به گزارش دیدبان، دوره ای ماندگار از فرهنگ و تمدن اسلامی در عصر دولت اغلبیان در افریقیه شکل گرفت . آثار تمدنی بسیاری از آ ن ها به جا مانده است . دولت «اغلبیان» در قرن دوم هجری در مغرب ادنی ( لیبی و تونس کنونی ) روی‌کار آمد؛ و به شکل بسیار فعال به امور داخلی، اجتماعی و اقتصادی منطقه مدیترانه پرداخت ؛ اغالبه بر مدیترانه غربی غلبه کامل پیدا کردند و روابط گسترده‌ای در سراسر حوزه مدیترانه ایجاد نمودند؛ آنان، سلسله جنگ‌هایی را با مسیحیان منطقه انجام دادند و سپاهیان آنان برای نشر اسلام، وارد مناطق جنوب ایتالیا شدند؛ بازرگانی دریایی در کنترل آنها قرار گرفت و وارث موقعیت بیزانس در مدیترانه گردیدند؛ دولت اغلبی دولتی نیمه مستقل نظامی بود که در راستای تامین منافع خلافت عباسی تاسیس شد . استقلال دولت اغلبی، آخرین تلاش خلافت عباسی جهت حفظ مغرب از سقوط کامل در برابر هجوم شیعه و خوارج و تا حدودی امویان اندلس بود. ابراهیم‌بن اغلب والی زاب در 184 ه در قیروان خطبه به‌نام عباسیان خواند . اغالبه حدود صد سال در بخشی از افریقیه حکوکت کردند و دولت ان ها با انتقال و ترجمه و توسعه علوم و ومعارف بویژه بوسیله دانشمندان مهاجر ایرانی همراه شد . یکی از ادوار فرهنگ و تمدن اسلامی در عهد اغالبه شکل گرفت . پژوهش حاضر بخشی از کتاب تاریخ تحلیلی مغرب (1389)و مطالعه تحلیلی فرهنگ وتمدن اسلامی (1395) و شهر های افریقیه (1397) از مولف است که در فصلی مبسوط از این سه کتاب با عنوان فرهنگ و تمدن اسلامی دوره اغلبیان و شهرسازی در دوره اغلبیان منتشر شده است .این دولت اسلامی نمونه کاملی از دولت –شهر اسلامی در قرون وسطی را در سه پایتخت عباسیه و رقاده و قیروان تاسیس کردند و مرحله ای اساسی از تاریخ شهر سازی و تاسیسات عمرانی را تاریخ شهرسازی اسلامی سامان دادند . توجه به طب و داروسازی و تاسیسات درمانی از ابتکارات عهد اغالبه است و دومین بیت الحکمه جهان اسلام که در واقع انتقال معارف اسلامی – ایرانی از بیت الحکمه بغداد به قیروان بود بدست کارگزاران ایرانی دولت اغالبه انجام گرفت .
محمدرضا شهید پاک