به گزارش دیدبان،سفر مایک پامپئو در مقام وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا به عربستان سعودی به عنوان اولین سفر خاورمیانه ای پامپئو تنها پس از دو روز بعد از تصدی پست وزرات خارجه با کسب حداقل ترین رای اعتماد از سنا، حاوی نکاتی مهم و ابعادی تحلیلی است.

در واقع آنچه که موجب شده است تا پامپئو، عربستان سعودی را به عنوان مقصد اولین سفر دیپلماتیک خود به خاورمیانه، در نظر بگیرد گستردگی ارتباطات و تعاملات میان ریاض و واشنگتن است که روز به روز نیز به دامنه آن افزوده می شود. اگرچه سعودی با روی کار آمدن دونالد ترامپ سعی و تلاش خود را بر این مبنا قرار داد تا ریاض را به متحد راهبردی واشنگتن تبدیل کند و در این زمینه نیز تا اندازه ای موفق بوده است اما نباید فراموش کرد که عامل مهم و کلیدی که منجر به تشدید روابط میان طرفین شده است، ولیعهد جوان سعودی بوده است. بطوریکه محمد بن سلمان به عنوان شخص اول تصمیم گیری در عرصه های دوگانه داخلی و خارجی این روزهای سعودی، نقش غیرقابل انکاری در تبدیل ریاض و واشنگتن به شرکای راهبردی را داشته است.

با توجه به تحولات موجود منطقه ای و نزدیکی منافع سعودی – آمریکایی به یکدیگر، آنچه را می توان به عنوان دلایل ملاقات میان مقامات سعودی با پامپئو بیان کرد، در ذیل میدان های منطقه ای از ایران ستیزی تا دوستی و برقراری روابط حسنه با رژیم اسرائیل می باشد که در یادداشت سعی می شود بطور اجمالی به آنها اشاره شود.

1- در رابطه با ابعاد تحلیل سفر «پامپئو»، در ابتدا باید گفت که این سفر در بردارنده پیام‌های مهم و حساسی است، چرا که ماموریت حضور یافتن در خاورمیانه، نشان دهنده حساسیت و اهمیت این منطقه برای دولت ایالات متحده آمریکا و دارا بودن اولویت ویژه آن در سیاست خارجی واشنگتن است. در واقع از جمله اهداف و برنامه های واشنگتن در ذیل اقدام وزیر خارجه اش مبنی بر سفر به ریاض و بعد به تل آویو، نشانه گذاری اولویت‌ها و محورهای سیاست خارجی و فعالیت‌های اطلاعاتی – امنیتی آمریکا در خاورمیانه است. بطوریکه سفر پامپئو در مقام وزیر خارجه و در جایگاه مرد اول سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا با سابقه اطلاعاتی – امنیتی (مدیر سایق سازمان سیا) نشان‌دهنده رویکرد امنیتی دولت ترامپ نسبت به تحولات منطقه است.

2- از سوی دیگر نیز پیوستگی رابطه میان جبهه سعودی - صهیونیستی – آمریکایی موجب شده است تا پامپئو با سفر به ریاض نه تنها اهمیت ادامه روابط تازه شکل گرفته ریاض – تل آویو در سایه حمایت ها و تشویق واشنگتن را برای سعودی و دیگر هژمون های منطقه ای یادآور شود بلکه از این طریق می خواهد در تقویت بسترها و زمینه های بیش از پیش این روابط تروئیکایی بکوشد و منافع حاصله از تداوم این روابط را به مقامات سعودی گوشزد کند که بیم مخاطرات منطقه ای (ایران) را دارند.

3- مستحکم کردن جایگاه متزلزل محمد بن سلمان در بین شاهزادگان مدعی قدرت از نسل اول و دوم سعودی نیز از جمله دستاوردهای این سفر وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا به ریاض است. در واقع تصمیم و اقدامِ سفر به ریاض و حضور پامپئو در عربستان سعودی بیانگر این موضوع برای مخالفان داخلی محمد بن سلمان است که وی در حمایت ویژه کاخ سفید قرار دارد. از این رو بواسطه این حمایت ها از محمد بن سلمان است که مخالفان مجبور خواهند بود تا در مسیر مخالف ها با اقدامات و برنامه های ولیعهد محتاطانه تر عمل کنند، چرا که هرگونه توطئه بر علیه ولیعهد با واکنش واشنگتن همراه خواهد شد؛ از سوی دیگر نیز انتقال این پیام بطور خودکار به تثبیت جایگاه داخلی ولیعهد و افزایش اعتماد او به ایالات متحده آمریکا برای انجام معاملات دیگر در زمینه های امنیتی – نظامی- منطقه ای خواهد انجامید.

4- بعد دیگر از موضوع سفر مذکورکه حاوی نکته کلیدی است و می توان نشانه های استخراجی از آن را استنباط کرد ایران ستیزی است؛ به عبارت دیکر اینکه ارسال پیام تلویحی برای ایران از طریق سفر به ریاض، مهمترین عاملی است که گروهی از تحلیگران و کارشناسان بر آن باور داشته و  تاکید ویژه ای بر روی آن دارند. پیامی که در کلیت مجموعه ای آن، بر پاشنه تهدید و هشدار برای ایران طراحی شده است. بطوریکه بر این اساس است که عده ای بر این باورند، سفر پمپئو به منطقه و مذاکرات و گفتگوهای منطقه ای وی بویژه با عربستان می تواند هم در خصوص جبهه‌سازی در مقابل جمهوری اسلامی ایران و هم در قبال پرونده‌های فعال منطقه نظیر سوریه، عراق و یمن که اولویت‌های ترتیبی ترامپ هستند به شکل گیری یک جبهه منطقه‌ای با وزن ژئوپلیتیکی منطقه ای – فرا منطقه ای در و زیر سایه دولت ایالات متحده بینجامد.

5- با این حال باید خاطر نشان ساخت که ماهیت سفر مایک پامپئو به سعودی با ابعادی از ملاحظات داخلی – منطقه ای در ذیل پیوند منافع راهبردی از همکاری های میان واشنگتن – تل آویو – ریاض قابل تحلیل است. در واقع با این سفر هم مناسبات شکل گرفته ریاض – تل آویو تقویت می شود و هم روند ادامه همکاری ها در میدان های منطقه ای برای تحدید قدرت ایران و تهدیدات پیرامون آن برای منافع شرکای سه گانه ذکر شده نیز تسریع و تداوم خواهد بخشید. بطوریکه مقصد بعدی پامپئو از ریاض به سمت تل آویو و مذاکرات میان وی با سران رژیم صهیونیستی بر سر نحوه مقابله با تهدید ایران تکمیل کننده پازل مذکور منطقه ای است.

مصطفی مطهری: دکترای علوم سیاسی و کارشناس مسائل شبه جزیره