به گزارش دیدبان، قطعا نخبگان سیاسی هر جامعه ای پس از مرگ خود بهتر مورد بحث و ارایه نظر قرار می گیرند و گذشت زمان است که بهترین قضاوت ها را در مورد آنان انجام خواهد داد، البته به شرطی که اطلاعات درست و مکفی بدون سیاه نمایی ها و اغراق ها در مورد آنان در دسترس باشد.  فیدل کاسترو، رهبر انقلابی استکبار ستیز و استقلال طلب معروف کوبایی در آمریکای لاتین در حافظه تاریخ هماره باقی خواهد ماند و این آیندگان هستند که در مورد وی قضاوت های متعددی را ارایه خواهند کرد.

 فیدل که در کشور خود، در منطقه آمریکای لاتین و در سطح جهانی به چیرو یا قهرمان معروف شده بود، بدون شک یکی از قهرمانان بی بدیل آمریکا ستیزی  و استقلال طلبی قرن بیستم است. هم زمانی ایستادگی او در مقابل آمریکا با ایستادگی مردم ایران در دهه های انقلاب اسلامی، باعث شد که وی در ایران نیز به خوبی شناخته شود.  سفر تاریخی کاسترو و سخنرانی معروف او در اردیبهشت یک هزار و سیصد و هشتاد، یعنی پانزده سال پیش در سالن اجتماعات دانشگاه تهران در خصوص جهانی شدن و نو لیبرالیسم آمریکایی که باعث تشویق و استقبال شدید دانشجویان و اساتید حاضر شد نیز به این شهرت و معروفیت این رهبر آمریکا ستیز در جامعه ایرانی افزود.

کوبا و ایران در این مدت شباهت های زیادی داشته اند.  یکی از آنها اعمال ناجوانمردانه تحریم های گسترده واشنگتن علیه هاوانا و تهران بوده است.  که این تحریم ها تا همین اواخر ادامه داشت و همواره یکی از افتخارات چیرو این بود که در مقابل این تحریم ها سرسختانه و به همت مردم کوبا و با طراحی اقتصاد مقاومتی مناسب و مدبرانه موفق، ایستادگی کرده است و به این ترتیب آمریکایی ها نتوانستند به اهداف خصمانه و ضد مردمی و استکباری خود در خصوص کوبا نایل شوند.  کوبا به رهبری فیدل توانست که با حفظ روحیه انقلابی و ایستادگی در مقابل تحریم های خشونت طلبانه دولت استکباری آمریکا مقاومت نماید.  البته باید توجه داشته باشیم که کار کوبا به لحاظ تقریب ژئوپلیتیکی و سرزمینی به قلمرو سیاسی آمریکا یعنی در فاصله نود مایلی در کنار یک مخالف سرسخت، بسیار مشکل و پر چالش بوده است ولی واقعا، رهبری چیرو در این ایستادگی و مقاومت در تقریب سرزمینی با ایالات متحده آمریکا، بسیار بی بدیل و بی نظیر بوده است.

نکته بسیار جالب و خواندنی و مورد تاکید در شخصیت فیدل این است که وی تا آخرین لحظه عمر خود از این مقاومت و دلدادگی به آرمان های انقلاب کوبا دست بر نداشت. مرگ چیرو در واپسین هفته های دوره نهایی ریاست جمهوری آمریکا، باراک اوباما، از رخدادهایی است که  حتما مورد تاکید و بررسی خواهد بود.  در زمان ریاست جمهوری اوباما  و پس از مذاکراتی که با رائول کاسترو برادر فیدل کاسترو صورت گرفت، سرانجام پس از بیش از نیم قرن، محاصره اقتصادی و فشارهای گسترده تجاری، سیاسی و مالی، تحریم آمریکا علیه کوبا برداشته شد.   نکته ظریف این بود که کما فی السابق فیدل کاسترو هنوز به آمریکا ستیزی و چالش خود با دولت آمریکا ادامه می داد.  فردای آن روزی که رفع تحریم ها به طور رسمی از طرف کاخ سفید اعلام شد، چیرو طی دست نوشتی حرکت اوباما را به سمت و سوی عادی سازی و صلح سازی مردود اعلام می دارد و به صلابت و محکمی اعلام نمود، مردم کوبا به چیزی که آمریکا به آن عرضه کند اصلا نیازی ندارد.

شباهت دیگر گفتمان انقلابی استکبار ستیز کوبای چیرو با گفتمان انقلاب اسلامی ایران در مقابل استکبار آمریکایی این بود که هر دو به شدت تحت پروپاگاندای سیاسی دستگاه رسانه ای اجماع واشنگتن قرار داشتند.  سی ان ان، بی بی سی، آسو شیتد پرس و نظام های ماهواره ای و مطبوعاتی و سایر رسانه ها، جنگ نرم شدید، بی رحمانه، و ضد اخلاقی گسترده ای را علیه کوبا و رهبری آن به راه انداختند تا به این طریق در کنار تحریم، محاصره اقتصادی و تهدید به جنگ آن را از پای در آورند که باز مقاومت مردم کوبا به رهبری این رهبر کاریزما توانست که این توطئه آمریکایی را با شکست مواجه سازد.  فیدل کاسترو با تکیه بر بعد داخلی شخصیت کاریزمایی، پای بندی به ارزش های انقلابی و اسطوره ای خود موفق شد تا وفاداری میلیون ها شهروند کوبایی را برای خود حفظ کند.  و به این ترتیب حقیقتا می توان اذعان نمود که یکی از رمزهای موفقیت، کامیابی و پایداری انقلاب کوبا مرهون و مدیون این پایمردی بر ارزش های انقلابی بود.

چیرو نماد و ترجمان اندیشه جهان سوم گرایی یا Third Worldism بود.  وی همان طوری که در سخنرانی دانشگاه تهران خود تحت عنوان جهانی شدن و نولیبرالیسم ایراد نمود، به شدت منتقد ساختار ناعادلانه اقتصادی حاکم بر جهان بود و اعتقاد داشت که اقتصاد سیاسی نو لیبرالیسم بر اساس سیستم برتن وودز و اجماع واشنگتن در قالب استعمار نو، چرخه فقر را در میان کشورهای جهان سوم از جمله آمریکای لاتین به شدت تقویت نموده است.  به این ترتیب وی در کنار رهبران مطرح جهان سوم گرایی مانند نهرو و گاندی، سوهارتو، سوهارنو و حضرت امام (ره) بین مردم مستضعف دنیا جایگاه بی بدیل و خوبی را کسب کردند.  فیدل در میان سازمان ها و تشکیلات منطقه ای متعلق به جهان سوم مانند جنبش عدم تعهد و سازمان کشورهای آمریکای لاتین نقش فعال و برجسته ای را برای کسب همگرایی و وفاق این دسته از کشورها ایفا نمود.

برای دهه های مختلف، به ویژه در طی قرن بیستم، چیرو ترجمان یک رهبر انقلابی بود که نه تنها در آمریکای لاتین بلکه در سراسر جهان به شکل اسطوره آمیزی در همه عرصه گیتی و قاره های جهان نفوذ چشم گیری داشت.  به این ترتیب بود که می بینیم، هوگو چاوز در ونزوئلا او را پدر خوانده ایدئولوژیک خود می دانست و همین طور بسیاری از رهبران کشورهای جهان سوم و حتی جهان اسلام، استکبار ستیزی و مقاومت وی را در مقابل آمریکا می ستودند. شیوه های جنگ چریکی چه گوارا و فیدل کاسترو که در کوبا منجر به پیروزی انقلابیون بر رژیم باتیستا شده بود، آن زمان در دهه های گوناگون قرن بیستم، به الگوی حرکت ها و جنبش های ضد امپریالیستی ملی گرایانه در کشورهای جهان سوم تبدیل شده بود.  در یک حرکت نمادی و تصویر گونه ریش های فیدل کاسترویی و سیگارهای برگ هاوانایی تبدیل به نمادها و ترجمان های انقلابی شد.

یکی از شگفتی های انقلاب کوبا به رهبری چیرو این بود که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی توانست علیرغم همه تبلیغات و فشارهای آمریکا و ضد انقلاب مورد حمایت کاخ سفید، به حیات انقلابی خود ادامه دهد.  خیلی های تصورشان و ادعاشان بر این محور بود که پس از فروپاشی کمونیسم در اتحاد جماهیر شوروی و سرنگونی کشورهای وابسته و اقمار این امپراطوری، کار هاوانا هم یکسره خواهد شد، اما عملا در کمال تعجب و شگفتی این اتفاق هرگز به وقوع نپیوست و در میان بهت و حیرت همه تحلیل گران سیاسی و منطقه ای، بار دیگر چیرو توانست در بغل گوش آمریکا به حیات سیاسی خود ادامه دهد.

استمرار و پایداری نظام سیاسی در کوبا، آن هم پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و آن هم در قرابت جغرافیایی با ایالات متحده آمریکا، قطعا مرهون عوامل متعددی است، یکی از آنها عدم ترس و پایمردی به اصول ارزش های انقلابی در کوبا بود.  یک دلیل دیگر، شخصیت کاریزمایی، انقلابی و فرهیختگی شخص چیرو بود که دچار زوال و تردید در ارزش های انقلابی خود نشد و توانست که با بسیج افکار عمومی به منش انقلابی خود با تمشیت و تدبیر ادامه دهد.  موفقیت های چشمگیر کوبا در اقتصاد مقاومتی، تامین اجتماعی مناسب برای آحاد مردم، آن هم در اوج فشارها و تحریم های آمریکا، ریشه کن کردن بی سوادی و فقر عامه، بالا بردن میزان بهداشت و رساندن آب آشامیدنی سالم، کم کردن چشمگیر بدهی های خارجی هاوانا همه و همه از رموز حمایت مردم از چیرو و استمرار ایده انقلابی کوبا پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بود، فرآیندی که نهایتا به اعتراف باراک اوباما منجر شد که سیاست تحریم و محاصر اقتصادی آمریکا علیه کوبا شکست خورده است و به این ترتیب دستور لغو تحریم ها را صادر نمود.  به عبارت دیگر، تجربه کوبا برای همه کشورهای انقلابی یک الگو است که می توان از طریق اقتصاد مقاومتی، الگوهای رشد و توسعه درون زا، و خلوص انقلابی، پایمردی به ارزش های انقلابی، استکبار ستیزی و تکیه بر آحاد مردم، شاخ استکبار را شکست و آن را به زانو در آورد.  قطعا تجربه این چیروی انقلابی سرمایه ای گران قدر برای همه رهبران انقلابی در دنیای قرن بیست و یکم خواهد بود.  تجربه ای که نشان داد و به اثبات رساند که نظام استکباری علیرغم همه منم منم کردن ها و قدرت مآبی خود از درون خالی است و می توان با تکیه بر ارزش های انقلابی، کسب اعتماد مردم از طریق گسترش تامین عدالت اجتماعی و برابری ها و اقتصاد مقاومتی راه را به جلو پیش برد و بدون مذلت خواهی و شکست در مقابل نیروهای استکباری به آرمان های انقلابی یک جامعه، جامه عمل پوشانید.

البته دلیل دیگری را نیز در تحلیل استمرار و پایداری انقلاب کوبا پس از سرنگونی کمونیسم در اتحاد جماهیر شوروی می توان سراغ گرفت و آن اینکه چیرو هرگز حکومتی کمونیستی یا حکومتی که تحت فرامین و دستورهای حزب کمونیست اداره و تدبیر شود برقرار نکرد.   به تعبیر و برداشت فیدل کاسترو رهبر انقلابی کوبا حکومت هاوانا، کمتر بر محور دکترین کمونیسم و عملا بر محور کاربردی، راهبردی کمونیسم در منطقه ای که جامعه و حکومت به نوعی به سلسه مراتب هرمی خو و عادت کرده بود، پایه گذاری شد.  در واقع همین سلسله مراتب بودکه توانست به شکل قابل قبولی با تکیه بر اقتصاد مقاومتی و علیرغم تحریم و محاصره اقتصادی بی رحمانه، ناجوانمردانه و گسترده واشنگتن بر علیه انقلاب کوبا، توانست وضعیت آموزش، بهداشت، و اقتصاد را در کشور مدیریت کند.  

دکتر رضا سیمبر

منبع: فارس