به گزارش دیدبان، در پی کاهش قیمت دلار به 3 هزار و 800 تومان در روز‌های اخیر، دیروز  با احیای رانت دلار ارزان مقابل صرافی‌ها صف خرید دلار ایجاد شد، به طوری که علاوه بر دلالان ارز، متقاضیان خرید به همراه خانواده‌شان در صف خرید بودند و به ازای هر کارت ملی تا سقف 20 میلیون تومان (5 هزار و 370 دلار) می‌توانستند دلار خریداری کنند.

نرخ دلار که در یک ماه گذشته از مرز 4 هزار تومان نیز گذشت، طی دو روز اخیر همگام با کاهش قیمت جهانی و روی کارآمدن ترامپ در امریکا در بازار ایران کاهش یافت و به مرز 3 هزار و 720 تومان رسید. به گفته صاحبنظران، نگرانی از سیاست‌های ترامپ موجب شد که قیمت طلا به دلیل افزایش تقاضای جهانی گران و قیمت دلار کاهش یابد؛ نکته‌ای که پیش از این از سوی حامیان دولت عامل قوت دلار و گرانی در داخل عنوان شده بود.  اما به موازات این اتفاق، در ایران و در دی ماه با کاهش عرضه، قیمت دلار افزایش یافت و به 4 هزار و 20 تومان نیز رسید و درست همگام با مسیر جهانی (!) و اقدامی تأمل‌برانگیز سیاست‌های ارزی دولت قبل عملیاتی شده و با عرضه دلار در صرافی‌ها با قیمت مشخص اقدام شد.

فروش دلار گران برای جبران کسری کافی نبود

دکتر ابراهیم رزاقی درباره افزایش قیمت ارز در دی ماه می‌گوید: بانک مرکزی که در سه ماهه پایانی سال سیاست تک‌نرخی کردن ارز را دنبال می‌کرد، قیمت ارز را گران کرد تا واکنش‌های بازار را بسنجد اما در نهایت تحت فشار رسانه‌ها و تولیدکنندگان و صنعتگران به تدریج قیمت را کاهش داد تا اینکه از ابتدای بهمن ماه قیمت به زیر 3 هزار و 800 تومان کاهش یافت. اکنون در ماه‌های پایانی سال این کاهش قیمت، فرصتی را به بانک مرکزی داد تا با عرضه دلار به طور گسترده در روز دوشنبه، کمبود بودجه دولت را در ماه‌های پایانی سال جبران کند و با فروش دلار‌های نفتی هزینه‌های دولت را در بهمن و اسفند تأمین کند، البته برخی فعالان بازار معتقدند این توزیع گسترده از سوی برخی از بازار‌سازان صورت گرفته تا قیمت بیش از 3 هزار و 800 تومان کاهش نیابد.

ماجرای عرضه دلار و چند نرخی شدن قیمت

روز یک شنبه صف فروش ارز در برابر برخی صرافی‌های شهر تهران شکل گرفت و نرخ دلار نیز از سایت برخی صرافی‌ها حذف شد، این درحالی است که برخی صرافی‌ها از روز شنبه دلار را به نرخ 3 هزار و 750 تومان خریداری کردند و روز گذشته با قیمت 3هزار و 800 تومان فروختند. همچنین دسته‌ای از صرافی‌های بانکی در کنار شماری از صرافی‌های عادی اقدام به عرضه دلار با قیمت‌‌های پایین‌تر از نرخ بازار کردند و در کانال 3 هزار و 730 تومان اقدام به فروش دلار کردند.  مکانیسم این عرضه به این گونه‌ای است که متقاضی با کارت ملی و بانکی خود به محل صرافی عرضه‌کننده مراجعه می‌کند و در صفی قرار می‌گیرد که عمدتاً به‌دلیل پایین‌تر بودن قیمت در مقایسه با بازار آزاد طولانی است. صرافی عرضه‌کننده پس از ثبت معامله متقاضی دلار فروخته شده را در روز بعد تحویل می‌دهد. این اقدام در روزهای دوران جنگ نیز تکرار شده و معلوم نیست دلیل این نوع تحریک در بازار ارز چیست و چرا در زمان اوج قیمت دلار از سوی بانک مرکزی انجام نشده است.

مشاهدات در بازار حاکی است که نرخ فروش دلار در حجم خرد 5 هزار تایی به قیمت 3 هزار و 700 تومان بود.   با این حال، قیمت دقیق معمولاً صبح روز تحویل دلار به متقاضی مشخص می‌شود که عمدتاً نزدیک به قیمت صرافی‌های بانکی است. در واقع ارزی که این صرافی‌ها عرضه می‌کنند، از بازیگران بازارساز تهیه شده است و با حاشیه سود کمی نسبت به قیمت صرافی‌های بانکی در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. در ابتدای روز یک‌شنبه، قیمت عرضه ارز در حجم خرد حدود 3 هزار و 730 تومان بود که حدود 70 تومان کمتر از قیمت بازار بود.

در این شرایط، در بازار آزاد فضای متفاوت‌تری وجود داشت. سیاست عرضه ارز 5 هزار تایی در دهه 70 وجود داشت و در تابستان 94 نیز از سر گرفته شد. هدف بازارساز معمولاً از این اقدام آن است که جریان قیمت را به دست خود بگیرد. با این حال، بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند سیاست 5 هزاردلاری و به‌طور کلی فروش دلار با قیمت ارزان در هیچ دوره‌ای مؤثر نبوده است، چه دوره‌ای که با شناسنامه عرضه ارز صورت می‌گرفت و چه دوره فعلی که کارت ملی و سامانه سنا وجود دارد.

برخی فعالان بازار عنوان کرده‌اند، ثبت معاملات در سامانه سنا با هدف مالیات ستانی صورت می‌گیرد، حال آنکه در این شرایط نوسان‌گیران ارزی می‌توانند از روش‌های میانبر استفاده کنند. پیش از این، زمانی معامله‌گران برای خرید دلار ارزان اقدام به خرید کارت ملی افراد عادی می‌کردند که به یک فرد عادی 100 الی 200 هزار تومان می‌دادند و از طریق کارت او اقدام به خرید ارز می‌کردند. در کنار این، عرضه ارز با این شیوه به خودی خود زمانی که قیمت در بازار در سطح بالاتری قراردارد، رانت‌زا است.

از یکسو، ممکن است بر عرضه‌کنندگان ارز نظارت مناسبی وجود نداشته باشد و از سوی دیگر، فروش ارز 70 الی 100 تومان زیر قیمت بازار، برای خریدار در حجم 5 هزار دلار سودی بین 350 الی 500 هزار تومان دارد. در حجم 100 هزار دلار میزان این رانت به 7 الی 10 میلیون تومان می‌رسد. افزون‌بر اینها، سودی که در این عرضه وجود دارد، موجب افزایش تقاضای کاذب در بازار می‌شود و در نهایت منجر به کاهش منابع ارزی خواهد شد. نکته دیگر آنکه به گفته فعالان، معمولاً قیمت صرافی‌های بازار نزدیک به قیمت صرافی‌های عرضه‌کننده ارز مداخله‌ای است، ولی روز گذشته زمانی که این فاصله کمی بیشتر شد، صرافی‌های بازار از درج نرخ در تارنمای اینترنتی خود خودداری کردند.

منبع: جوان