دیدبان
محمدرضا کلهر

پشت‌پرده سفر مجدد حریری به ریاض

پشت‌پرده سفر مجدد حریری به ریاض

 

به گزارش دیدبان،روابط سعد حریری نخست وزیر لبنان با عربستان همواره مهم و تاثیرگذار بوده است. چرا که سعد حریری منافع مالی بسیار زیادی در عربستان دارد و عربستان نیز با استفاده از این اهرم همواره حریری را به عنوان ابزاری برای تاثیرگذاری بر تحولات لبنان در اختیار داشته است. اما این روابط در چند ماه اخیر با چالش هایی مواجه شد. سعد حریری نخست وزیر لبنان شنبه (13 آبان ماه) به صورت کاملا ناگهانی و از ریاض از سمت خود استعفا کرد. استعفای حریری دقیقا بلافاصله بعد از دو سفر متوالی وی به عربستان سعودی و دیدار با مسئولان این کشور اعلام شد.

نشریه بریتانیایی ایندیپندنت با انتشار مقاله‌ای به قلم رابرت فیسک اعلام کرد که استعفای سعد حریری از نخست وزیری لبنان نه به میل خود بلکه با اجبار عربستان سعودی بود. نویسنده مقاله با اشاره به همزمانی استعفای آقای حریری، حصر 11 شاهزاده سعودی و دستگیری ده‌ها مقام بلندپایه از این واقعه به عنوان «شب دشنه‌های بلند» یاد کرده که در جریان آن در یک شب حدود 400 مخالف سرشناس و پرنفوذ آدولف هیلتر توسط گشتاپو به قتل رسیدند. نویسنده این واقعه را تلاش محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان برای تحکیم پایه‌های قدرت خود خواند[1]. در واقع حریری در زمان استعفای اجباری از ریاض در بازداشت خانگی به سر برد و رسانه های غربی و عربی اعلام کردند که وی تحت فشار مجبور به استعفا شده است.  همچنین دبیر کل حزب الله لبنان نیز اعلام کرد که حریری در حصر خانگی به سر برده است. در آن زمان هدف از این اقدام عربستان مواجهه با ایران و حزب الله عنوان شد.

در این ارتباط الجمهوریه لبنان اعلام کرد، عربستان به سعدحریری اعلام کرده که اوضاع فعلی با اوضاع سازش که در ابتدای نخست وزیری حاکم بود، تغییر یافته و اینک یک پویایی عربی و بین المللی برای مواجهه با ایران و حزب الله در منطقه شکل گرفته است. سعودی ها از الحریری خواسته اند که در مسیر تقویت حزب الله گام برندارد و خود را با نتایج جدیدی که موضع بین المللی در قبال حزب الله پیش گرفته است، هماهنگ کند.[2] این مسئله باعث ایجاد چالش هایی در روابط حریری با عربستان گردید. پس از این مسئله سعد حریری نخست وزیر لبنان در سفری دوروزه به ترکیه سفر کرد. این سفر بسیار مهم بود. چرا که ترکیه و عربستان به عنوان دو کشور رقیب در منطقه مطرح شده اند و این در حالی است که سعد حریری روابط دوستانه‌ای با عربستان داشته است. حریری پس از انجام این سفر اعلام کرد: "دولت ترکیه را به حمایت از طرح تقویت ارتش و نیروهای امنیتی و نیز طرح سرمایه گذاری در زیرساخت های لبنان فراخواندم و درخواست کردم بخش خصوصی ترکیه یک سوم سرمایه آن را تامین کند". این مسئله دقیقا برخلاف منافع عربستان تفسیر می شد، چرا که لبنان به عنوان یکی از حوزه های نفوذ عربستان به شمار می رفت.  در واقع سیر حوادث به گونه ای پیش می ر فت که احتمال قطع روابط حریری با لبنان می رفت. اما در  این شرایط حریری در یک سفر غیر منتظره به عربستان رفت و با پادشاه این کشور دیدار و گفت و گرد. این مسئله باعث شد تا تحلیل های متفاوتی در این مورد ارائه شود.

سفر مجدد حریری به عربستان

روز چهارشنبه 9 اسفند ماه یعنی تنها دو روز پس از سفر نزار العلولا مشاور دیوان پادشاهی سعودی به بیروت به منظور دعوت رسمی از سعد حریری نخست وزیر لبنان  برای سفر به ریاض، حریری این دعوت را اجابت کرده و راهی ریاض شد. این اولین سفر سعد حریری به پایتخت سعودی پس از چهارم ماه نوامبر گذشته بود که در آنجا بازداشت شده و به اجبار استعفای خود از نخست وزیری لبنان از تلویزیون العربیه را اعلام کرد و فقط پس از دخالت فرانسه بود که توانست عربستان را ترک کند. این امر منجر شد تا روابط میان دو طرف گرمی گذشته را از دست داده و حریری مواضعی برخلاف سیاست های مورد انتظار عربستان در لبنان را اتخاذ کند. بنابراین سفر حریری عجیب و به نوعی خارج از پیش بینی ها بود.

رسانه های عربی پیش از سفر حریری به ریاض در گزارش‌های خود چهار هدف را در سفر نخست‌وزیر لبنان به عربستان و دیدار با مقامات این کشور مطرح کردند: گزینه‌های سیاسی سعد الحریری برای آینده، انتخابات پارلمانی (در 16 اردیبهشت 1397)، کنفرانس‌های بین‌المللی و حمایت از لبنان و نیز موضوعات مالی مرتبط با شخص الحریری.[3]

تلاش بن سلمان در جهت جبران اشتباه

سیاست خارجی عربستان در دوران ملک سلمان با تغییراتی مواجه شده است. روندپژوهی سیاست خارجی عربستان از سال 1925 تا 2017 نشان می‌دهد که رویکرد غالب و در واقع مولفه غالب در سیاست خارجی عربستان «امنیت» است. البته در کنار این مولفه «هویت» نیز به عنوان مولفه‌ای اصلی به شمار می رود اما عنصر و مولفه تعیین‌کننده نیست. چرا که برداشت و ادراک پادشاهان سعودی از محیط خاورمیانه باعث جهت‌گیری سیاست خارجی این کشور شده است. در واقع الگوی حاکم بر سیاست خارجی عربستان براساس درک و تصور نخبگان سیاسی این کشور از تهدیدات و ایجاد اتحاد یا ائتلاف برای مقابله با این بحران‌ها است. به دلیل حاکم بودن این نوع نگاه محمد بن سلمان ولیعهد سعودی به تقابل با پدیده های منطقه ای می پردازد. در همین راستا فشار بر سعد حریری به عنوان ابزاری در جهت کاهش نقش حزب الله در لبنان انجام شد. اما به زودی مشخص شد که این نوع سیاست اشتباه بوده و بر عکس حزب الله موفق به ائتلاف با برخی از گروه ها برای انتخابات پارلمانی آینده شده است. از این رو بن سلمان به دنبال جبران خطای استراتژیک خود در مورد حریری بوده و وی را به عربستان دعوت کرد. در واقع  تقابل ریاض با حریری باعث نوعی شکست برای عربستان شد به ویژه اینکه کشورهای بین المللی مانند فرانسه به این مسئله ورود کردند و ریاض را وادار به عقب نشینی در مورد آزاد کردن حریری کردند. ریاض به خوبی به این درک رسیده است که دوستان و متحدان این کشور بسیار محدود شده اند و بنابراین نباید با سیاست های خود باعث شکاف در بین آن ها شود.

انتخابات پارلمانی آینده لبنان و تلاش ریاض برای نفوذ

انتخابات پارلمانی سراسری در لبنان قرار است ششم ماه می 2018 برگزار شود و از هم‌اکنون احزاب بزرگ مثل «حزب‌الله» (سید حسن نصرالله)، «حرکة امل» (نبیه بری)، «المستقبل» (سعد الحریری)، «التیار الوطنی الحر» (میشل عون) و «القوات اللبنانیة» (سمیر جعجع) در حال رایزنی برای ائتلاف هستند. انتخابات این دوره پارلمان لبنان قرار است به شکل تناسبی برگزار شود و سه حوزه بیروت به دو حوزه انتخاباتی کاهش یافته است.  کارشناسان این مسئله را به نوعی به معنای کاهش شانس حریری برای کسب کرسی های بیشتر می دانند. علاوه بر این هم‌زمان با موضع روشن و محکم حزب‌الله در ائتلاف با «امل»، این وضعیت برای حزب «المستقبل» به ریاست سعد الحریری مبهم و شکننده شده است.[4]

در این شرایط هم حریری و هم عربستان به دنبال آن هستند تا در انتخابات پارلمانی آتی به نوعی بتوانند کرسی های بیشتری را کسب کنند. در برخی از محافل سیاسی لبنان نیز این مسئله مطرح است که عربستان در انتخابات پارلمانی آتی لبنان در مه آتی(اردیبهشت) از هم‌پیمانان خود حمایت خواهد کرد، برخی نیز می‌گویند، العلولا (مشاور پادشاه عربستان که چند روز پیش به لبنان رفته بود) دوباره گروه‌های 14 مارس همسو با عربستان جهت مقابله با نفوذ حزب‌الله را گرد هم خواهد آورد. به همین دلیل سفر حریری به ریاض به نوعی می تواند در راستای برنامه ریزی برای انتخابات پارلمانی باشد.

روزنامه الدیار لبنان به دخالت های سعودی ها در روند انتخابات پارلمانی 2018 لبنان اشاره کرده و به نقل از منابع وابسته به جریان هشت مارس لبنان نوشت: رژیم سعودی به دستور دولت آمریکا در راستای تحکیم صفوف جریان 14 مارس در انتخابات حرکت می کند. این منابع بیان کردند: سعودی ها به دنبال وحدت فهرست های انتخاباتی این جریان و وارد شدن آن ها به روند انتخابات به منظور ممانعت از رسیدن حزب الله به یک سوم از کرسی های پارلمان آتی لبنان هستند. منابع آگاه به روزنامه الدیار تاکید کردند که در این راستا ریاض هزینه های انتخاباتی جریان 14مارس را تامین خواهد کرد. علاوه بر این  انور عشقی مدیر مرکز مطالعات سیاسی و استراتژیک ریاض در این مورد اعلام کرد: پرونده انتخابات پارلمانی لبنان در راس موضوعات مورد گفتگو میان سعد حریری نخست وزیر لبنان و ملک سلمان بود. وی افزود: عربستان به دنبال این است که حزب الله و جریان 8 مارس در انتخابات پارلمانی موفقیت چندانی به دست نیاورد.[5] سید حسن نصرالله دبیر کل حزب الله لبنان نیز اخیر در سخنرانی خود گفته بود: منطقه بعلبلک  زیر ذره بین سفارت های خارجی از جمله آمریکا و عربستان است. سفارت آمریکا و عربستان بر انتخابات بعلبلک هرمل متمرکز شده اند. هنگامی که در سفارت عربستان جمع می شوند و از تشکیل فهرست و پرداخت پول حرف می زنند مفهومش این است که کار در مناطق ما شروع شده است.

در واقع عربستان در شرایط فعلی به دنبال نفوذ در لبنان از طریق حمایت از احزاب نزدیک به خود در انتخابات پارلمانی است. این سیاست در عراق نیز در حال پیگیری است و اخیرا رسانه های عراقی اعلام کردند که عربستان با تزریق پول بین رسانه ها به دنبال تاثیرگذاری بر انتخابات عراق است. در واقع سفر حریری به عربستان دقیقا در این چارچوب قابل ارزیابی است. ریاض به خوبی می د اند که حزب الله لبنان به دلیل مبارزه با تروریست ها و حفاتظت از مرزهای لبنان در برابر بی ثباتی و ناامنی در بین مردم لبنان محبوبیت بیشتری کسب کرده و همین مسئله باعث خواهد شد تا احزاب بیشتری به دنبال ائتلاف با حزب الله باشند و از این رو ریاض این مسئله را تهدید برای خود دانسته و سعی دارد تا از مهره قدیمی خود یعنی حریری در جهت مقابله با این مسئله استفاده کند.

در کل باید گفت حریری جدا از عربستان قابل تحلیل نیست. چرا که بقا و تداوم قدرت حریری تنها در گرو حمایت آل سعود از وی است. شرکت اوجیه به عنوان یکی از بزرگترین شرکت های خاورمیانه که در عربستان واقع شده است متعلق به حریری است و این شرکت پشتوانه مالی جریان 14 مارس نیز به شمار می رود. به همین دلیل ریاض به نوعی با فشار بر حریری در مورد مصادره این شرکت حریری را بار دیگر با خود همراه کرده است. حریری نیز به خوب می داند در جهت موفقیت در انتخابات پارلمانی نیازمند کمک عربستان است چرا که اقدامات و مواضع حریری در سال های گذشته باعث شده است تا مردم لبنان به وی اعتماد چندانی نداشته باشند. از این رو ریاض با هدف جبران اشتباه خود در مورد حریری وی را به ریاض دعوت و برنامه های فعالیتی وی در انتخابات پارلمانی لبنان را در اختیار وی گذاشت.

پی نوشت:

[1] http://npps.ir/ArticlePreview.aspx?id=141979                                   

[2] http://npps.ir/ArticlePreview.aspx?id=141979

[3] http://www.khorasannews.com/newspaper/page/19771/1/607311/0

[4] http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13961022000745

[5] https://www.mehrnews.com/news/4240290


مرتبط‌ها

احمد دستمالچیان، کاردار پیشین ایران در عربستان

فادی جونی فعال فضای مجازی درباره آمار متبلایان به کرونا

آیا حملات اخیر آمریکا به عراق، غیر عادی و غیرقابل پیش‌بینی بود؟

دلیل اصلی کاهش مشارکت در  انتخابات مشکلات معیشتی بود نه کرونا

کاهش قیمت نفت بیشتر از همه ضرر عربستان و روسیه است نه ایران

توسعه‌طلبی‌های «اِسپارت خلیج فارس»