به گزارش دیدبان،در عصر نوین جهانی، گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، مرزهای زمان و مکان را درنوردیده و این پیشرفت‌های علمی عامل جهانی‌شدن تعاملات بشری در عرصه‌های مختلف ازجمله معاملات اقتصادی شده که می‌توان گفت: امروزه تعاملات اقتصادی از روند سنتی خود پا فراتر گذاشته و پول‌های فضای مجازی و بدون پشتوانه مانند شبکه‌های لایت کوین و «بیت‌کوین» در رقابت با ارزهای متعارف در بازار جهانی توجه بسیاری را به خود جلب نموده که نوشته پیشرو درصدد بررسی چیستی و چگونگی این مسئله است.
ساتوشی ناکاموتو که اسم ژاپنی مستعار فرد یا افرادی است که پروتکل اولیه بیت‌کوین را در سال 2008 طراحی کردند و آن را در سال 2009 وارد شبکه نمودند و خود را در برابر طراحی نرم‌افزار اصلی بیت‌کوین مسئول می‌دانستند اما هیچ‌گاه هویت اصلی آن مشخص نشد. ناکاموتو واحد پولی خلق کرد و آن را بیت‌کوین نامید که ترکیبی از کلمات بیت به معنای واحد اطلاعات کامپیوتری و کوین که به معنی سکه است. البته پول اختراع‌شده توسط او هیچ شباهتی به سکه یا اسکناس نداشت، هیچ اثری از کاغذ، مس، نقره یا طلا در ساخت این پول عجیب نبود. نوآوری اینترنتی که طراحان اصلی آن توانسته‌اند آنرا در مدت کوتاهی از یک ایده به یک واقعیت اثرگذار بر دنیای اقتصاد تبدیل کنند.
چیستی بیت‌کوین
در مورد چیستی بیت‌کوین تعاریف متفاوتی عرضه‌شده است. معمولاً: به بیت‌کوین پول دیجیتال، ارز مجازی، ارز الکترونیکی یا ارز رمزنگاری‌شده می‌گویند. بر اساس بر خی گزارش‌ها نظام پرداختی بیت‌کوین یک سامانه خصوصی است که هیچ موسسه مالی سنتی متعارفی در تراکنش‌ها وجود ندارد؛ و این نظام کاملاً غیرمتمرکز است نظام مالی که از مرزهای بانکداری سنتی فراتر رفته و بدون پشتوانه و وجود نهاد قانون‌گذار جای خود را در سیستم مالی دنیا باز کرد است و همه تراکنش‌ها توسط کاربران این سیستم انجام می‌شود.
علت محبوبیت بیت‌کوین
بیت‌کوین با روش‌های سنتی متفاوت است، به‌طوری‌که برای ایجاد یک حساب در سیستم بانک داری سنتی باید با یک بانک قرارداد بست و تمامی تراکنش‌ها به بانک نیاز دارد به‌نحوی‌که هر دو طرف تراکنش را در بانک نشان می‌دهد؛ اما در شبکه بیت‌کوین هیچ‌یک از این محدودیت‌ها وجود ندارد و افراد به‌منظور ایجاد یک شبکه مالی جدید نیازی به هیچ مجوزی ندارند.
پرداخت و دریافت فوری هر مبلغ از بیت‌کوین در هر موقع از شبانه‌روز و در هرکجای جهان امکان‌پذیر است و هیچ روزی تعطیل و هیچ محدودیتی در کار نیست.
کارمزد بسیار پایین و بی‌تأثیری تحریم بر باز کردن حساب بیت‌کوین از ویژگی‌های این اعتبار است. 4. بیت‌کوین قابلیت تبدیل‌شدن به سایر ارزها در فضای واقعی را دارد.
بیت‌کوین پول یا ارز مخصوص و تراکنش‌ها را با واحد پولی جدید این سیستم انجام می‌گیرد.
تهدیدهای پول مجازی
مشکلات فنی زیادی ازجمله پیچیدگی‌های فنی این پروژه است که راه را برای وقوع بحران‌های غیرقابل‌پیش‌بینی باز می‌کند. پیشینه بیت‌کوین نشان می‌دهد که این طرح دو بار در سال 2010 و 2013 دچار مشکل فنی و باعث کاهش فوری و شدید ارزش بیت‌کوین شد.
طبق نظر بسیار از کارشناسان اطلاعاتی رواج استفاده از بیت‌کوین می‌تواند کشف جرائمی مانند دزدی هویت را بسیار سخت‌تر کند، چون تراکنش‌ها توسط سرور منتشرکننده قابل‌ردیابی نیستند.
همان‌گونه که ذکر شد پول‌های مجازی ماهیت فیزیکی نداشته و روی رایانه شخصی ذخیره می‌شوند؛ لذا این امکان وجود دارد که با دزدیده شدن کامپیوتر یا هارددیسک، بیت کوین‌ها از دست برود و یا توسط هکرها دزدیده شود و ازاین‌جهت امنیت پایینی دارد.
فقدان مرکزیت بیت‌کوین امکان نظارت و کنترل روی آنرا بسیار دشوار می‌کند و قابلیت اطمینان این پول را برای کسانی که می‌خواهند از آن استفاده کنند به‌شدت کاهش می‌دهد.
هرچند بیت‌کوین تاکنون با سرعت زیادی توسعه‌یافته است، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که ازاین‌پس نیز همچنان به رشد خود ادامه دهد.
جای گاه سیاسی بیت‌کوین
پول ازجمله ابزارهای اعمال کنترل بر اقتصاد کلان کشورها و بخش مهمی از زندگی انسان‌هاست، طی دهه‌های گذشته تاکنون فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌نظام بانکی خدمات بزرگی عرضه کرده است. بانکداری الکترونیکی بهترین شاهد این مدعاست. در بین کشورهای جهان سه کشور برتر اقتصادی مانند آمریکا، چین و آلمان در کشاکش رد یا قبول این پدیده است بر خی ماهیت ارز و پول بودن بیت‌کوین را رد می‌کند و می‌گویند بیت‌کوین یک کالای مجازی خاص است که جایگاه حقوقی معادل ارز را ندارد و نمی‌تواند به‌عنوان ارز در بازار جریان یابد، زیرا توسط یک مرجع پولی منتشر نمی‌شود. در مقابل برخی دیگر بیت‌کوین را به‌عنوان یک ابزار مالی جدید و به‌مثابه یک ارز شخصی و در جایگاه یک واحد محاسبه به شمار می‌آورد. بر همین اساس صاحب‌نظران، دو آینده کاملاً متناقض یعنی شکست نظام بیت‌کوین یا تحقق نظام اقتصادی جهانی جدید بیت‌کوین را پیش‌بینی کرده‌اند؛ اما درهرصورت آینده بیت‌کوین وابسته به تأثیر و تأثر عوامل پیرامونی آن است اما چه بیت‌کوین موفق به تحقق آینده مطلوب ایجادکنندگانش شود و چه کاملاً از هم فروپاشد، در برهه کنونی تأثیرپذیری نظام جهانی از این سیستم حکایت دارد.
تحلیل و بررسی
اقتصاددانان در مورد بقا و دوام بیت‌کوین چندان خوش‌بین نیستند و رشد سریع آن را نیز به‌حساب هیجان غیر عقلایی کاربران گذاشته‌اند که به سراغ بیت‌کوین آمده‌اند؛ زیرا وقتی بتوانیم یک واحد پولی الکترونیک خصوصی داشته باشیم، معنایش این است که می‌توانیم واحدهای پولی متعددی از این نوع را داشته باشیم همان‌گونه که تابه‌حال حدود 63 نوع پول مجازی به بازار اقتصاد ورود پیدا نموده‌اند، به‌این‌ترتیب هیچ تضمینی وجود ندارد که دیگران همان واحد پولی را که شما استفاده می‌کنید، بپذیرند. درهرصورت حامیان بیت‌کوین معتقدند ساختار غیرمتمرکز این واحد پولی باعث می‌شود تعقیب آن برای دولت‌ها و مراجع قانونی به‌طور تقریبی غیرممکن باشد هم‌چنین رفتارهای متضاد کشورهایی نظیر، آمریکا، چین و آلمان به‌عنوان سه اقتصاد برتر دنیا با این پدیده نوظهور نشان می‌دهد که این پول مجازی را به‌عنوان یک ارز در گردش با پشتوانه نپذیرفته‌اند.
از طرف دیگر همین گسترش فناوری‌های تازه و ارتباطات جهانی مبتنی بر «شبکه» را می‌توان از مهم‌ترین نماد «جهانی‌شدن» دانست به‌عبارت‌دیگر فن‌آوری‌های ارتباطی را می‌توان قانون «فرا حاکمیتی» خواند و به روند رو به رشد آن خوش‌بین بود زیرا که تشکیل شبکه‌های ارتباطی می‌تواند روند قانون‌گذاری‌های انحصاری در دنیای اقتصاد را مختل نماید و از طریق شبکه‌های مجازی به‌هم‌پیوسته‌ای افراد به تعاملات خود توافق نموده و با سرعتی باورنکردنی، عرصه‌های مختلفی از شئون سیاسی، اقتصادی و حاکمیتی متنی بر قدرت‌طلبی را تضعیف نماید و تقسیم قدرت اقتصادی با ارزهای بدون پشت وانه را به‌جای واحدهای اعتباری موجود به رسمیت ملل برسانند. بااین‌وجود چنین به نظر می‌رسد که در آینده در عرصه اقتصاد جهانی این‌چنین شرکت‌ها رونق گیرد و اعتبار قدرت‌های اقتصادی را در هم شکند.
نویسنده:
حجت سید علی حسینی؛ پژوهشگر مطالعات اسلامی
پژوهشکده بین المللی امام رضا علیه السلام- مشهد مقدس
تهدیدها و فرصت‌های ارز الکترونیکی «بیت‌کوین»
