دیدبان
تحلیلی بر اوضاع ملهتب لبنان

چرا لبنان به نخست وزیر توافقی تن داد؟

چرا لبنان به نخست وزیر توافقی تن داد؟

سید جواد حسینی
- اشاره:

نجیب میقاتی استعفاء داد. همین استعفاء نیاز بود تا اوضاع عروس خاورمیانه دوباره متشنج شود. لبنان آوردگاهی است که تمامی قدرت های منطقه ای و بین المللی در آن با یکدیگر پنجه در هم می اندازند. از این رو هر واقعه و اتفاقی اعم از انفجار، جنگ، ترور، نصب، عزل و حتی استعفاء می تواند در لبنان؛ شروع یک بحران سیاسی باشد. البته بر این علت، باید ساختار سیاسی شکننده ی لبنان را نیز اضافه کرد.

با استعفای نجیب میقاتی دوباره رایزنی و فشار گروه ها برای انتخاب نخست وزیر جدید در لبنان شروع شد. به دلیل ساختار سیاسی که در لبنان وجود دارد نخست وزیر باید از اهل سنت باشد لذا گروه های سیاسی اهل سنت گزینه ی خود را معرفی می کنند و این گروه های دیگر هستند که باید رضایت یا عدم رضایت خود را بیان کنند و با گزینه ی مورد نظر به توافق برسند.

در لبنان دو گروه و جریان مهم سیاسی وجود دارد. جریان 14 مارس که متشکل از جریان ها و گروه های سیاسی نظیر المستقبل، حزب سوسیالیست ترقی خواه، حزب ناسیونال لیبرال، جنبش دموکراتیک چپ و شخصیت هایی نظیر سعد حریری، فؤاد سینیوره، ولید جنبلاط، سمیر جعجع، امین الجمیل و با حمایت های عربستان، مصر، آمریکا و اروپا است. در مقابل گروه 8 مارس قرار دارد که شامل گروه هایی نظیر حزب الله لبنان، جنبش أمل و حرکت توحید اسلامی، حزب دروزی دموکرات لبنان، جریان ملی آزاد لبنان و سایر گروه های همسو است.

در حال حاضر از مجموع 128 کرسی پارلمان لبنان، 61 کرسی در اختیار «ائتلاف هشت مارس» و 60 کرسی نیز در اختیار «ائتلاف 14 مارس» می باشد، هفت کرسی دیگر نیز در اختیار فراکسیون «النضال» به رهبری «وليد جنبلاط» قرار دارد که از اقلیت دروزی لبنان می باشد و هموراه نقشی محوری در اختلافات دو جریان رقیب دارد. ولید جنبلاط بیشتر به گروه 14 مارس نزدیک است و همواره نقشی تعیین کننده در انتخاب نخست وزیر دارد.

اما بعد از استعفای نجیب میقاتی، برخی از گروه های 8 مارس نهایتا قبول کردند که تمام سلام به عنوان گزینه ی توافقی نخست وزیری لبنان پذیرفته شد. اما دو سؤال مهم و کلیدی وجود دارد:
 
 
1-  تمام سلام کیست؟

1. زندگی نامه

تمام سلام متولد 1945 میلادی و فرزند صائب سلام سیاستمدار کهنه کار و نخست وزیر اسبق لبنان قبل از جنگ های داخلی لبنان است. صائب سلام بی شک یکی از قوی ترین چهره های سیاسی در بین جماعت اهل سنت لبنان محسوب می شد که در زمان حیات خود نقش بزرگی در قدرت یابی این گروه داشت.

شعار معروف صائب سلام عبارت (لا غالب و لا مغلوب) بود که نشان از محافظه کاری شدید این سیاستمدار زبده داشت. به گونه ای که توانست در عهد چهار رئیس جمهور لبنان به مقام صدرات و رئیس الوزرایی برسد. از این رو علاوه بر مناصب و چهره ی سیاسی به ظاهر مستقل تمام سلام، سابقه خانوادگی تمام سلام نیز باعث شده تا گروه های مختلف به سوی وی متمایل شده و بر سر وی به توافق برسند.

2. مناصب سیاسی

تمام سلام در کارنامه ی سیاسی خود دو بار نمایندگی پارلمان لبنان و همچنین یکبار وزارت را دارد. وی در سال 1996 توانست به عنوان نماینده وارد پارلمان لبنان شود اما در سال 2000 کرسی خود را در رقابت های انتخاباتی از دست داد. وی در انتخابات سال 2005 لبنان شرکت نکرد اما در 2009 با شرکت در ائتلاف سعد حریری بار دیگر توانست وارد پارلمان شود. همچنین تمام سلام، در سال 2008 توانست به منصب وزارت فرهنگ دولت فؤاد سینیوره برسد.

3. جهت گیری سیاسی

وی از شخصیت های سیاسی اهل سنت لبنان محسوب می شود، هر چند در ظاهر تمام سلام وابسته هیچکدام از جریان های سایسی موجود در عرصه ی سیاسی لبنان یعنی 14 مارس و 8 مارس محسوب نمی شود اما به عقیده بسیاری از ناظران و فعالین سیاسی وی متمایل به جریان 14 مارس به رهبری سعد حریری و فؤاد سینیوره می باشد. همچنین وابستگی آشکاری به کشور عربستان داشته و یکی از نقاط زندگی تمام سلام عربستان سعودی می باشد. تا جایی که «تمام سلام» قبل از معرفی رسمی به عنوان کاندیدای نخست وزیری، با سفر به عربستان سعودی در ملاقات های جداگانه ای با سعد حریری رهبر حزب المستقبل و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت عربستان سعودی دیدار و گفتگو کرد.
 

نکته ای که سلیمان فرنجیه رئیس جریان «المرده» در بیانیه خود به آن اشاره داشته و گفته با تمام احترامی که برای تمام سلام قائلم ما باید قبول کرد که اعلام نامزدی سلام از منزل سعد حریری بوده و این یعنی اینکه وی مطمئنا از نظر فری وابسته به جریان المستقبل و جریان سیاسی 14 مارس لبنان است.

اما نمی توان به طور کلی وی را تابع سیاست های گروه 14 مارس دانست کما اینکه وی در جدیدترین اظهار نظر خود گفته که در مورد اشغال گری اسرائیل در کنار خط مقاومت خواهد بود و برای او تنها منافع و مصالح ملی لبنان مهم است. همچنین تمام سلام اعلامکرده که وام دار هیچ گروه و جریان سیاسی نیست و به هیچ جریانی وعده نداده است.


چرا جریان 8 مارس به تمام سلام که گزینه ای توافقی است تن داده؟

با نگاهی به عرصه ی سیاسی لبنان و تحولات منطقه مشخص می شود که لبنان به شدت آبستن یک بحران جدید می باشد. به گونه ای که بسیاری از کارشناسان وضعبت فعلی لبنان را شبیه به انباری پر از باروت تشبیه می کنند که منتظر جرقه ای هر چند کوچک است. تمام تلاش حزب الله لبنان در این دوره آن است که تنش در این کشور وارد نشود چراکه تنش در لبنان یعنی درگیری و جنگ داخلی در لبنان و بالا گرفتن اختلاف بین جریان های سیاسی که می تواند جبهه ی مقاومت را در منطقه در حالت انفعال و ضعف قرار دهد. از این رو حزب الله تمام تلاش خود را برای گرفتن بهانه از مخالفین جهت بحران آفرینی جدید در لبنان می گیرد. برای مثال جریان 14 مارس به شدت مخالف بشار اسد و خواهان کمک به نیروهای معارض و حتی در برهه ای موافق اخراج سفیر سوریه در لبنان و گشودن جبهه ای جدید علیه دولت سوریه در خاک لبنان بود.

از این رو جریان 8 مارس که حزب الله یکی از گروه های مهم و تأثیرگذار آن محسوب می شود؛ علاوه بر نشان دادن حسن نیت خود مبنی بر مهم بودن منافع و مصالح ملی لبنان حاضر به قبول نخست وزیر تمام سلام شد تا ثبات سیاسی در لبنان حفظ شود. این ثبات یکبار در جریان ترور وسام الحسن رئیس سازمان امنیت ملی لبنان لرزید و با استعفای نجیب میقاتی دچار لرزشی مضاعف شد که با تلاش گروه 8 مارس نجیب میقاتی دوباره به منصب نخست وزیری بازگشت. اما بر سر انتخاب رئیس جدید سازمان امنیت لبنان یعنی جایگزین وسام الحسن دوباره بین گروه های لبنانی اختلاف افتاد همچنین بر سر نحوه ی ورود لبنان به بحران سوریه باعث شده تا نجیب میقاتی دوباره استعفا دهد. با استعفای نجیب میقاتی و اعلام شدن "تمام سلام" این بار گروه های 8 مارس ترجیح دادند به شخصیت حداقل مستقل و میانه رو در ظاهر متمایل شوند تا بر اوضاع فعلی لبنان بی ثباتی نیز اضافه نشود. از این رو نباید انتخاب تمام سلام را پیروزی جریان 14 مارس محاسبه کرد چراکه انتخاب این فرد دارای ابعاد مثبت و منفی بسیاری می باشد. این از آن روست که تمام سلام گزینه ی اصلی گروه 14 مارس برای نخست وزیری نبوده بلکه شخصیت های نظیر سرلشگر اشرف ریفی، خالد قبانی، محمد شطح و فؤاد سینیوره از گزینه ی اصلی 14 مارس برای نخست وزیری بوده اند که با توجه به مخالفت جریان 8 مارس با چهره های افراطی این جریان مجبور شد تمام سلام را برای احراز پست نخست وزیری معرفی کند.

هر چند تمام سلام توانسته به کمک چهره ی متعادل و مستقلی که از خود نشان داده حمایت گروه های مختف را برای تشکیل کابینه جلب کند اما چند چالش مهم بر روی دولت وی وجود دارد.

1. تشکیل دولت وحدت ملی؛

2. بحران سوریه و موضع لبنان در قبال آن؛

3. انتخاب و انتصاب رئیس جدید سازمان امنیت ملی لبنان به جای وسام الحسن؛

4. تدارک لایحه انتخابات آتی پارلمان لبنان به گونه ای که مورد قبول تمای طرف های سیاسی موجود در لبنان باشد؛

5. و بالاخره برگزاری انتخابات پارلمان لبنان در تابستان آینده.

هر چند این ابراز تمایل از سوی گروه 8 مارس با شر ط و شروطی همراه بوده اما باید منتظر بود که این فرزند نخست وزیر کهنه کار لبنان چگونه در عرصه ی امنیت داخلی و انتخابات آینده ی لبنان و همچنین موضع گیری در مورد بحران سوریه چگونه وارد می شود و چگونه شعار پدرش یعنی لا غالب و لا مغلوب را جامه ی عمل می پوشاند!


- جمع بندی:

با استعفای نجیب میقاتی هر لحظه امکان داشت لبنان دچار بحرانی جدید شود. با توجه به اختلاف شدید گروه ها و جریان های سیاسی در لبنان نسبت به چگونگی مواجهه با بحران سوریه و موضع گیری موافق یا مخالف لبنان علیه بشار اسد می تواند بحران سوریه را وراد مرحله ی جدید ی کند و همچنین اختلاف بر تعیین رئیس جدید سازمان امنیت لبنان و همچنین انتخابات پیش رو، به نظر می رسد با نبودن نخست وزیر و بالا گرفتن اختلاف بر سر تعیین نخست وزیر می تواند باعث شکل گیری بحرانی جدید در لبنان شود. وضعیتی که جریان 8 مارس و در رأس آن حزب الله لبنان به شدت مخالف آن بوده و طرفدار حفظ ثبات سیاسی در لبنان است.

اما با اعلام سلام تمام به عنوان نخست وزیر جدید از سوی گروه 14 مارس، جریان 8 مارس ترجیح داد به جای رد این گزینه با گذاشتن شروطی بر سر وی به توافق برسد چراکه درصورت عدم توافق؛ بحران بالا گرفته و شاید جریان رقیب نیز به دنبال همین اختلاف باشد. از این رو جریان 8 مارس و حزب الل لبنان با ترجیح دادن منافع ملی لبنان تلاش کرد تا اواضع را به نفع لبنان هدایت کند. که این خود حسن نیت و به نوعی موازنه ی قدرت در درون جریان های سیاسی لبنان را نشان می دهد.

مرتبط‌ها

بیشترین سقوط ارزش سهام وال استریت در یک روز

دولت آمریکا به کشتن شهروندان ایرانی افتخار می‌کند

مقابله با کرونا از منظر حکمرانی (1)

آمریکا برای آزادی مزدور اسرائیلی، دست به تهدید و ارعاب زد

افشای نام‌های جدید از شاهزادگان بازداشت‌شده

استیصال رسانه‌ای ائتلاف در یمن