■ تهدید سوریه دلیل اصلی استقرار سپر دفاع موشکی اعلام شده است■
در مورد حاضر از تهدید هوایی موشکی و هواپیمایی سوریه به عنوان دلیل اصلی توجیه استقرار این موشکها یاد شده است. نگرانی که در این زمینه وجود دارد این است که دولت مستاصل سوریه ممکن است از موشکهای برد بالایی که در اختیار دارد برای هدف قرار دادن شورشیان استفاده کند. برای مثال حکومت «اسد» محکوم است که از موشکهای «اسکاد» برای حمله به مواضع شورشیان در نزدیکی شهر حلب در ماه دسامبر 2012 استفاده کرده است.
■ سوریه موشکهای بالستیک را برای مقاصد خود به کار گرفته است■
سخنگوی «ناتو» روز چهاردهم ژانویه اعلام کرد سوریه در طول سی روز گذشته تقریبا 20 موشک بالستیک کوتاهبرد به سمت مواضع مخالفان پرتاب کرده است و برخی از آنها به مرز ترکیه نزدیک بودهاند. در گزارش «توازن نظامی» سال 2012 تخمین زده شده سوریه تقریبا 30 موشک سطح به سطح دارد که شامل موشکهای «اسکاد بی» و «اسکاد سی» با برد 200 تا 500 کیلومتر میشود. همچنین تعداد هواپیماهای جنگی این کشور تقریبا 360 فروند برآورد شده است.
■ تمایل به استفاده از سلاح شیمیایی اتهام وارد به سوریه■
حکومت سوریه همچنین متهم است که در ماههای اخیر سلاحهای شیمیایی خود را برای استفاده احتمالی آماده کرده است. این خبر هشدار جدی آمریکا، ترکیه و سایر کشورها مبنی بر عدم استفاده از تسلیحات شیمیایی را به همراه داشت. «اوباما» صراحتا اعلام کرد که استفاده سوریه از سلاح شیمیایی «به کلی غیرقابل قبول» است. با این همه سفیر سوریه در «سازمان ملل» در نامهای که در تاریخ 8 دسامبر به «بان کی مون» ، دبیر کل سازمان ملل، و «شورای امنیت سازمان ملل» فرستاد چنین اتهاماتی را مردود دانست. او تصریح کرد "سوریه تحیت هیچ شرایطی از سلاح شیمیایی که ممکن است داشته باشد استفاده نمیکند" و در ادامه «سازمان ملل» را به حمایت از" تروریستها" محکوم کرد.
■ بالا گرفتن تنشها میان سوریه و ترکیه■
در پی عواقب پس از شورش علیه حکومت «اسد» ، اتحاد میان سوریه و ترکیه دستخوش تغییراتی شده است. استقرار موشکهای «پاتریوت» در نتیجه بالا گرفتن بی ثباتی در صدر اقدامات امنیتی منفی مربوط به دو کشور قرار دارد. در جون 2012 نیروهای سوری یک جت جنگی ترکیه را هدف قرار دادند. در اکتبر 2012 پنج شهروند ترک توسط نیروهای سوری که ظاهرا مواضع «ارتش آزاد سوریه» را هدف گرفته بودند، کشته شدند. پس از کشته شدن این پنج نفر پارلمان ترکیه بدون اینکه از سوریه نامی ببرد استفاده از نیروهای نظامی خارج از مرز ترکیه را مجاز اعلام کرد. نیروهای ترکیه در واکنشی شدید مواضع سوریه را بمباران کردند که به کشتن پنج نیروی سوری منجر شد. از سوی دیگر دمشق «گروههای مسلح و آشوبگر تروریست» را مسئول گسترش بمبگذاری در خاک سوریه میداند که در مواردی مثل بمبگذاری 2 اکتبر به کشته شدن 34 نفر در شهر حلب انجامید. دمشق از آنکارا خواسته «در حفاظت از مرزها همکاری کند و از جلوی گسترش نفوذ شورشیان و تروریستها را بگیرد» .
■ خطر موشکی در دو جبهه؟ ■
قبل از استقرار موشکهای «پاتریوت» ، خطر موشکی ایران تنها عاملی بود که استقرار سامانه دفاع موشکی آمریکا و «ناتو» در خاک ترکیه را تعیین میکرد. استقرار کنونی موشکها در خاک ترکیه نشاندهنده تلاش این کشور برای حفظ امنیت خود و متحدانش در برابر تهدید موشکی دو کشوری (سوریه و ایران) است که با آنها از شرق مرز مشترک دارد. ترکیه یکی از اعضای مهم «ناتو» و متحد آمریکا است که اقدامات امنیتی در برابر تهدید موشکی ایران در خاک این کشور مستقر شده است. در سپتامبر 2011 ترکیه رسما موافقت کرد سامانه رادار موشکی «ایکس باند» ، به عنوان بخشی از اقدامات دفاع منطقهای دولت «اوباما»، در شهر کورچیک واقع در 700 کیلومتری مرز ایران مستقر شود. «رویکرد فازی تطبیقی» (پی. ای. ای) در سپتامبر 2009 توسط «اوباما» رونمایی شد. این رویکرد در نظر داشت رادارها و رهگیرهای موشکهای استاندارد اس. ام 3 را در رومانی (شهر دولسولو) و لهستان (شهر رادزیکوو) بر پا کند؛ انتظار میرود این تواناییها تا سال 2020 به ثمر بنشینند. قرار است امکانات دفاع در برابر موشکهای بالستیک با برد متوسط ( ام.آر.بی.ام) تا سال 2015، امکانات دفاع در برابر موشکهای با برد کمی بیشتر از متوسط (آی.آر.بی.ام) تا سال 2018 و قابلیتهای ابتدایی رهگیری با کمک نوع پیشرفته رهگیرهای اس ام 3 تا سال 2020 برقرار شوند.
■ شرط ترکیه برای استقرار رادار در خاک این کشور■
ترکیه قبول کرده که رادار در خاک این کشور باشد به شرط آنکه «ایران را نشانه نگرفته باشد» و اطلاعاتی که از این رادار با برد 4000 کیلومتری به دست میآید به اسرائیل داده نشود. این درخواست توسط نخستوزیر ترکیه، «عبدالله گل» در نشست پرتغال در سال 2010 عنوان شد. تصمیم ترکیه در صدور مجوز رادار آمریکایی که با نیروهای آمریکا اداره میشود در تهران حرف و حدیثهای زیادی برانگیخت. رئیسجمهور ایران، «محمود احمدینژاد» ، اعلام کرد " اینگونه پشتیبانیها نمیتواند از فروپاشی رژیم صهیونیستی جلوگیری کند". نخست وزیر ترکیه، «رجب طیب اردوغان»، در جریان دیداری از تهران در مارس 2012 به مقامات ایرانی اطمینان داد رادار خطری برای تهران در بر ندارد و در صورت عدم تعهد «ناتو» به تعهداتش میتواند" نابود" شود.
■ تهدید ایران برای کشورهای اروپایی و لزوم استقرار رادار■
رادار آمریکایی مستقر در ترکیه برای رهگیری موشکهای ایرانی که میتوانند اهدافی در اروپا را هدف قرار دهند، طراحی شده است. در می 2007 مقامات آمریکایی، در اظهاراتی شبیه به «دانیل فراید» ، معاون امور اروپا و اوراسیا، بر "خطر مستقیم" ایران برای اروپا تاکید کردند. برای مثال از زبان «احمدینژاد» نقل شده که در اکتبر 2006 گفته است: " ما به کشورهای اروپایی هشدار دادهایم که آمریکا فاصله زیادی با ایران دارد ولی شما همسایه کشورهای منطقه هستید... اگر طوفانی به پا شود طبعات آن فقط به فلسطین محدود نمیشود و ممکن است شما را هم تهدید کند".
■ آمار دقیقی از موشکهای ایران در دسترس نیست■
ارزیابیهای متعددی که توسط «موسسه بینالمللی مطالعات راهبردی» (آی. آی. اس. اس) انجام گرفته حاکی از آن است که ایران در حال حاضر بین 20 تا 30 فروند موشک «شهاب 3» (موشکهای با برد کمی بیشتر از متوسط 900 تا 1300 کیلومتر) در اختیار دارد. موشک «قدر» با سوخت جامد اولین بار در مانور نظامی سال 2007 رونمایی شد و این گونه گزارش شده که موشک «سجیل» با سوخت جامد و برد 2000 کیلومتر به بالا هماکنون در حال ساخت است. مشخص نیست که چه تعداد از این موشکها مستقر شدهاند.
■ استفاده از راه حل دفاع موشکی در بخش بیشتری از خاورمیانه■
استقرار موشکهای «پاتریوت» در خاک ترکیه نشانگر این موضوع است که «خرید» تسلیحات دفاعی موشکی در واکنشهای آمریکا و «ناتو» به اوضاع خاور میانه جایگاه بیشتری پیدا کرده چرا که توانایی کشورهایی چون ایران و سوریه نگران کننده است. انتظار میرود ترکیه تا سال 2015 سامانه دفاع موشکی ساخت شده در خود کشور (که موشکهای پاتریوت آمریکا یکی از این گزینههاست) برای مقابله با تهدیدات دوربردی را مستقر سازد.
■ آمریکا در حال بسط سامانه دفاع موشکی در خاورمیانه است■
دفاع موشکی بخش مهمی از تعاملات دفاعی آمریکا با کشورهای منطقه است. مقامات دولت «اوباما» تصریح کردهاند که مایلند سپر دفاع موشکی را به کشورهای عضو «شورای همکاری خلیج فارس» گسترش دهند تا آنها قادر باشند با «تهدیدات به خصوص متوجه منطقه» بهتر رو به رو شوند. کشورهای «شورای همکاری خلیج فارس» از دریافتکنندگان عمده کمکهای دفاعی آمریکا هستند. هشت سامانه «پاتریوت» در قطر، امارات متحده عربی، بحرین و کویت در حال مستقر شدن هستند و به غیر از «رادار ایکس باند» ی که در اسرائیل (منطقه 512، صحرای نگرو، جایی که سامانه از سال 2008 در آنجا آغاز به کار کرده) و ترکیه مستقر شده یک مورد از این رادار هم در سال 2012 در کویت نصب شد.
■ همکاری نزدیک آمریکا و اسرائیل در دفاع موشکی■
آمریکا و اسرائیل در امور دفاع موشکی تعاملات زیادی با هم دارند. تهیه سامانه مشترک موشکی «آرو» از این دست است. اسرائیل اکنون از بلوک 2 این سامانه استفاده میکند و قرار است بلوک 3 تا سال 2014 مستقر شود. لازم است به تنشهای زیرپوستی موجود در منطقه که تعاملات و استقرار سامانهها را هدایت میکنند توجه شود. اگر بخواهیم به یکی از دلایل عمده استقرار سامانه موشکهای «پاترویت» اشاره کنیم میتوانیم به تغییر در روابط ترکیه و سوریه پس از ناآرامیهای این کشور و مقابله «اسد» با مخالفانی که به ترکیه فرار کرده بودند توجه کنیم. رابطه پرتنش کشورهای «شورای همکاری خلیج فارس» و آمریکا با ایران باعث شده از اهمیت اقدامات دفاع موشکی در واکنشهای دفاعی کشورهای عضو شورا کمی کمرنگ شود. با توجه به شرایط سیاسی دشوار که در دو جبهه ایران و سوریه در جریان است سوالی که مطرح است این است که آیا سامانههای «دفاعی» امنیت را در منطقه افزایش میدهد یا آب به آسیاب شرایط در حال انفجار منطقه میریزد.
منبع:اشراف