به گزارش دیدبان،

چکیده

رویکرد معرفتی تجربه گرایی در عصر جدید در برابر رویکرد عقلگرایی دکارت و پیروان وی ـ که قائل به وجود تصورات و اصول نهادی پیش از تجربه در نهاد انسان بودند ـ قرار گرفته است. متفکران این رویکرد با انکار تصورات و اصول نهادی و نیز سرچشمه قراردادن تجربه حسی به بررسی مسائل متافیزیکی که نزد عقلگرایان مطرح بود پرداخته اند.
حاصل این بررسیها در اوج خود درباره جوهر چیزی جز انکار آن را بارمغان نداشته است. ازاینرو با توجه به سیر تحول تجربه گرایی نزد پیشروان این رویکرد و پیامدهای منتهی به آن، در پاسخ به پرسش بنیادین این مقاله که آیا با پذیرش قرائت خاص تجربه گرایانی همچون لاک، برکلی و هیوم از روند کسب معرفت، امکانی برای پذیرش جوهر باقی میماند یا خیر؟ باید گفت همانطوری که در سیر بررسی جوهر در نزد این متفکران مشاهده شد پذیرش جوهر با اتخاذ رویکرد تجربه گرایی سازگار نیست چرا که جوهر یک امر فرا تجربی است که تجربه حسی صرف نمی تواند بدان دست یابد. آنچه از تجربه حسی در نهایت امر برمی آید چیزی جز مجموعه یی از تاثرات نیست که آنهم نمیتواند حکایت از هستی جوهر داشته باشد.

کلیدواژگان: جوهر، عقلگرایی، تجربه گرایی، کیفیات اولیه، کیفیات ثانویه، لاک، برکلی، هیوم

نویسندگان:
علیرضا جوانمردی ادیب، محمد اکوان

فصلنامه تاریخ فلسفه - سال ششم، شماره 23، زمستان 1394.