هدف از این تحقیق، جستجوی ماهیت عرفانی و علل اجتماعی در این قضیه است که شیخ علاءالدوله سمنانی، در کنار حجم غالبی از مضامین عرفان عملی و معرفت الهی، تفاسیر نظری خود را به صورت اشارات پراکنده در مورد مسائل مختلف جامعه ایران در دوره حکومت ایلخانی (7و8ق) مطرح می‌‌سازد، چنان‌‌که نقش عواملی محیطی و خارجی را در تحولات اسلام و تصوف، مهم ارزیابی کرده و به امکان تأثیر بخشی گسترده مشایخ بر تعلیم و تربیت انسان ها، تأکید دارد. سابقه او در ارتباط با حکّام مغول و مناظره با کافر کیشان بودایی، تلاش او را در راه حفظ دین اسلام نشان می‌‌دهد و نیز دعوت او از همه علمای مکاتب و مذاهب در رفع آسیب های کلّی افراط، تفریط، تفرقه پراکنی و تعصّب جاهلانه، ضرورت وحدت اسلامی را در نگاه او اثبات می‌‌کند. از سوی دیگر، با انتقاد از بی‌عدالتی، کفر و فساد در سیاست بیگانه، توده‌‌های مردم را به التزام عملی و نظری بر محور قرآن و سنت پیامبر(ص)، گرایش به اعتدال، اخوّت، نوع‌‌دوستی و تسامح فرامی‌‌خواند و همگام با تبلیغ ارزش های اجتماعی، طبقه صوفیه را به سلوک در شریعت، اخلاص، ورع، فقر و توکل سوق می‌‌دهد، تا این اعتبار را از آفت های بدعت، اباحه، ریاکاری، خودبینی نفس، جاه و حبّ دنیا مبرا نموده و با تعریفی جمعی و عامه پسند از کمالات انسانی، اصول عرفانی را در جوامع توسعه بخشد.

کلیدواژه ها: علاءالدوله سمنانی؛ جامعه؛ حکومت؛ طبقات مسلمانان

نویسندگان:

ابوالفضل فتحی: کارشناس ارشد ادیان و عرفان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

مهدی سلیمان دوست ورجوی

فصلنامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت) - دوره 11، شماره 43، بهار 1395.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.