دیدبان؛ تاریخ مدرن غرب آسیا حاکی از آن است که آواز منطقه‌ای خروس‌های فرانسوی همواره گوشخراش بوده است. با وجود روشن شدن سرنوشت شوم برجام و نیز علیرغم تأکیدات قاطعانه مقام معظم رهبری مبنی بر باطل بودن خیال برجام‌های 2و 3، حال پرسش اینجاست قصد مصرانه جریان غربگرا برای استارت برجام منطقه‌ای [#بازی_سازش] از کجا نشأت می‌گیرد؟
طرحی در سوریه
بامداد 14 اسفند 96 بود که «ژان ایو لودریان» وزیر امورخارجه فرانسه وارد تهران شد. ذوق‌زدگی جریان غربگرا در ایران به حدی بود که روزنامه کارگزاران مأموریت اوبامای فرانسوی را تیتر یک صفحه اول خود نمود. علاوه بر آن در اقدامی مضحک، روزنامه آرمان امروز _ارگان مطبوعاتی مهدی، یاسر، محسن، فائزه و فاطمه، خلاصه خانواده مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی _ با دستپاچگی جای میهمان و میزبان را عوض کرد.
دو سیگنال رسمی نشان می‌داد این سفر با اهداف منطقه‌ای صورت گرفته است. نخست بیانیه شدیداللحن وزرات خارجه فرانسه در آستانه این سفر بود که در بخشی از آن تأکید می‌نمود: «نقشی که ایران در منطقه ایفا می‌کند، پیامدهای بی‌ثبات‌کننده‌ای برای این ناحیه دارد. ما امیدواریم که ایران نقش مثبتی برای حل بحران در خاورمیانه داشته باشد و به حاکمیت کشورها احترام بگذارد.1»
دوم، مطابق آنچه که در پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری درج شده است یک روز پیش از این سفر، ایمانوئل ماکرون در گفت و گوی تلفنی با حسن روحانی، تأکید نموده مسؤولیت سنگینی در منطقه بر دوش فرانسه است. علاوه بر آن، وی خواستار همکاری ایران برای پیشبرد طرحی در سوریه شده بود.2
گذشت زمان رفته رفته ابعاد پنهان سفر وزیر امور خارجه فرانسه را روشن ساخت. رخدادهای آتی تا حدودی نشان داد مقاصد پنهان طرحی در سوریه چیست؟ و محتوای اصلی گفت و گوی روحانی و ماکرون چه بوده است.
استراتژی چهارستونه
اوایل اردیبهشت ماه سال جاری (1397/02/04) بود که رئیس جمهور بورژوای فرانسه در کنفرانس خبری مشترک با دونالد ترامپ کلیاتی از مقاصد پنهان طرحی در سوریه را آشکار ساخت. دو هفته مانده به اعلام خروج رسمی ایالات متحده از برجام، ماکرون در همان کنفرانس خبری از هدف اصلی برجام یعنی تعمیم متد مذاکراتی آن به سایر حوزه‌ها رونمایی کرد. وی تأکید کرد: تمایل داریم که از این به بعد بر سر توافقی جدید درباره ایران [با آمریکا] همکاری کنیم. ماکرون گام‌های خود را فراتر نهاد و آشکارا از استراتژی چهارستونه سخن گفت. راهبردی که ستون چهارم آن با وقاحت تمام اقتدار منطقه ای ایران را نشانه گرفته و در نهایت به جز سلب منابع قدرت و فلج کردن کشور، عاقبت خوشی را در پی نخواهد داشت.
"ما چهار حوزه را [درخصوص ایران] پوشش دهیم. اولین آن، جلوگیری از هر گونه فعالیت‌های هسته‌ای ایران تا سال 2025 است. این مسأله به لطف برجام ممکن شد. دومین آن اطمینان یافتن از این است که در درازمدت، ایران هیچ فعالیت هسته‌ای نخواهد داشت. سومی که مسأله‌ای بنیادی است این است که بتوانیم به فعالیت‌های ایران در زمینه موشک‌های بالستیک خاتمه دهیم. چهارمین آن، فراهم کردن شرایط برای رسیدن به راه‌حلی سیاسی جهت مهار ایران در منطقه، یعنی در یمن، در سوریه، در عراق و در لبنان است. در این موضوعات دیدگاه ما عوض نشده است. من همیشه گفته‌ام لازم است چارچوبی پیدا کنیم تا بتوانیم با کمک همدیگر و طرف‌های منطقه و سران ایران به دنبال یافتن توافق باشیم."3
اما در ایران همانگونه که پیش‌بینی می‌شد، ستون پنجم برای استراتژیِ چهارستونه فرش قرمز پهن کرد. درحالی که انتظار می‌رفت پاسخ دندانشکنی به یاوه گویی‌ها و زیاده‌خواهی‌های ماکرون از سوی دولت اعلام شود، مشاور رئیس جمهور در اقدامی خودسرانه برخلاف منافع ملی؛ پالس همراهی ایران با استراتژی چهارستونه را مخابره کرد. حسام الدین آشنا 11 اردیبهشت ماه در صفحه توییتری خود نوشت:
ستون چهارم
چانه‌زنی برای پیشبرد استراتژی چهارستونه صرفاً محدود به واشنگتن نبود. روزهای آغازین خرداد ماه 97، یک ماه پس از دیدار با ترامپ، ماکرون عازم روسیه شد تا برای عملی ساختن ستون چهارم (مهار منطقه‌ای ایران) پوتین را اقناع کند. پیش از سفر بسیاری از رسانه‌ها گفت و گو درباره سوریه را یکی از محورهای اصلی این دیدار عنوان می‌کردند. در نهایت وقتی پای برجام، ایران، برنامه موشکی و اوضاع منطقه به میان کشیده شد پاسخ پوتین روشن بود: حفظ برجام را نباید به مسائل دیگر گره زد.4
اما به نظر می‌رسید ماکرون به هیچ وجه دست بردار نبود و می‌خواست بر همگان ثابت کند در بازی پیچیده سوریه نقش کشورش غیرقابل اغماض است. از این رو اوایل تیرماه 97 «فرانسوا سمنو»، رئیس سابق بخش اطلاعات اداره کل امنیت خارجی فرانسه (DGSE)، کمی پیش از ترک ایران، همزمان با مسؤولیتش در تهران، سمت تازه‌ای یافت. منصوب شدن سمنو به عنوان نماینده ویژه ماکرون در امور سوریه پیام مهم و سیاسی بود که برای ایران ارسال شد.5 پست جدید آقای سفیر از سوی برخی تحلیلگران سیاسی، پیام جدی و محکم فرانسه در پی‌جویی مسائل منطقه‌ای قلمداد شد.
دفاع ملی
ماکرون دولت اسد را متهم به حمله شیمیایی می‌کند.6 سوریه را تهدید به حمله نمود7 و صراحتاً از تأسف خود درباره خروج نیروهای آمریکایی می‌گوید. مانور منطقه‌ای بورژوای فرانسوی را چگونه باید تفسیر کرد؟ اساسا چرا ماکرون مهار منطقه ای ایران را در صدر اولویت‌های خود قرار داده است؟ مناسب است برای پاسخ به این پرسش، ادراک فعلی کارشناسان امنیتی فرانسه را مورد توجه قرار دهیم. برنار هورکارد، ایرانشناس و پژوهشگر مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (CNRS) اخیرا در یکی از مصاحبه‌های خود به قدرت روزافزون منطقه‌ای ایران اشاره داشته و آن را دفاع ملی می‌خواند. وی در مصاحبه‌ای که ترجمة آن در شمارة بیست و سوم (مهر و آبان) نشریه برانداز میهن منتشرشده ضمن تمجید از شخصیت سردار سلیمانی اعتراف می‌کند: "پیروزی او(بر داعش) نخستین پیروزی ایران در خارج از مرزهای این کشور از هشت قرن پیش به این سو است. امری که به مذاق ناسیونالیست‌های ایرانی ناخوشایند نیست."
روباه پیر یا خروس جوان؟
در پایان این گزارش لازم به ذکر است که فقط فرانسه نیست که دندان هایش را برای اهداف منطقه ای تیز کرده است. قرائن آشکار و نهان حاکی از آن است که مبتنی بر اصل رقابت، کشورهای اروپایی به صرافت افتاده‌اند تا هریک برجام منطقه‌ای را به ابتکار خویش استارت بزنند. از این رو اگر روباه پیر، خروس جوان را بلعید دیگر آنچنان تعجب آور نیست. از قضا در هفته‌های اخیر روزنامه کویتی الجریده ادعا کرده بود ایران و آمریکا در لندن بر سر مسائل یمن در حال مذاکره هستند.
ادعایی که اگرچه با واکنش سفیر ایران در لندن همراه شد اما یک سؤال اساسی هنوز بی پاسخ مانده است. آیا برجام منطقه‌ای رسماً کلید خورده است؟
1. http://yon.ir/2im7I
2. http://yon.ir/uJNki
3. http://yon.ir/f0sqL
4. air.ir/tE7
5. https://linkp.ir/nmvp
6. https://linkp.ir/qpyy
7. https://linkp.ir/poxy