منابع ایران را برای استان‌های پر بارش و کم بارش سال آبی جاری، سال گذشته و متوسط دراز مدت ارائه می‌دهیم.

همان‌طور که در جداول 10 استان پر بارش سال آبی جاری مشاهده می‌کنید، تجمع بارش‌ها در مناطق غربی و جنوب غربی کشور است. طبق گزارشات دریافتی بیش از 43 درصد کل بارش‌های تجمعی 31 استان کشور مربوط به 7 استان غربی و جنوب غربی کشور است. این درحالی است که مناطق شمالی کشور ( گیلان،مازندران و گلستان) در سال آبی جاری حدود 16 درصد  از میزان بارش‌های تجمعی سال آبی جاری را تاکنون به خود اختصاص داده‌اند.

جدول1- ده استان پر بارش کشور در سال آبی جاری ( از ابتدای سال آبی تا 27 بهمن  ماه)

جدول2- ده استان پر بارش کشور در سال آبی جاری (از ابتدای سال آبی تا 27 بهمن ماه)

جدول3- ده استان پر بارش کشور در متوسط دراز متوسط ( از ابتدای سال آبی  تا 27 بهمن ماه) 

از طرفی دیگر بر اساس گزارشات دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران تنها 6 استان سرزمین پهناور ایران هستند که در سال آبی جاری تا سوم بهمن ماه میزان بارش تجمعی آنها از 100 میلیمتر کمتر است، این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته بیش از 15 استان کشور میزان بارشی کمتر از 100 میلیمتر داشته‌اند.

هم چنین در این زمینه بایستی توجه داشت میزان بارش تجمعی استان سیستان و بلوچستان به عنوان کم بارش‌ترین استانِ سال آبی جاری، تاکنون از مجموع بارش‌های 4 استان کم بارش سال گذشته (سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، یزد و کرمان) در مدت مشابه بیشتر بوده است.

متاسفانه در مدت مشابه مورد بررسی در سال آبی 1396 شاهد آن هستیم که مجموع بارش‌های تجمعی 6 استان کم بارش کشور در مجموع در حدود 60 میلیمتر است؛ این در حالی است که بارش تجمعی استان خراسان جنوبی به عنوان سومین استان کم بارش کشور در سال جاری بیش از 64 میلیمتر است.

جدول4- استان های کم بارش سال آبی جاری ( از ابتدای سال آبی لغایت 27بهمن ماه )

جدول5- استان های کم بارش سال آبی گذشته (از ابتدای سال آبی  لغایت 27بهمن ماه)

جدول 6- استان های کم بارش در متوسط دراز مدت (از ابتدای سال آبی لغایت 27بهمن ماه)

طبق گزارشات به‌دست آمده از دفتر مطالعات منابع آبی ایران می‌توان نتایج زیر را درباره‌ روند بارش‌های تجمعی سراسر کشور در طی 50 سال اخیر به دست آورد.

1. استان اردبیل کمترین تغییرات میزان بارش تجمعی نسبت به سال گذشته ( 1/6 درصد افزایش) و متوسط دراز مدت (5/3 درصد افزایش) را داراست و این امر نشان از یک روند تقریبا ثابت در میزان بارش های تجمعی این استان دارد؛ فلذا به جرات می‌توان گفت این استان در دهه‌های اخیر کمتر دست‌خوش تغییرات آب‌وهوایی شده و از یک اقلیم  نسبتا پایدار برخوردار بوده است.
2. بیش‌ترین رشد بارندگی نسبت به سال آبی گذشته متعلق به استان خراسان جنوبی با 903 درصد افزایش میزان بارندگی است. این در حالی است که کم‌ترین میزان رشد بارندگی نسبت به سال قبل مربوط به استان اردبیل است.
3. بیش‌ترین رشد بارندگی تجمعی استان‌های کشور در سال آبی جاری نسبت به متوسط دراز مدت مربوط به استان ایلام با 143/8 درصد افزایش میزان بارندگی نسبی است.
4. متاسفانه میزان بارش تجمعی کشور در سال جاری با وجود بارش‌های فراوان، در سراسر ایران پهناور در 3 استان کشور (سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان) با کاهش میانگین 2/18 درصدی نسبت به متوسط دراز مدت مواجه شده است؛ استان سیستان و بلوچستان با کاهش حدودا 50 درصدی بارش‌ها در این مدت در رتبه نخست قرار دارد.

همان‌طور که مشاهده می‌کنید هر 3 استان در مناطق مرزیِ شرق و جنوب شرقی کشور قرار گرفته‌اند و این امر حاکی از ایجاد یک بحران زیست محیطی بزرگ در چند سال‌های اخیر دارد. بیم آن می‌رود که در صورت عدم تلاش مسئولان کشور طی سال‌های آتی شاهد یک بحران زیست محیطی گسترده در سراسر مناطق شرقی ایران و همچنین کشورهای همسایه شرقی ایران باشیم. البته بایستی متذکر شد که با مدیریت منابع آبی موجود و استفاده از آب خلیج فارس و دریای عمان از یک طرف، همچنین تلاش مدیران دیپلماتیک کشور جهت دریافت حق‌آبه رودخانه‌های شرق کشور از کشور‌های همسایه از طرف دیگر می‌توان از وقوع این بحران فراملی جلوگیری کرد.[1]

گزارش بارندگی تجمعی حوضه های آبریز درجه 1 و 2 کشور از ابتدای سال آبی جاری لغایت 27 بهمن ماه

میانگین بارندگی تجمعی حوضه‌های آبریز سراسر کشور در سال آبی جاری (اول مهر ماه لغایت 27 بهمن) برابر با 183 میلیمتر است. این میزان بارندگی نسبت به دوره مشابه سال قبل(8/54 میلیمتر) 233 درصد افزایش و نسبت به میانگین 10 ساله و 50 ساله اخیر در دوره زمانی مشابه به ترتیب 56 و 36 درصد افزایش داشته است.

جدول 7- وضعیت بارندگی تجمعی حوضه های آبریز درجه یک کشور (از ابتدای مهر لغایت 27 بهمن ماه)

همانطور که در جدول شماره 7 مشاهده می‌کنید میزان بارندگی تجمعی حوضه های آبریز مرزیِ شرق کشور با وجود افزایش حدودا 700 درصدی نسبت به سال گذشته، در مقایسه با متوسط بارندگی‌های 10 ساله و 50 ساله اخیر به ترتیب 5 و 25 درصد کاهش یافته است؛ این امر تاکیدی دوباره بر بحران زیست محیطی است که در صورت عدم توجه مسئولین دامن‌گیر مردم عزیز ایران و همچنین همسایگان شرقی کشور خواهد شد.

طبق گزارشات به دست آمده از وضعیت بارندگی های تجمعی حوضه‌های آبریز درجه دو کشور در سال آبی جاری بارندگی تجمعی دریاچه ارومیه با 262 میلیمتر بارش، نسبت به دوره مشابه در سال گذشته (142 میلیمتر) 84 درصد افزایش و نسبت به دوره مشابه متوسط بارش 10 ساله و 50 ساله اخیر به ترتیب 62 و 67 درصد افزایش داشته است. امید است که با توجه به افزایش بارندگی از یک طرف و اختصاص 10 هزار و 552 میلیارد ریال تاکنون برای احیای دریاچه ارومیه از طرف دیگر، در سال‌های آینده شاهد پر آبگیری دوباره این ثروت ملی باشیم.[2]

از دیگر نکات جالب بارندگی‌های سال آبی جاری، افزایش بارندگی تجمعی حوضه‌های آبریز فلات مرکزی ایران است. ارتفاع کل ریزش‌های جوی فلات مرکزی ایران در این دوره به طور متوسط 7/122 میلی‌متر است. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره مشابه سال قبل ( 7/25 میلیمتر) 442 درصد افزایش و نسبت به دوره مشابه ده ساله و 50 ساله اخیر به ترتیب 32 و 13 درصد افزایش نشان می‌دهد. میزان بارش های تجمعی کویر لوت و کویر مرکزی ایران در این دوره برابر، به ترتیب مساویست با 5/42 و 95 میلیمتر. این میزان بارش نسبت به دوره مشابه سال گذشته به ترتیب 400 و 375 درصد افزایش و نسبت دوره مشابه متوسط ده ساله اخیر 3و 66 درصد افزایش نشان می‌دهد.

پر بارش و کم بارش‌ترین ایستگاه های سراسر کشور

پر بارش‌ترین ایستگاه‌های مبنای وزرات نیرو، ایستگاه چلگرد در استان چهار محال بختیاری است که در سال آبی جاری تا تاریخ 27 بهمن ماه 1397، بارش تجمعی آن برابر 3/1186 میلی‌متر گزارش شده است. یعنی چیزی در حدود 2/1 ‌متر میزان بارش تجمعی سال جاری این ایستگاه است. این میزان بارش نسبت به دوره مشابه متوسط دراز مدت 45 درصد افزایش نشان می‌دهد.‌

در جداول 8 و 9 میزان بارش تجمعی نقاط پر بارش سال آبی جاری و متوسط دراز مدت گزارش شده است.

جدول 8- میزان بارش تجمعی ایستگاه‌های پر بارش در سال آبی جاری ( از اول مهر ماه لغایت 27 بهمن ماه)

جدول 9- میزان بارش تجمعی ایستگاه‌های پر بارش سال 97 در متوسط دراز مدت (از ابتدای مهر لغایت 27 بهمن ماه)

کم‌ بارش‌ترین نقطه کشور در سال آبی جاری ایستگاه امور آب سیستان واقع در استان سیستان و بلوچستان با میزان بارش تجمعی برابر با 6/4 میلیمتر می‌باشد. میزان بارش این ایستگاه نسبت به میانگین دراز مدت 77 درصد کاهش داشته است. با وجود افزایش چشمگیر بارندگی‌ها در سال جاری در سراسر کشور بارش‌های تجمعی این مناطق تا به امروز نسبت به متوسط دراز مدت دچار کاهش شدیدی شدهاند. این امر اهتمام گسترده مسئولین کشوری و منطقه‌ای را برای جلوگیری از تعمیق بحران زیست محیطی در نواحی مرزی شرق کشور را می‌طلبد.

در جداول شماره 10 و 11 میزان بارش تجمعی نقاط کم بارش کشور در سال آبی جاری و همچنین میزان بارندگی این ایستگاه ها در مدت مشابه طی دراز مدت را مشاهده می‌کنید.

جدول 10- میزان بارش تجمعی ایستگاه های کم بارش در سال آبی جاری ( از اول مهر ماه لغایت 27 بهمن ماه)

جدول 11- میزان بارش تجمعی ایستگاه های کم بارش سال 97 در متوسط دراز مدت ( از ابتدای مهر لغایت 27 بهمن ماه)

در انتهای این گزارش بایستی متذکر شویم هر چند میزان بارش امسال سراسر کشور تاکنون با رشد متوسط 233 درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل روبرو بوده است، اما این امر نبایستی سبب شود تا مردم سراسر کشور نسبت به مصرف بهینه آب غفلت ورزند. همچنین توجه به شرایط جغرافیایی ایران از یک سو و بهره برداری بیش از اندازه از منابع آب‌های زیر زمینی کشور طی 50 سال اخیر از طرف دیگر بایستی سبب شود تا مسئولین سیاست‌گذاری و اجرایی کشور در کنار بهینه‌سازی مصرف آب‌های زیر زمینی کشور، گام‌هایی موثر جهت استفاده از فناوری‌های نوین به منظور تامین آب مورد نیاز بخش‌های مختلف کشور در سال‌های پیش رو بردارند. امید است که این اقدامات سبب کاهش بهره‌برداری از منابع آب‌های زیر زمینی در چند سال آینده شود تا آیندگان این مرز و بوم بخاطر سوء مصرف منابع آبی کشورشان ما را مورد سرزنش قرار ندهند.