دیدبان؛ یکی از موضوعات داغ این روزها، مسأله توافق اقلیمی پاریس است. توافقی که عده‌ای آن را برجام صنعتی می‌نامند و عده‌ای دیگر اهمیت پذیرش و اجرای آن را به اقتصاد کل کشور گره می‌زنند و اعتقاد دارند تا زمانی که این توافق را نپذیریم، مشکلات اقتصادی کشور حل نخواهد شد. البته این اختلافات تنها بین جریانات مختلف سیاسی کشور نیست بلکه دامنه آن حتی به هیأت دولت نیز رسیده است و حداقل علی الظاهر از هیأت دولت نیز پیرامون این توافق چند صدا به گوش می‌رسد. بهتر است قبل از آنکه به تأثیرات پذیرش این توافق بر کشور بپردازیم، بدانیم که اصل توافق پاریس چیست و چرا برخی از کشورهای غربی اصرار دارند که جمهوری اسلامی آن را بپذیرد؟
توافقنامه اقلیمی پاریس
توافقنامه اقلیمی پاریس، قراردادی در چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در زمینه تغییرات اقلیمی (UNFCCC) است که قرار است از سال ۲۰۲۰ به حل مسائل مرتبط با تعدیل، تأمین بودجه و سازگاری با بحران انتشار گازهای گلخانه‌ای بپردازد.
متن این توافقنامه پس از مذاکرات میان نمایندگان 195 کشور جهان در بیست و یکمین کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در پاریس، تصویب شد و در 21 دسامبر سال 2015 به تأیید عمومی رسید. این پیمان در روز زمین، برابر با 22 آوریل سال 2016، در مراسمی در نیویورک به امضا رسید.1
تا ماه نوامبر سال 2016، 193 عضو پیمان‌نامه اقلیمی سازمان ملل متحد (UNFCCC) این توافقنامه را به امضا رساندند که از این میان 100 عضو آن را تصویب کردند. پس از تصویب این قرارداد توسط اتحادیه اروپا در اکتبر سال 2016، تعداد کشورهای تصویب‌کننده آن از نظر میزان تولید گازهای گلخانه‌ای به حد نصاب لازم برای اجرایی شدن پیمان رسید. این توافقنامه از چهارم نوامبر سال 2016 به اجرا درآمده است و براساس آن زمانی که 55 کشور جهان که عامل تولید حداقل 55 درصد از گازهای گلخانه‌ای جهان هستند، این توافقنامه را تصویب، پذیرش یا امضا کنند، پیمان وارد فاز اجرایی می‌شود.2
هدف این توافق نامه در بند دوم چنین توضیح داده شده است: هدف اصلی این توافق جهانی، جلوگیری از افزایش دمای کره زمین در این قرن زیر 2 درجه سانتی گراد و همچنین ایجاد تلاش برای محدود کردن دما به افزایش آن به زیر 1.5 درجه سانتی گراد نسبت به سطح آن قبل از صنعتی شدن است. هدف بلندمدت توافق پاریس این است که دمای کره زمین تا پایان قرن به جای دو درجه، 1.5 درجه سانتیگراد افزایش یابد.3
تاثیرات این توافق بر کشور
واضح است که هدف بیان شده در این توافق، بهانه‌ای بیش نیست و شیاطین عالم با کادو پیچ کردن نیات شومشان و زیبا جلوه دادن آن سعی می کنند به اهدافشان دست پیدا کنند.4 درست است که این توافق در ظاهر، خیرخواهانه و بشردوستانه به نظر می‌رسد اما وقتی به عمق آن توجه کنیم می‌بینیم نتیجه ای جز عقب نگه داشتن کشورهای درحال توسعه از چرخه صنعتی جهان امروز نیست؛ چرا که بر اثر این توافق ما مجبور می‌شویم به بهانه تولید کمتر گاز گلخانه‌ای، کمتر از قبل به سرمایه گذاری در بخش صنعتی بپردازیم و نتیجه این تصمیم را در مواردی همچون به مشکل خوردن کشور در مسأله تولید برق مورد نیاز در تابستان گذشته ببینیم5 و در مقابل کشورهایی که بیشترین حجم تولید گازهای گلخانه‌ای را طی دهه‌های گذشته داشته‌اند6 بدون توجه به این توافق به کارشان ادامه می دهند و حتی بعضا بدون توجه به تعهدشان نسبت به جامعه جهانی به راحتی از این توافق خارج می شوند (همچون آمریکا)7 و در عرصه توسعه صنعتی با توجه به آنکه ترمز کشورهای درحال توسعه را با این توافق کشیده‌اند و از سرعت رشد آنان کاسته‌اند، مدام فاصله خود را با کشورهای در حال توسعه بیشتر کنند. به همین دلیل است که رهبر معظم انقلاب 30 خرداد 97 در دیدار با نمایندگان و کارکنان مجلس شورای اسلامی فرمودند:
«این معاهدات بین‌المللی که به آن در لغت فرنگی گفته می‌شود کنوانسیون، در اصل در یک نقطه‌ای پخت‌وپز می‌شود که اطراف قضیّه، مِن‌باب مثال آن ۱۰۰ کشور یا ١۵۰ کشور که بعداً به آن می‌پیوندند، هیچ تأثیری در آن پخت‌وپز اوّلیّه ندارند. یک جایی بالاخره چند قدرت بزرگ در مجموعه‌های هیأت‌های فکری‌شان -به قول خودشان اتاق فکرشان- می‌نشینند برای یک منافعی و مصالحی که برای خودشان تعریف کردند، یک چیزی را پخت‌وپز می‌کنند، بعد این را به‌وسیله‌ی دولت هایی که همسوی با آنها هستند یا مرعوب آنها هستند یا دنباله‌رو آنها هستند و خیلی منافعی هم در این کار ندارند، تصویب می‌کنند؛ اگر یک دولت مستقلّی هم پیدا بشود -حالا مثل جمهوری اسلامی- که مثلاً بگوید «من این را قبول ندارم؛ این کنوانسیون را، این معاهده‌ی بین‌المللی را قبول ندارم»، سرش می‌ریزند که «آقا! ۱۲۰ کشور، ١۵۰ کشور، ۲۰۰ کشور این را قبول کردند؛ شما چطور قبول نمی‌کنید؟» کنوانسیون‌ها غالباً این[جور] است. [گفته می‌شود] حالا چه‌کار بکنیم؟ ..... مجلس مستقلّاً خودش قانون بگذراند..... مجلس شورای اسلامی یک مجلس رشید و عاقل و بالغی است و پشتوانه‌های کاریِ خیلی خوبی هم دارد؛ بنشینند یک قانون بگذرانند؛ ..... هیچ لزومی ندارد که ما برویم چیزهایی را که نمی‌دانیم تَه آن چیست یا حتّی می‌دانیم که مشکلاتی هم دارد، به‌خاطر آن جهاتِ مثبت و جنبه‌های مثبت، قبول بکنیم.»8
اختلاف در هیأت دولت
عجیب‌تر از تأثیرات مخرب توافق نامه اقلیمی پاریس، مواضع مختلف هیأت دولت درباره این توافق است. چند روز قبل خانم ابتکار معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده در گفت و گو با برنامه «پارک شهر» رادیو تهران گفتند: «توافق پاریس توسط دکتر ظریف امضا شده است و وزیر امور خارجه با اجازه دولت اقدام به امضای این توافق کرده است.»9
این درحالی است که آقای روحانی، رئیس هیأت دولت، اخیرا حضور در این توافق را در حالی که بسیاری از بزرگ‌ترین کشورهای تولید‌کننده گاز گلخانه‌ای یا در این توافق نیستند و یا خارج شده‌اند و همچنین در شرایط تحریم، غیراصولی دانسته اند.10 خانم ابتکار نیز ظاهرا در پاسخ به رئیس هیأت دولت، نقدهای مخالفان پیوستن به معاهده پاریس را اظهارنظرهای سیاسی مخالف دولت خواندند.11
حال با توجه به آنچه گفته شد سوالاتی به ذهن متبادر می‌شود که بد نیست دولتمردان برای تنویر افکار عمومی به آنان پاسخ دهند؛ سوالاتی از قبیل: دلیل این همه اختلاف ظاهری در دولت پیرامون این توافق چیست؟ دلیل تأکید دولت بر پیوستن به این معاهده آن هم با توجه به مضراتی که برای کشور دارد چیست؟ امضای غیر قانونی این توافق توسط وزیر امور خارجه کشور آن هم بدون تأیید مجلس و در واقع با دور زدن قوانین داخلی کشور، چه تعهداتی بر کشور تحمیل می کند؟ چه تضمینی وجود دارد که با اجرای این معاهده توسط ایران، مشکلات اقتصادی کشور کمتر شود و اگر فرجام اجرای این معاهده نیز همانند برجام نافرجام شد، چه کسی پاسخگو خواهد بود؟ و... .
1. https://www.eghtesadnews.com
2. http://www.hamshahrionline.ir/news
3. http://www.iribnews.ir/fa/news
4. سوره اعراف آیات 20 و 21
5. https://www.mashreghnews.ir/news
6. http://www.tabasum.net
7. https://www.isna.ir/news
8. http://farsi.khamenei.ir/speech
9. https://www.eghtesadnews.com
10. http://kayhan.ir/fa/news
11. http://kayhan.ir/fa/news