دیدبان
مصطفی مطهری

محمد بن سلمان و قطبی سازی های درونی از تشیع

محمد بن سلمان و قطبی سازی های درونی از تشیع

به گزارش دیدبان،در ارتباط با دشمنی ها و عداوت های ولیعهد سعودی با تشیع و شیعه گرایی هیچ گونه شک و تردیدی وجود ندارد. در واقع در «هارتلند» جهان اسلام دوگانگی های میان «ریملند» تشیع و «ریملند» تسنن با مرکزیت وهابیت در قالب نظام های سیاسی ایران و سعودی، تنش ها غالباً ایدئولوژیک نامیده می شود. اگرچه در نام گذاری این نوع نزاع ها و تعارضات نقش قدرت های فرامنطقه ای بی تاثیر نبوده است اما باید توجه داشت که رغبت و تمایل به نامیدن دشمنی ها و تعارضات با ایران از سوی سعودی ها با عناوینی مذهبی و ویژگی های ژئوکالچری چون جنگ تشیع با تسنن، تقابل فارس و عرب و یا نبرد صفوی گرایی یا تشیع گرایی با تسنن گرایی، کمتر از نیروهای خارجی فرامنطقه ای نیست.

با این حال ولیعهد سعودی با سیاستی زیرکانه این روزها به دنبال ایجاد نوعی تفکیک و تقسیم بندی میان جبهه تشیع (شیعیان) است. به عبارت دیگر اینکه وی با خوانش مصلحتی از شیعه و شیعه گرایی به تشیع خوب و تشیع بد درصدد خلق دوگانه انگاری سیاسی در نحوه مواجهه و تقابل از یکسو و مراوده و تعامل از سوی دیگر است. بطوریکه برقراری روابط حسنه با جریان صدر در عراق و نیز حمایت های سعودی از فرقه شیرازی به عنوان نماد تشیع انگلیسی، در قالب همین راهبرد قطبی سازی از تشیع در پارادایم فکری ولیعهد سعودی قابل پیگیری است.

در واقع محمد بن سلمان با قرار دادن ایران و حزب الله و اخیراً انصارالله و یا به عبارتی حوثی ها در قالب شیعه بد می خواهد از یکسو بسترهای انشقاقی از طریق نفاق در تشیع را فراهم سازد؛ چرا که از نظر وی در شرایط فعلی شیعیان در عراق و جمهوری آذربایجان شیعیان خوب هستند؛ و از سوی دیگر نیز بن سلمان با این تقسیم بندی های خود ساخته از تشیع درصدد است تا زمینه های نفوذ سعودی را به درون مرزهای این دو کشور بکشاند. با این تاکید که از نظر محمد بن سلمان عراق با توجه به وضعیت نا به سامان اقتصادی و امنیتی حاصل از حضور تخریبی داعش در چند سال گذشته از یکسو و روند بازسازی زیرساخت های عمرانی و اقتصادی عراق در دوران پسا داعش از سوی دیگر، از اهمیت بالایی برخوردار است. به علاوه اینکه سعودی ها معتقدند از فردای سقوط دیکتاتور بعث یعنی صدام حسین در عراق توسط آمریکایی ها، نه تنها روز به روز به دامنه نفوذ ایران در عراق افزوده شده است بلکه زمینه های دور شدن عراق از میدان نفوذ سعودی را نیز به همراه داشته است.  

از نظر سعودی ها و یا به عبارت بهتر ولیعهد سعودی، از جمله مسیرهای کوتاه و قابل حصول در جهت ایجاد روابط میان ریاض و بغداد و احیا جایگاه گذشته و پرنفوذ آنها در بغداد در وضعیت و شرایط موجود، نفوذ در خطوط و صفوف تشیع است که بغدادِ این روزها گزینه مناسبی است. چرا که عراق هم عمق استراتژیک ایران به عنوان رقیب سنتی سعودی است و هم عمق استراتژیک سعودی در نبرد با ایران قلمداد می شود. از این رو زمینه های تعاملی خود را با عراق از حوزه های سیاسی با حوزه های اقتصادی و ورزشی گسترش داده اند؛ به علاوه اینکه در عرصه سیاسی تلاش ها از سوی ریاض بر این اساس قرار گرفته است تا ملاقات های دو جانبه مقامات دو کشور از هم را به عالیترین سطح برسانند که خبرهای منتشر شده از سفر ولیعهد سعودی و هیئت بلند پایه سعودی به عراق در ماه آینده در همین راستا قابل تحلیل است.

واقعیت امر این است ولیعهد سعودی در ذیل راهبرد قطبی سازی تشیع، بیشتر به نقش حکومت ها و دولت ها توجه دارد. در واقع بن سلمان با مبادرت ورزیدن به استراتژی مزبور، ضمن پذیرش نقش مرکزی ایران در این عرصه، تلاش دارد با دو شقه سازی گفتمان های موجود از نظام های سیاسی با گرایشات مذهبیِ شیعی، هدف و برنامه های خود عملی کرده و به آنها جامه عمل بپوشاند. به عبارتی  جامع تر اینکه همه این تلاش ها و اندیشه ورزی های سلبی توسط سعودی و ولیعهد آن در مسیر مبارزه با ایران و نقش منطقه ای ایران می باشد.

اگر چه در متافیزیک عنادورزانه فکری – عملی محمد بن سلمان تشیع فوبیا، عامل و انگیزه ای بنیادین برای دشمنی ها محسوب می شود و تشیع برای او به مثابه یک دشمن است و خوب و بد ندارد، اما در زمان کنونی سیاست تفکیکی از خوب و بد خواندن شیعه می تواند بسان بازویی کمکی ولیعهد را در اجرا برنامه های منطقه ای اش همراهی سازد.

مع الوصف، هر چند پیاده سازی سیاست ها و راهبردها برای حصول منافع و مقاصد در روابط بین الملل از طرق مختلف امری عادی به نظر می رسد، اما استفاده از رویکرد مطمع نظر از نفاق ورزی های مذهبی و یا فرقه ای بسان آنچه سعودی ها به دنبال عملیاتی سازی آن هستند امری به دور از اخلاق سیاسی است؛ از این رو با توجه به آشکار بودن روش اتخاذ شده سیاسی – مذهبی از سوی سعودی ها، هوشیاری دستگاه های مرتبط در این عرصه و متولیان امر در حوزه های فرهنگی – مذهبی - سیاسی در جهان تشیع در جهت مقابله با آن امری مهم و حیاتی به نظر می رسد.

مصطفی مطهری: دکترای علوم سیاسی و کارشناس مسائل شبه جزیره

مرتبط‌ها

احمد دستمالچیان، کاردار پیشین ایران در عربستان

فادی جونی فعال فضای مجازی درباره آمار متبلایان به کرونا

آیا حملات اخیر آمریکا به عراق، غیر عادی و غیرقابل پیش‌بینی بود؟

دلیل اصلی کاهش مشارکت در  انتخابات مشکلات معیشتی بود نه کرونا

کاهش قیمت نفت بیشتر از همه ضرر عربستان و روسیه است نه ایران

توسعه‌طلبی‌های «اِسپارت خلیج فارس»