به گزارش دیدبان،علی(ع) در باره فتنه می فرمایند:

 ان الفتن اذا اقبلتْ شبَّهت و اذا ادبرت نبَّهتْ. یُنکَرْنَ مقبلاتٍ و یُعْرَفْنَ مدبرات. یَحُمْنَ حَومَ الریاح، یُصِبْنَ بلداً و یُخْطِئْنَ بلداً. اَلا و انَّ اخوفَ الفِتَن عندی علیکم فتنهُ بنی امیه، فإنَّها فتنهٌ عَمیاءٌ مُظلمهً: عمَّتْ خُطَّتُها و خَصَّتْ بَلِیَّتُها، و اصاب البلاء مَن ابصر فیها، و اخطأ البلاءُ من عمِی عنها. …

"فتنه‌ها هنگامی که روی می‌آورند شبیه حق می‌باشند و آنگاه که می‌روند و به پایان می‌رسند، حقیقت خود را می‌نمایانند و هوشیار می‌سازند. ناشناخته می‌آیند و شناخته شده می‌روند. همچون گردباد می‌گردند و شهری را ویران می‌کنند و شهری را وامی‌گذارند. آگاه باشید که نزد من بیمناکترین فتنه‌ها برای شما فتنه نفاق بنی امیه است زیرا که آن، فتنه‌ای کور و تاریک است. همگان را در برمی‌گیرد و مصیبتش خاص مؤمنان است و گرفتاریش به کسانی می‌رسد که از آن آگاهی دارند و بی‌خبران را آسیبی نمی‌رساند.» (خطبه 93)

در این بیان شریف، فتنه دارای ویژگیهای زیر است:

الف- آغازی نا آشنا و پایانی روشن

علی(ع) در عبارت " ان الفتن اذا اقبلتْ شبَّهت و اذا ادبرت نبَّهتْ. یُنکَرْنَ مقبلاتٍ و یُعْرَفْنَ مدبرات" تاکید می کنند که فتنه آنگاه که رو می کند مردم را دچار شبهه می کند. شبهه از آن جهت شبهه گفته می شود که شبیه حق است.( «وَ اِنَّما سُمِّیَتِ الشُّبْهَهُ شُبْهَهً لاَِنَّها تُشْبِهُ الْحَقَّ )خطبه 38اما وقتی پشت می کند ایجاد تنبه می کند.فتنه به صورت ناشناس رو می کند اما آنگاه که می گذرد، روشن می گردد.

ب- فتنه همه گیر است

علی(ع) در فراز دیگری می فرمایند:

"یَحُمْنَ حَومَ الریاح، یُصِبْنَ بلداً و یُخْطِئْنَ بلداً".  در این عبارت، حضرت تاکید می فرمایند که فتنه مانند گردباد است که بر هر شهری وزیدن می گیرد و هیچ شهری نیست که با آن درگیر نشود اما در برخی شهرها حادثه می آفرینند و خرابی به دنبال دارند و برخی شهرها به سلامت آن را پشت سر می گذارند.

ج- آگاهان در معرض تهدیدند

علی(ع) در عبارت " و اصاب البلاء مَن ابصر فیها، و اخطأ البلاءُ من عمِی عنها"تاکید می کنند که در فتنه، کسانی که آگاهی به فتنه دارند و آن راشناخته اند نگرانی و سختی، دامنگیر او می گردد و کسانی که در غفلتند و متوجه فتنه نیستند، تهدیدی برای وی نیست.ایشان در خطبه 151 نیز می فرمایند که"آن کس که به مقابله با فتنه ها برخیزد کمرش را می شکند و کسی که در فرونشاندن آن تلاشکند او را درهم می کوبد"

د- آغاز کننده لزوما پایان دهنده نیست

در تعبیری از علی(ع) هرکسی که آتش فتنه را بیفروزد خود نیز در آن خواهد سوخت. "من شَبَّ نار الفتنه کان وَقوداً لها".بر این اساس، اینگونه نیست که آغاز کننده فتنه خود مصون باشد بلکه در ادامه، کار از دست او خارج می شود وخود نیز، هیزم فتنه می گردد.

ه- فتنه، وحدت را به هم می ریزد

علی(ع) در خطبه 151 که طی آن به بیان خبری از فتنه های آینده می دهند می فرمایند:

سپس فتنه ای سربرآورد که سخت لرزاننده و درهم کوبنده و نابودکننده است.قلب ها پس از استواری می لغزند و مردانی پس از درستی و سلامت گمراه می گردند و افکار و اندیشه ها به هنگام هجوم این فتنه ها پراکنده و عقائد پس از آشکارشدنشان به شک و تردید دچار می گردد.

و- فتنه نرم و خزنده است:

علی(ع) در تعبیری در خصوص فتنه با اشاره به خزنده بودن آن می فرمایند:

تَبدَءُ فی مدارج خفیه

در این عبارت ذکر شده است که فتنه ها به صورت پنهانی ظاهر می شوند.به عبارتی کسی احتمال نمی دهد که فتنه ای هست.

براین اساس می توان چنین بیان داشت که هر واقعه ای که در آن، حق و باطل به روشنی قابل دریافت نباشند و با توجه به پیچیدگی بسیار، همه را در معرض آسیب قرار دهد و وحدت اجتماعی در معرض خطر قرار گیرد و خود شروع کننده نیز در آتش آن بیفتد و توان جمع کردن کار را نداشته باشد و کسانی که بخواهند در مقابل آن قرار گیرند در معرض انواع تهدیدها و تخریبها قرار می گیرند و راه حل، روشنگری است.