به گزارش دیدبان،عربستان در نگاه نخست به عنوان نماد نفت و دلار مطرح است. چرا که ذخایر نفتی عربستان، یک پنجم کل نفت موجود جهان را تشکیل می‌دهد و این کشور 267 میلیارد بشکه نفت دارد. علاوه بر این نوع رفتار مقامات و شاهزاده های سعودی نیز نشان دهنده این مسئله است که عربستان را باید یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان دانست. انعقاد قرارداد 110 میلیارد دلاری خرید سلاح با آمریکا، قرارداد خرید سامانه اس 400 از روسیه، به راه انداختن جنگ یمن، حمایت از گروه های تروریستی، سفرهای پر زرق و برق شاهزاده های سعودی و بذل و بخشش مقامات عربستان همگی نشان دهنده این مسئله است که عربستان کشوری مرفه است. اما این تنها یک وجه از جامعه عربستان است و وجه دیگر آن برخلاف این مسئله است. در این ارتباط بلومبرگ در گزارشی اعلام کرد،  عربستان در سال 2018 شاهد بدترین عملکرد در بین اقتصادهای مورد بررسی بوده و ارزش فلاکت آن از 5/12 به 4/15  رسیده که این کشور را با 4 رتبه ارتقا از رتبه 14 در سال 2017 به رتبه دهمین اقتصاد فلاکت زده جهان رسانده است. در این مطلب به بررسی شاخص های فلاکت در جامعه عربستان خواهیم پرداخت.

وضعیت فقر در عربستان

یکی از شاخص ها برای بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی هر جامعه ای میزان فقر در آن جامعه است. چرا که درصد فقر می تواند به خوبی نمایانگر بسیاری از شاخص های دیگر در جامعه باشد. در مورد عربستان نیز در نگاه نخست این شاخص باید بسیار پایین باشد، چرا که درآمدهای نفتی عربستان باید مانع از وجود میزان زیادی فقیر در عربستان باشد. اما بررسی این شاخص نشان دهنده باطل بودن این تصور است. دستیابی به آمار دقیق در این مورد در جامعه عربستان بسیار سخت و حتی غیر ممکن است، چرا که به دلیل عدم شفافیت در این کشور آمارهای اعلام شده همه از سوی مراجع حکومتی است و نمی تواند چندان سندیت داشته باشد.

اما با این وجود برخی گزارش ها از وجود بیش از 5 میلیون فقیر در عربستان حکایت دارد. در واقع در حالی که دولت عربستان آمار فقر را تنها 5/12 درصد اعلام کرده است اما اختصاص 7 میلیارد دلار در سال 2014 برای مبارزه با فقر نشان دهنده این است که این رقم بسیار بالاتر از آمارهای اعلامی است. علاوه بر این طبق اعلام وزارت امور اجتماعی یک میلیون و 500 هزار نفر در سال از خدمات تامین اجتماعی و به اصطلاح کمک هزینه زندگی بهره مند هستند و این خود نشان دهنده بالا بودن میزان فقرا در عربستان است. آمارهای غیر رسمی در سال 2003 نشان دهنده این بود که نزدیک به 13 درصد مردم عربستان زیر خط فقر زندگی می کنند البته در همان زمان برخی دیگر از آمارها این رقم را 25 درصد اعلام کردند.[1] روزنامه واشنگتن پست در سال 2017 در گزارشی در این مورد اعلام کرد که بین یک میلیون تا چهار میلیون نفر از مردم عربستان با کمتر از 530 دلار در ماه زندگی می کنند و این روزنامه تاکید کرد با این حال دولت عربستان توانسته است به شکلی خوب و عالی فقر در عربستان را مخفی کند. در این میان مناطق شیعه نشین درصد فقر بالاتری را نسبت به دیگر مناطق عربستان تجربه می کنند و پس از این منطقه در سه استان جنوبی عسیر، نجران و جازان تقریبا بالاترین میزان فقر گزارش شده است.[2] این مسئله نتیجه سیاست دولت سعودی در تمرکز بر پیشرفت مناطق مرکزی کشور می باشد که عملاً به توسعه ناموزون عربستان منجر شده است. علاوه بر این وزیر اقتصاد و برنامه ریزی عربستان اعلام کرده که 60 درصد از مردم عربستان صاحب مسکن هستند و این به معنای این است که به دلیل فقر 40 درصد از مردم عربستان فاقد مسکن هستند.

برخی دیگر از گزارش ها میزان فقر در عربستان را 40 درصد می دانند و 37 درصد از مردم این کشور در محله‌های فقیر حاشیه شهر‌ها زندگی می‌کنند. با توجه به به اینکه 60 درصد مردم عربستان زیر 30 سال دارند، آمار بیکاری در این کشور در آینده بیشتر هم خواهد شد.[3]

بیکاری

علاوه بر میزان فقر در جامعه،  نرخ بیکاری نیز بسیار مهم است. چرا که جمعیت بیکار در هر جامعه ای خود نشانه  و شاخصی در مورد وضعیت اقتصادی هر کشوری است. آمارهایی که از سوی مراجع رسمی عربستان در این مورد منتشر شده است نشان می دهد که در چهار ماهه نخست سال 2017 میزان بیکاری در عربستان7/12 درصد بوده است. طبق این گزارش بیشترین میزان بیکاری در مناطق شیعه نشین در منطقه الشرقیه گزارش شده است. اما علاوه بر مناطق شیعه نشین شهرها و استان های دیگر این کشور نیز با میزان بالای فقر مواجه هستند. میزان بیکاری در استان الجوف در شمال عربستان 6/22 درصد، در مدینه 2/21 درصد، در جازان5/17 درصد، در الحائل8/16 درصد و در ریاض6/11 درصد گزارش شده است. طبیعتاً در صورت امکان بررسی های دقیق و میدانی و بدون سانسور از سوی نهادهای حاکمیتی عربستان، میزان بیکاری به مراتب رقم بالاتری را نشان خواهد داد.[4]

علاوه بر این در عربستان سعودی، بیش از نیم میلیون نفر از دانشجویان از دانشگاه های این کشور فارغ التحصیل شده‌اند و از بیکاری رنج می‌برند. طبق گزارش فارن افرز، افزوده شدن این تعداد دانشجوی بیکار به دیگر بیکاران حاضر در این کشور، عربستان را به بزرگ‌ترین کشور دارای جوانان بیکار در جهان تبدیل کرده است. بر اساس آمارهای دولتی در عربستان، ازمجموع 1میلیون و 200 هزار فرصت شغلی که در فاصله سال های 2009-2004 از سوی بخش خصوصی در عربستان ایجاد شدند، تنها 280 هزار سعودی وارد این مشاغل شدند. [5]

در کل با افزایش جمعیت عربستان میزان فقر، بیکاری و همچنین تورم در این کشور نیز رو به افزایش خواهد بود. سازمان عمومی آمار عربستان  اخیرا اعلام کرد که جمعیت کشور به 32 میلیون و 600 هزار نفر در نیمه اول سال 2017 رسیده است و این به معنای افزایش حدود 870 هزار نفری جمعیت عربستان نسبت به سال 2016 است. طبق این گزارش جمعیت مردم عربستان 20 میلیون و 400 هزار نفر یعنی 63 درصد از کل جمعیت است و تعداد افراد غیر سعودی ساکن در عربستان نیز به حدود 12 میلیون و 200 هزار نفر یعنی 37 درصد می رسد.[6] این مسئله به معنای افزایش وضعیت فلاکت در این کشور خواهد بود. عربستان علاوه بر وضعیت و در واقع چهره ای متمول و پولدار و مرفه ای که از خود نشان می دهد واقعیت های دیگری نیز در دل خود دارد که حاکی از فقر، بیکاری و تورم در این کشور است. نکته مهم در این مورد این است که رفاه موجود متعلق به شاهزاده های سعودی و بیکاری و فقر نیز متعلق به مردم عادی عربستان است. مردم عربستان عملاً در چنبره حدود 7000 شاهزاده سعودی زندانی هستند.[7] در طول این دوران همواره شاهزاده ها بر مناصب مختلف این کشور تکیه زده اند. حدود 200 شاهزاده از خانواده های مختلف آل سعود مناصب کلیدی را در اختیار دارند و بیش از 6000 شاهزاده دیگر صاحب موقعیت های انحصاری در این کشورند و عملاً مملکت پهناور و ثروتمند عربستان را به صورت ملک شخصی خود درآورده و با الصاق دائمی واژه «سعودی» به این کشور، در طول 15 دهه گذشته، آنجا را دست به دست چرخانده و مردم این کشور را از شرکت در اداره امور خود و سهمگیری از ثروت ملی محروم کرده اند. این وضعیت باعث به وجود آمدن فقری گسترده در عربستان شده است.

پایان سخن

علاوه بر شاخص های فوق نرخ تورم در عربستان نیز به سرعت در حال افزایش است. در واقع اصلاحات اقتصادی محمد بن سلمان ولیعهد عربستان که در قالب سند چشم انداز 2030 صورت گرفته است اقتصاد این کشور را با برخی بی ثباتی ها مواجه کرده و اخیرا اعلام شد که برای سومین ماه متوالی نرخ تورم عربستان افزایش یافته است. این مسئله نشان دهنده این است که اقتصاد عربستان به دلیل این اصلاحات در ماه های آتی با ناآرامی های بیشتری مواجه خواهد بود. در کل مردم عربستان با وجود داشتن بزرگترین منابع نفتی جهان در کشورشان ، از درآمدهای نفتی بی بهره هستند. شاهزاده‌های آل سعود در  اولویت رسیدن به مقامات حکومتی در عربستان همچون استانداری، وزارت، سفارت یا ..... قرار دارند و بیشتر این مقامات را در عربستان، شاهزاده‌های آل سعود تشکیل می‌دهند. اگر شاهزاده‌ای از آل سعود هیچ سمتی در حکومت نداشته باشد، حقوقی به ارزش 100 هزار ریال سعودی (معادل 90 میلیون تومان) در ماه دریافت می‌کند. شاهزاده‌های آل سعود علاوه بر زمین‌هایی که به آن‌ها بخشیده می‌شود، سالیانه مبلغ 400 هزار ریال سعودی به عنوان هدیه از پادشاه عربستان دریافت می‌کنند.[8] به عنوان یک نمونه از ثروت شاهزادگان آل سعود می‌توان به امیر سلطان بن عبدالعزیز ولیعهد سابق عربستان اشاره کرد که بعد از مرگش ثروت افسانه‌ای 285 میلیارد دلاری برای وارثانش به جا گذاشت. علاوه بر این بیش از 7000 شاهزاده در خاندان سعودی زندگی می کنند که به صورت ماهانه حقوق دریافت می کنند و پروژه های مهم اقتصادی در اختیار آن ها است. در واقع عربستان به عنوان کشوری مطرح است که در گروگان 7000 شاهزاده سعودی گرفتار شده است و مردم عادی امکان رسیدن به پست های مهم را ندارند و به همین دلیل است که عربستان با وجود دارا بودن بزرگترین ذخایر نفتی جهان اکنون با مشکل فقر ، بیکاری و تورم مواجه شده است.

پی نوشت:

[1] https://www.noonpost.org/content/1680

[2] http://www.aljazeera.net/news/ebusiness/2017/7/12/

[3] https://www.fardanews.com/fa/news/389364

[4] http://alwaght.com/fa/news/124717

[5] https://www.fardanews.com/fa/news/155682

[6] http://alwaght.com/fa/news/124717

[7] http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13931021001434

[8] https://www.fardanews.com/fa/news/389364/