دیدبان؛ با نزدیک‌شدن به اتمام دوره مأموریت آیت‌الله آملی لاریجانی در مسند قوه قضاییه، تحلیل‌های متفاوتی در خصوص ریاست جدید قوه ارائه شده است؛ فارغ از این که چه کسی قرار است بار سنگین مسؤولیت قوه قضائیه را به دوش بکشد، برخی از بایسته‌های این نهاد اثرگذار که رضایت مردم از کلیت نظام، وابسته به کارآمد بودن آن است1 مرور خواهد شد.2
تامین عدالت؛ مهمترین وظیفه
در جامعه‌ی اسلامی، قوه‌ی قضاییه دو وظیفه‌ی عمده دارد: یکی اجرای حدود الهی و دیگر استقرار و بسط عدالت؛3 البته عدالت همیشه به معنای برابری نیست بلکه منظور آن است که همه‌ی افراد در برابر قوانین الهی یکسان هستند و استثنائی در کار نیست. نکته‌ای که شرع مقدس به آن توجه داشته، استیفای حق مظلوم است و قوه قضاییه باید روند رسیدگی محاکم را به نحوی تنظیم کند که برخی با زیرکی از محکمه‌ی عدالت فرار نکنند و مردم کف جامعه به دلیل این که وابسته به شخص یا باندی نیستند نتوانند از حقوق خود دفاع بکنند. این همان عدالتی است که مد نظر اسلام بوده و مقام معظم رهبری در مورد آن می‌فرمایند: «حد اعلی در دستگاه قضایی این است که مردم در جامعه احساس کنند که دستگاه قضا، ملجأ مظلومان است. این، حد اعلی است. اگر توانستیم خودمان را به جایی برسانیم که در سطح جامعه، هر کس احساس کرد به او ظلم شده است، در دلش نوری بدرخشد که اگر به دستگاه قضایی مراجعه کنم، حق خود را استنقاذ خواهم کرد؛ اگر چنین نوری در دل هر مظلوم و مسلوب الحقی وجود داشته باشد، دستگاه قضا کامل است. این، همان بسط عدالت است.»4
مبارزه با فساد؛ چالش همیشگی
مبارزه قاطع و مستمر با فساد از دیگر وظایف مهم قوه‌ی قضاییه به شمار می‌رود؛ اژدهای هفت سر فساد همانند نهالی می‌ماند که اگر در زمان مناسب قطع نشود ریشه دوانیده و بلای جان و سوهان روح جامعه‌ی اسلامی می‌گردد. رهبر معظم انقلاب این ملاحظه‌ی مهم را یادآور شده و از مسؤولان قضایی می‌خواهند مبارزه با فساد را در دستور کار این دستگاه قرار دهند: «در امر مبارزه با فساد نباید هیچ تبعیضی دیده شود. هیچکس و هیچ نهاد و دستگاهی نباید استثناء شود. هیچ شخص یا نهادی نمی‌تواند با عذر انتساب به اینجانب یا دیگر مسؤولان کشور، خود را از حساب‌کشی معاف بشمارد. با فساد در هر جا و هر مسند باید برخورد یکسان صورت گیرد.»5
بحمدلله مبارزه با فساد و دانه درشت‌ها، از دوران مدیریت آیت‌الله آملی لاریجانی آغاز شده است که برای مثال می‌توان به مهدی هاشمی فرزند مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، حسین فریدون برادر رئیس‌جمهور فعلی، بقایی و مشایی از نزدیکان رئیس‌جمهور سابق، باقری درمنی و غیره اشاره نمود6 و امید است که در دوره‌ی بعدی با قاطعیت دنبال شود.
دو نکته دیگر نیز در اینجا حائز اهمیت است؛ اول آن که مسؤولان قضایی سرعت و دقت را در روند دادرسی اعمال کنند، به جوسازی‌ها و هجمه‌های تبلیغاتی توجه نداشته باشند و مصالح امت اسلامی را بر منافع شخصی و جریانی مقدم بدارند. همانطور که رهبری بدان تأکید کردند: «با این امر مهم و حیاتی نباید بگونه‌ی شعاری و تبلیغاتی و تظاهرگونه رفتار شود. بجای تبلیغات باید آثار و برکات عمل، مشهود گردد. به دست‌اندرکاران این مهم تأکید کنید که بجای پرداختن به ریشه‌ها و ام‌الفسادها به سراغ ضعفا و خطاهای کوچک نروند و نقاط اصلی را رها نکنند. هرگونه اطلاع‌رسانی به افکار عمومی که البته در جای خود لازم است، باید به دور از اظهارات نسنجیده و تبلیغات‌گونه بوده و حفظ آرامش و اطمینان افکار عمومی را در نظر داشته باشد.»7
دوم این که اشخاص و رسانه‌ها، با استفاده از نفوذی که دارند نباید قوه‌ی قضاییه را تحت فشار قرار دهند و خواسته یا ناخواسته موجب تضعیف این نهاد مؤثر شوند؛ دخالت در روند دادرسی دادگاه‌ها، این نکته را تداعی می‌کند که بعضی از رسانه‌ها و نخبگان سیاسی با متهمین همکاری داشته و این اعمال فشار، حکایت از ترسی دارد که روزی حقایق پشت پرده برملا شود. رهبری نیز در این مورد توصیه فرمودند:«تضعیف قوه‌ی قضاییه از سوی هیچکس پسندیده و پذیرفته نیست و قوه‌ی قضاییه تنها با حفظ استقلال و قاطعیت و اعتماد به نفس و وارد نشدن در دسته‌بندی‌های اجتماعی و برتر از همه، به یاد داشتن مسؤولیت عظیم خود در برابر خداوند علیم و قدیر و حفظ صلاح و سلامت دینی و اخلاقی خود، می‌تواند بدان دست یابد.»8
توجه به افکار عمومی؛ زمینه‌ساز اقتدار قضایی
مسأله‌ی افکار عمومی به جدّ باید توسط مسؤولان قضایی دنبال شود؛ مردم همین که مطلع شوند چه اقداماتی توسط قوه‌ی قضاییه انجام می‌شود، به عملکرد و کارآمدی آن دلگرم و امیدوار می‌شوند.9 به عنوان مثال برخورد با فساد دانه‌درشت‌ها و آقازاده‌ها، گرچه صدای برخی را بلند کرد اما دل ملت را شاد نمود و امید به دادرسی عادلانه را در آنان زنده کرد. افزون بر این، یکی از زمینه‌های اقتدار دستگاه قضایی، اعتماد مردمی است همانگونه که رهبر فرزانه انقلاب فرمودند: «باید قوه‌ی قضاییه به وضعیتی برسد که در سطح کشور، هر جایی، هر کسی احساس مظلومیت کرد، به خود نوید بدهد که میروم سراغ قوه‌ی قضاییه، حق خود را می‌گیرم و مظلومیت خود را برطرف می‌کنم. این امید باید در دل همه‌ی آحاد این کشور به وجود بیاید.»10
سخن پایانی
اهمیت و وظایف قوه‌ی قضاییه ایجاب می‌کند تا بالاترین حساسیت‌ها متوجه این نهاد مهم گردد؛ از این رو ریاست جدید قوه بایستی روند تحول دستگاه قضایی را به گونه‌ای مدیریت کند تا کوچکترین خدشه‌ای بر آن وارد نشود هر چند در عرصه‌ی عمل، بسیار دشوار می‌نماید. مقام معظم رهبری به درستی رسالت خطیر قوه‌ی قضاییه را بیان نمودند: «کار شما، کاری سنگین و مسؤولیتی بزرگ است و حقاً و انصافاً، ایمان‌های قوی و اراده‌های پولادین و اخلاص لازم است که بتواند این همه کار را انجام دهد و این همه بار را به منزل برساند.»11
1. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=23006
2. http://didban.ir/fa/news-details/42756
3. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2649
4. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2649
5. http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=3062
6. http://didban.ir/fa/news-details/42756
7. http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=3062
8. http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2963
9. http://didban.ir/fa/news-details/42756
10. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=9674
11. http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2649