به گزارش دیدبان،تعاملات اقتصادی کشورها عمدتا وابسته به روابط سیاسی آن­ها است. معمولا کشورها اقتصاد خود را به کشورهایی گره می­زنند که با آن­ها همگرایی سیاسی بالایی دارند و در زمانی که این همگرایی یا ارتباط سیاسی بنا به هر دلیلی دچار چالش شود، روابط اقتصادی نیز از آن اثر می­پذیرد. نمونه های اخیری که برای این قاعده می­توان مثال زد، روابط روسیه و ترکیه است که بعد از چالش در سوریه، روابط اقتصادی آن­ها نیز دچار تلاطم شد. نمونه دیگر قطر است که بر هم خوردن روابط سیاسی این کشور با عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس، باعث محاصره اقتصادی این کشور توسط عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس شد. اما دو نمونه عجیب روابط خارجی ایران وجود دارد که از این قاعده پیروی نمی­کند:

در سال های اخیر بین ایران و روسیه، همگرایی سیاسی و امنیتی خوبی به وجود آمده است. با وجود فرصت همگرایی سیاسی-امنیتی ایران و روسیه و تاکید مقام معظم رهبری بر افزایش روابط دو جانبه در دیدار ایشان با پوتین و همچنین فرصتی که از چالش ترکیه و روسیه برای جایگزینی محصولات ایرانی به جای محصولات ترکیه ­ای برای ایران به وجود آمده بود، اما در حوزه اقتصاد این همکاری و همگرایی رشد زیادی نداشته است و آمار تجارت ایران و روسیه نشان می­دهد که در دولت یازدهم، حتی صادرات ایران به روسیه کاهش یافته است.

آمار صادرات ایران به روسیه

این کاهش روابط اقتصادی ایران و روسیه در شرایطی اتفاق می­افتد که بعد از برجام، روابط اقتصادی ایران و فرانسه افزایش چشمگیری داشته است.

آمار صادرات ایران به فرانسه

در حالی که فرانسه نه تنها همگرایی سیاسی با ایران ندارد، بلکه در مذاکرات هسته­ای نقش مخرب «پلیس بد» را بازی کرد و همراهی زیادی با آمریکا از خود نشان داد. همچنین مکرون، رییس جمهور فرانسه اخیرا گفته است که «ایران شریک فرانسه نیست» و برای آغاز مذاکرات موشکی با ایران فشار زیادی وارد کرده است. این مسائل در کنار پذیرایی فرانسوی ها از تروریست­های منافقین در پاریس، نشان از خصومت عمیق فرانسه با جمهوری اسلامی ایران دارد.

روسیه بدقولی هایی در تعهدات گذشته خود در مورد نیروگاه بوشهر، تحویل اس300 و ... داشته است. فرانسه نیز بعد از تحریم­ها، در صنعت نفت، خودرو، هواپیما و ... ایران را تحت فشار قرار داد. در بدبینانه ترین شرایط نسبت به روسیه، می­توان گفت که روسیه و فرانسه کارنامه مشابه­ای در بدقولی نسبت به ایران داشته اند.

اما در حال حاضر با فرانسه­ای طرف هستیم که در حال فشار بر ایران برای محدودیت در برد موشک­های خود است. همچنین این کشور نسبت به حضور ایران در منطقه معترض است. از سوی دیگر به تندروترین گروه ایرانی مخالف نظام جمهوری اسلامی، یعنی منافقین، پناه داده است.

اما از سوی دیگر با روسیه­ای طرف هستیم که در برجام به ایران کمک کرد، در منطقه با ایران همکاری می­کند، به دنبال محدودیت در موشک­های ایران نیست، و حتی حاضر است بازار داخلی خود را در اختیار اقتصاد ایران قرار دهد. قطعا در تحریم­ها ضربه ای که آمریکایی ها و اروپایی ها به ایران زدند، بسیار سخت تر از ضربات روسیه بود. البته تفاوت ماهوی روسیه با کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی در این است که روسیه به دنبال سرنگونی جمهوری اسلامی ایران نیست اما کشورهای غربی به دنبال تضعیف و حتی سرنگونی نظام هستند.

حتی اگر با نگاه غیر سیاسی هم به روابط اقتصادی ایران و روسیه بنگریم، ایران بسیاری از نیازهای اقتصادی روسیه از جمله در حوزه کشاورزی را می­تواند پوشش دهد، اما در قیاس با فرانسه، ما می­توانیم صرفا مواد خام نفتی را به این کشور صادر کنیم.

به نظر می­رسد جریانی در کشور وجود دارد که موافق شکل گیری روابط دوجانبه میان ایران و روسیه نیست. به عنوان مثال می­توان به برخی از رسانه­های غربگرای داخلی اشاره کرد. برخی از رسانه­های غربگرای داخلی، با وجود بدعهدی­های غرب در دوران تحریم و پسابرجام، هیچ اشاره ای به بدقولی­های این کشورها در حوزه های نفتی، خودرو، هواپیما و ... نمی­کنند اما برای تضعیف چهره روسیه در ایران، از هیچ تلاشی دریغ نمی­کنند. «نفت می‌دهیم کالای نامطلوب روسی وارد می‌کنیم» ، «خوش رقصی جدید روس‌ها» ، « دیروز اس 300 امروز سوخو30» و «اروپایی­ها مطمئن­تر از روس­ها» بخشی از تیترهای روزنامه های غرب­گرای داخلی است که علیه روسیه و به نفع غربی­ها کار کرده است.

در حال حاضر همگرایی سیاسی ایران و روسیه، باعث افزایش تمایل روسیه برای همگرایی اقتصادی دو کشور شده است و پس از تحریم غرب علیه ایران و روسیه، این کشور بارها اعلام کرده است که حاضر است در برخی از حوزه­ها، ایران را جایگزین برخی از کشورهای اروپایی کند و بازار داخلی خود را در اختیار ایران قرار دهد. اما تفکر غرب­گرایی که دامنه آن در کشور خیلی وسیع است، اجازه نمی­دهد روابط دوجانبه اقتصادی میان ایران و روسیه شکل بگیرد.