دیدبان؛ این روزها ماجرای تعطیلی دولت آمریکا و حواشی آن بخش ثابتی از تیترهای هرروز رسانه‌ها را به خود اختصاص داده است، دیدگاه‌های متعدد از زوایای مختلفی به بررسی ابعاد گوناگون این پدیده می‌پردازند و تحلیل‌های گاه مشابه و گاهی متفاوتی از آن ارائه می‌دهند. هدف این مقاله بررسی تعطیلی دولت ترامپ در یک قالب تحلیلی و با رویکرد تطبیقی با آنچه در دولت دهم در جمهوری اسلامی ایران رخ داد هست که منجر به خانه‌نشینی 11 روزه احمدی‌نژاد شد.

تعطیلی دولت؟!

فرآیند قانون‌گذاری در ایالات‌متحده آمریکا به این شکل است که پس از تصویب قانون در کنگره رئیس‌جمهور برای رسمیت یافتن قانون باید آن را امضا کند. زمانی که دولت فدرال و کنگره بر سر مسائلی ازجمله تصویب بودجه به توافق نمی‌رسند، دولت بخشی از فعالیت‌های غیرضروری خود را تعطیل می‌کند که در چنین شرایطی به‌اصطلاح می‌گویند دولت تعطیل‌شده است. ممکن است این عدم توافق به خاطر عدم پذیرش لایحه بودجه از سوی کنگره و یا به خاطر عدم امضا و تائید قانون بودجه توسط رئیس‌جمهور باشد که در هر دو حالت بحران خلأ قانون پیش می‌آید و مبنایی برای عمل در دست نیست و همین مسأله علت تعطیلی دولت هست.[1]

در زمان تعطیلی دولت فقط آن دسته از فعالیت‌های ضروری دولت که شامل وظایف پلیس، آتش‌نشانی، سازمان فدرال هواشناسی، خدمات پزشکی، سازمان امور کهنه سربازان، خدمات پستی، نیروهای مسلح دفاع ملی و مدیریت امنیت و ترافیک هوایی می‌شود طبق روال عادی ادامه پیدا می‌کند و حتی بسیاری از کارمندان فدرال بااینکه حقوقی دریافت نمی‌کنند اما مجبور به حضور در محل خدمت و پرداختن به وظایف روزمره‌شان هستند.[2]

البته در عمل معمولاً نگاه کنگره و دولت فدرال به تعطیلی دولت، به‌عنوان دست‌مایه ای است که از آن برای تسویه‌حساب‌های سیاسی و یا تحمیل یک سیاست خاص استفاده می‌کنند که بیشتر جنبه یک دعوای حزبی دارد تا اینکه یک اختلاف فنی در حوزه سیاست‌گذاری باشد.

شرح دعوا

با توجه به پایان سال مالی دولت فدرال در 30 سپتامبر 2018، دولت لایحه بودجه موقتی را به کنگره فرستاد که این لایحه شامل تخصیص بودجه 5.7 میلیارد دلاری برای دیوارکشی در مرز مکزیک هم می‌شد که از سوی کنگره با این بند مخالفت شد.[3] اما از آنجایی‌ که ترامپ بر اجرای این طرح تأکید داشت و همواره در جریان کمپین‌های انتخاباتی‌اش آن را یکی از اصلی‌ترین برنامه‌هایش قلمداد می‌کرد[4]، از موضع خود کوتاه نیامد و حتی کنگره را تهدید کرد که در صورت عدم تصویب کامل لایحه بودجه موقت با عدم امضای آن دولت را به تعطیلی خواهد کشاند.[5] مجلس نمایندگان با اکثریت دموکرات برای جلوگیری از تعطیلی وزارتخانه‌ها تا حدودی از موضع خود کوتاه آمد اما سنای جمهوری‌خواه از موضع خود کوتاه نیامد و پای مخالفت خود ایستاد[6] که البته این مخالفت هم جنبه مخالفت با سیاست‌های مهاجرتی ترامپ دارد[7] و هم از حیث اینکه به لحاظ هزینه فایده به نفع ایالات‌متحده نیست توجیه می‌شود و درمجموع کنگره به طرح دیوارکشی صرفاً به دیده یک «شو تبلیغاتی» نگاه می‌کند.

پیامدها

به‌این‌ترتیب دولت از 22 دسامبر 2018 تعطیل شد به این معنی که 9 مورد از 15 سازمان اجرایی فدرال دولت تعطیل‌شده‌اند[8] و وضعیت اشتغال حدود 800000 نفر از 2.1 میلیون کارمند فدرال به‌صورت معلق درآمد.[9] شرایط برای بسیاری از این کارمندان چنان بغرنج شد که بسیاری از آن‌ها برای تأمین غذای روزمره خود دست به دامن مؤسسات خیریه شده‌ و مجبور بودند برای دریافت یک وعده غذایی در صف‌های طولانی بی‌خانمان‌ها نوبت بگیرند که شاید درد گرسنگی بر سایر گرفتاری‌هایشان افزوده نشود.[10]

جالب‌تر اینکه در همین حال شخص ترامپ و بسیاری از مقامات بلندپایه دولت و اعضای کنگره به‌صورت منظم و طبق روال عادی، حقوق خود را دریافت می‌کنند که همین مسأله موجب اعتراض نماینده تازه‌وارد و دموکرات کنگره، خانم اوکازیو کورتز شده بود. او در صفحه توئیتر خود خطاب به این افراد گفت: «کمی امانت‌دار باشید!» و خواستار قطع حقوق اعضای کنگره و مقامات دولتی که چنین شرایطی را برای مردم پیش آورده‌اند شد.[11]

اما به‌یقین، این تمام مشکلاتی که تعطیلی دولت به وجود آورده است نیست و هنوز معلوم نیست که میزان خسارتی که بر پیکره اقتصاد کشور و تولید ناخالص ملی واردشده چقدر خواهد بود. تعطیلی 16 روزه دولت اوباما در اکتبر 2013، حدود 24 میلیارد دلار زیان اقتصادی در پی داشت.[12] یا اینکه این وضعیت نابسامانی که برای خانواده 800000 کارمند فدرال به وجود آمده چه آسیب‌های اجتماعی در پی خواهد داشت و...

تعطیلی دولت آمریکا پدیده جدیدی نیست و به‌جز دو مورد اتفاق افتاده در دولت ترامپ (در 20 ژانویه 2018 به مدت سه روز و در 9 فوریه همان سال به مدت یک روز) 18 مرتبه دیگر -درمجموع 126 روز- نیز پدیده تعطیلی دولت در آمریکا اتفاق افتاده است.[13] علت هیاهوی زیادی که بر سر این مورد اخیر مشاهده می‌شد را می‌توان طولانی شدن بیش‌ازحد و بی‌سابقه این تعطیلی -طولانی‌ترین دوره تعطیلی پیش‌ازاین مربوط دولت کلینتون در 5 دسامبر 1995 می‌شود که 21 روز به طول انجامید.- و استدلال نه‌چندان متقن و منطقی ترامپ در ضرورت دیوارکشی در مرز مکزیک قلمداد کرد.

«احمدی‌نژادیسم در آمریکا»

سؤالی که پیش می‌آید این است که آیا چنین پافشاری واقعاً در پی ضرورت و اهمیت بسیار بالای دیوارکشی است؟ و اینکه آیا سودی که از دیوارکشی حاصل خواهد شد به‌قدری هست که به آسیبی که به اقتصاد کشور و امنیت شغلی، اقتصادی و اجتماعی مردم وارد می‌شود بچربد؟ یا پشت تمام این معرکه‌گیری‌ها صرفاً لجبازی کودکانه ای است که ترامپ برای تحمیل خواسته خود به کنگره به راه انداخته و بازنده‌ای جز مردم ندارد؟

از هر زاویه که به مسأله نگاه می‌کنیم یاد نسخه ایرانی این پدیده که در 3 اردیبهشت 1390 رخ داد می‌افتیم که رئیس‌جمهور کشور، در اقدامی عجیب و با لجبازی کودکانه‌ای، برای اظهار مخالفت با حکم مقام معظم رهبری مبنی بر ابقای وزیر اطلاعات وقت، قهر و به مدت 11 روز امور اجرایی کشور را رها کرد و علاوه بر مشکلات اقتصادی و اجتماعی عدیده‌ای که به وجود آورد، وجهه بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران را نیز خدشه‌دار کرد.[14] درنهایت باید گفت این‌گونه که از شواهد ماجرا برمی‌آید به نظر می‌رسد ترامپ با الگو گیری از محمود احمدی‌نژاد در لجبازی کودکانه‌اش که هزینه‌اش را نیز مردم می‌پردازند، قصد پایه‌گذاری «احمدی‌نژادیسم در آمریکا» را دارد!