به گزارش دیدبان،در حال حاضر کمتر از 10 روز به برگزاری یکی از حساس ترین رویدادهای سیاسی در عراق یعنی انتخابات پارلمانی در این کشور باقی مانده است؛ انتخاباتی که طبق برنامه ریزی های انجام شده و مصوبه کمیته عالی برگزاری انتخابات قرار است در روز 12 مِی مصادف با 22 اردیبهشت‌ماه برگزار شود. هرچقدر که بیشتر موعد برگزاری این انتخابات سرنوشت ساز نزدیک تر می شود، حساسیت‌های داخلی و خارجی مربوط به آن نیز بیشتر می شود. ازجمله مسائلی که ذهن تحلیلگران و ناظران سیاسی را به خود مشغول ساخته آرایش انتخاباتی احزاب و جریان های شیعی و نحوه ائتلاف‌بندی‌های آنهاست. برخی براین باورند که تشکیل چندین ائتلاف شیعی منسجم و یکپارچه برای ورود به کارزار انتخابات پارلمانی عراق شانس شیعیان برای دستیابی به کرسی های بیشتر را در مقایسه با دور قبل انتخابات یعنی چهار سال پیش، دوچندان ساخته است. این در حالی است که برخی دیگر چنین عقیده ای ندارند و از تشتت و چندقطبی بودن ائتلاف های شیعی سخن می گویند.

هرچند که دیدگاه غالب آن است که شیعیان در نهایت حائز دو سوم کرسی های پارلمان عراق در جریان انتخابات روز 22 اردیبهشت ماه خواهند شد اما در این میان نمی توان از توانایی های احزاب و جریان های سنی و کُرد نیز به راحتی عبور کرد. البته این مسأله کاملا درست است که اهل تسنن و کُردها هر کدام به دلایلی نتوانستند آنگونه که انتظار می رفت برای رقابتی سالم با شیعیان، ائتلاف‌های منسجم و یکپارچه ای را تشکیل دهند. تمامی این دسته بندی ها و ائتلاف سازی های سیاسی داخلی در آستانه برگزاری انتخابات عراق در حالی است که زمزمه های دخالت های خارجی در این انتخابات به ویژه از سوی عربستان سعودی به گوش می رسد. به نظر می رسد که ریاض عزم خود برای روی کار آوردن مُهره ها و چهره های سیاسی عراقی نزدیک به خود در انتخابات آتی را جزم کرده است.

واکاوی آرایش انتخاباتی شیعیان

واقعیت این است که انتخابات پارلمانی عراق در یک وضعیت ویژه برگزار می شود؛ وضعیتی که متأثر از تحولات امنیتی است. این بدان معناست که پس از شکست تروریست های تکفیری داعش شرایط سیاسی ـ امنیتی عراق به نفع دولت و برخی گروه ها و جریان های سیاسی عراق تمام شده است. از سوی دیگر، برخلاف ادوار گذشته انتخابات پارلمانی عراق که ما شاهد تهیه نهایتا 3 لیست از احزاب و جریان های شیعی برای مشارکت در انتخابات بودیم، در این دور از انتخابات 6 لیست از گروه های شیعی که با یکدیگر ائتلاف کرده اند، برای ورود به کارزار انتخابات آماده شده است. در میان این لیست‌ها رقابت تنگاتنگی میان لیست «النصر» به رهبری حیدر العبادی و لیست «الفتح» به رهبری هادی العامری است. طبق آنچه که در نظرسنجی ها عنوان شده است، ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری المالکی پس از ائتلاف های النصر و الفتح در رده سوم محبوبیت جای دارد. در این میان، لیست ائتلاف «سائرون» هم در رده چهارم قرار دارد که البته در برخی از استان ها به جای دولت قانون در رده سوم قرار می گیرد. لیست بعدی لیست جریان «حکمت ملی» است که پس از سائرون در رتبه پنجم قرار دارد و در برخی موارد هم از سائرون پیشی می گیرد. البته این آمار و ارقام، همانطور که پیشتر ذکر شد مربوط به نظرسنجی هاست.

در کنار تمامی این لیست ها شخصیت های سیاسی شیعی به صورت انفرادی نیز برای مشارکت در انتخابات نامزد شده اند. از آنجایی که اکثریت جمعیت عراق را شیعیان تشکیل می دهند بدیهی است که ائتلاف های شیعی حائز بیشترین تعداد کرسی های پارلمان در انتخابات آتی خواهند شد. نکته قابل تأمل در این انتخابات ظهور و بروز آرایش سیاسی جدید به همراه شعارها و آرمان های تازه است که نشان می دهد ائتلاف سازی ها از حالت سنتی و طایفه گری خارج شده و به همین دلیل تصور بر آن است که در انتخابات آتی شاهد چهره های جدید با منطقی جدید خواهیم بود. به عنوان مثال در بحث مبارزه با فساد می بینیم که برخی از ائتلاف ها همچون ائتلاف الفتح به رهبری العامری با قدرت وارد کارزار شده و قصد دارند شعار مبارزه با فساد را به صحن پارلمان بکشانند.

عدم تشتت در صفوف ائتلاف های شیعی

درست است که ما 6 لیست از ائتلاف های شیعی برای مشارکت در انتخابات پارلمانی عراق تشکیل شده است اما این به معنای وجود تفرقه و تشتت در صفوف شیعیان نیست. مهم آن است که این ائتلاف ها پس از پایان انتخابات و راهیابی به پارلمان با یکدیگر همگرایی داشته و ائتلاف جدید و یکپارچه ای را شکل دهند. در غیر این صورت، اتفاقی که خواهد افتاد این است که برخی جریان های سنی و کردی همچون جریان های منتسب به «ایاد علاوی» و ... با شیعیان وارد ائتلاف شده و ابتکار عمل را از جریان های انقلابی و نزدیک به محور مقاومت، می ستانند. بنابراین، باید منتظر ماند و دید که ائتلاف های شیعی کنونی پس از راهیابی به پارلمان، به منظور حفظ دستاورد بزرگ خود یعنی تصاحب پست نخست وزیری با یکدیگر همگرایی خواهند داشت یا خیر، چراکه انتخاب نخست وزیر پس از برگزاری انتخابات پارلمانی یک انتخاب بزرگ و تعیین کننده است.

انشعاب در صفوف احزاب کُردی

هر کدام از جریان های سنی و کردی نصاب رأی ثابت خود را دارند. البته این جریان ها در درون خود انشعاب هایی را داشته اند. به عنوان مثال جماعت منتسب به طالبانی به دو شاخه تبدیل شده اند. در این میان، جنبش های التغییر و جماعت اسلامی نیز حضور دارند که ائتلافی با یکدیگر تشکیل نداده اند. یک انشعاب جدید در صفوف کُردها نیز توسط آقای «برهم صالح» از شخصیت های کُردی صورت گرفته است. به نظر می رسد که انشعاب های دیگری را نیز کُردها در آینده داشته باشند. اظهارنظرهایی که شخصیت های کُردی علیه یکدیگر مطرح می کنند و افشاگری هایی که علیه هم انجام می دهند نمونه دیگری از وجود انشعاب در میان آنهاست.  این نکته را نیز باید در نظر گرفت که کُردها پس از اذعان تلویحی به اشتباه بودن تصمیمشان در برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان از دولت مرکزی بغداد، اکنون در اندیشه تقویت جایگاه خود در میان غیرکُردها هستند. به عنوان نمونه هم می توان به استقبال آنها از «حیدر العبادی» نخست وزیر عراق اشاره کرد که اخیرا به اقلیم کردستان سفر کرد.

تلاش واشنگتن و ریاض برای مدیریت انتخابات

آمریکایی ها و همچنین سعودی ها به شدت پروژه دخالت در انتخابات عراق را کلید زده اند. حتی می توان اینگونه گفت که آمریکایی ها و سعودیها قصد دارند مدیریت انتخابات عراق را در دست بگیرند تا بدین ترتیب، شخصیت های سیاسی و مهره هایی را که باب میلشان است در عراق روی کار آورند. ما شاهد آن هستیم که سعودیها و آمریکایی ها با مدیریت رسانه های مجازی ازجمله شبکه های ارتباط جمعی هجمه گسترده ای را علیه انتخابات پارلمانی عراق به راه انداخته و به صورت گسترده از مردم عراق به ویژه ساکنان مناطق شیعی می خواهند که در انتخابات حضور بهم نرسانند. آنها با استفاده از ابزار رسانه شخصیت های سیاسی و شیعی عراق را فاسد می خوانند و از مردم می خواهند برای پایان دادن به این فساد، در انتخابات حضور پیدا نکنند. این در حالی است که درست عکس این مسأله در مناطق سنی نشین عراق در حال رخ دادن است بدین ترتیب که از اهل تسنن به شدت برای شرکت در انتخابت دعوت به عمل می آید.

 لذا رویکرد کنونی آمریکاییها و سعودیها تشویق اهل تسنن به شرکت در انتخابات و ایجاد هراس در صفوف شیعیان به منظور عدم مشارکت در این رویداد سیاسی است. دخالت دیگری که سعودیها و آمریکایی ها در انتخابات عراق انجام می دهند هجمه های آنها علیه حشد الشعبی است. آنها مدعی هستند که حشد الشعبی نباید در انتخابات مشارکت داشته باشد. این در حالی است که بخشی از کسانی که در لیست «الفتح» حضور دارند یا از حشد الشعبی طبق قانون استعفا داده اند و یا اساسا از ابتدا هم ارتباط سازمانی با حشد الشعبی نداشته اند و بدین ترتیب، حضورشان در انتخابات براساس قانون اساسی عراق، قانونی است.

سید هادی سید افقهی: کارشناس ارشد مسائل منطقه