به گزارش دیدبان،نزدیک به یک دهه است که با فرارسیدن فصل سرما، علاوه بر سردی هوا و مشکلات ناشی از آن من‌جمله تامین سوخت و گازطبیعی برای مناطق سردسیر کشور، شهرهای بزرگ و صنعتی کشور دچار معضل جدی آلودگی مفرط هوا شده اند به طوریکه سال به سال هم بر شدت آلودگی تا مرز بحران افزوده می شود، هم تعداد روزهای آلوده افزایش می یابد و هم شهرهای جدیدی به فهرست شهرهای آلوده اضافه می شوند و ظاهرا این روند سال به سال بدتر و بدتر می شود.
تدبیر برای کاهش آلودگی هوا و حذف عوامل آلاینده از محیط زندگی و تنفس مردم اساسی ترین کاری است که باید انجام شود؛ ولی متاسفانه سرعت تولید آلودگی و منابع آلاینده همچون خودروها و صنایع آلاینده اطراف شهرهای بزرگ و صنعتی آنچنان است که بعید به نظر می رسد در کوتاه مدت بتوان تغییر جدی در نوع فناوری خودروها و صنایع ایجاد کرد.
در طول سال و ایام غیرآلوده، مدیران و مسوولان ذیربط تقریبا در تعطیلی کامل نسبت به موضوع به سر می برند و تنها به محض فرا رسیدن اولین روزهای پایداری هوا و ایجاد آلودگی، بسته به میزان و شدت آلودگی، اقداماتی کاملا از جنس قرص مُسکن را دنبال می کنند: هشدار به بیماران قلبی، افراد مسن و کودکان برای عدم خروج از خانه، تعطیلی موقت صنایع آلاینده، زوج و فرد کردن تردد خودروها از در منازل و توقف فروش طرح روزانه ترافیک و تعطیلی تدریجی مهدکودک‌ها، مدارس و نهایتا دانشگاهها و ادارات دولتی و خصوصی.
اما این تصمیمات مقطعی، غیردقیق و از روی ناچاری به دلیل آنکه از قبل برای مردم قابل برنامه ریزی نیست نمی تواند چندان راهگشا باشد؛ تعطیلی مدارس به صورت روزانه اعلام می شود و خانواده ها و کارمندان از قبل امکان برنامه ریزی برای خروج از شهر و هوای آلوده آن را برای مسافرت چند روزه ندارند؛ ضمن اینکه ادارات و شرکتها نیز نمی توانند برنامه حضور کارکنان خود را از قبل برنامه ریزی کنند و براساس نیاز خود به افراد مرخصی یک یا چند روزه برای مسافرت بدهند. نتیجه آن می شود که چند روزی مدارس قطره چکانی تعطیل می شوند ولی تقریبا خانواده ها و بچه هایشان در هوای آلوده شهر مانده اند و به جای روزها در شبها با خودروهای خود به خیابان می آیند و آلودگی هوا هم چندان تغییری نمی کند.
راه حل میان مدت چیست؟
سازمان هواشناسی می تواند با بررسی روند سالهای گذشته معین کند که در چه روزهایی از سال آلودگی هوا به مرزهای اضطرار، هشدار و بحران می رسد که با توجه به تجارب چندسال اخیر احتمالا بازه ای یک ماهه در ماههای آذر و دیماه مشخص خواهد شد که براساس آن دولت با مجوز مجلس اختیار ساماندهی تعطیلات زمستانی را در کشور داشته باشد که در نتیجه آن، سال تحصیلی ـ در همه یا بخشهایی از کشور ـ از ابتدای شهریورماه آغاز شود و در عوض، در بازه ی زمانی اوج پایداری و آلودگی هوا، دانش آموزان و دانشجویان به تعطیلات زمستانی بروند و خانواده ها بتوانند برای این روزها برای مسافرت خود برنامه ریزی کنند و ادارات نیز مانند تعطیلات تابستانه به مدیریت مرخصی کارمندان خود در این یک ماه بپردازند.
مهمترین و اصلی ترین نتیجه اجرایی شدن این تصمیم آن است که در روزهای آلودگی شدید هوا در شهرهای صنعتی، مردم می توانند با برنامه ریزی قبلی به مسافرت بروند تا هم آلودگی تردد خودروها کمتر شود و هم خود از محیط آلوده فاصله بگیرند و چند روزی را در مناطقی با هوای پاک بگذرانند. اما این تنها تاثیر مدیریت تعطیلات نیست؛ پیش بینی تعطیلات زمستانی برای مردم باعث خواهد شد که مسافرت به مناطق گرمسیر خصوصا سواحل جنوبی کشور رونق بگیرد و عاملی برای توسعه گردشگری و ارتقای اقتصادی آن مناطق شود چراکه در تعطیلات تابستان عمده سفرهای تفریحی به شمال کشور و بعضا استانهای سردسیری چون آذربایجان و اردبیل و مناطق کوهستانی غرب کشور صورت می پذیرد و مناطق گرمسیر رونق چندانی ندارند.
با تعطیلی مدارس و دانشگاهها در فصل سرد سال، میزان قابل توجهی از تقاضای سوخت خصوصا گازطبیعی به منظور تامین گرمایش این اماکن در مناطق سردسیر کشور کاهش می‌یابد و لذا مدیریت مصرف گازطبیعی نیز از نتایج مهم مدیریت تعطیلات خواهد بود؛ همچنین خطر آتش سوزی مدارس به خاطر وسایل گازسوز ناایمن و آسیب به دانش آموزان لااقل به مدت یکماه کاهش می یابد.
البته برای این طرح مانند هر طرح دیگری می بایست پس از تدقیق و دیدن جوانب مختلف اجرایی آن، پیوست فرهنگی ـ اجتماعی دیده شود. لازم است برای مردم فرهنگ سازی شود تا از این فرصت برای مسافرت و دیدن سایر مناطق کشور که معمولا در تابستان نمی روند بهره بگیرند. رسانه ها باید به کمک بیایند و اطلاع رسانی کنند و دولت نیز باید برای تشویق مردم به مسافرت در زمستان، زیرساخت‌های حداقلی گردشگری در مناطق هدف را فراهم کند و مشوق هایی برای این مناطق نظیر کاهش عوارض جاده ای آنها یا مالیات هتل ها و رستورانها در نظر بگیرد.
لازم به ذکر است که امثال این طرح، گرچه از تصمیمات مقطعی به مراتب بهتر است و مردم تکلیف خود را از قبل می دانند اما تنها برای میان مدت موثر و مفید است و وظیفه مسوولان در بررسی و دنبال کردن راهکارهای بلندمدت از قیبل آنچه در حوزه فناوری قابل انجام است نباید فراموش شود.
مالک شریعتی نیاسر: دکتری انرژی